De tragiek van een ontspoord leven

Ik sta rustig een sigaretje te roken voor de rechtbank van Amsterdam als een oudere man woest op mij af stormt. In zijn hand een videocamera. De lens als wapen op mij gericht. Uit zijn mond daalt een stortvloed aan beledigingen op mij neer. Dit is een verhaal over de tragiek van een ontspoord leven. Over corrupte rechters, misdadige advocaten en journalistentuig. Maar veel meer nog over onvermogen en onmacht.

Terwijl nietsvermoedende bezoekers van de rechtbank hoofdschuddend toekijken, loopt de oude man tegenover mij leeg. Eerst met de camera in zijn hand, later nog een keer als ik bij de scanstraat sta te wachten op mijn spullen. Nog weer later op de gang van de rechtbank. Ik hoor hem zeggen dat ik een misdadiger ben, een vieze leugenaar en bovendien nog walgelijk ook. Ik luister gelaten, corrigeer de man af en toe en laat hem verder razen. Ik ken de oude man en heb met hem te doen. Al best wel lang.

Het moet ergens in april 2016 zijn geweest toen ik voor het eerst met hem in aanraking kwam. De oude man belde mij op. Een wat warrig gesprek volgde. Het was hem opgevallen dat ik hem eerst op Twitter was gaan volgen en toen ineens weer ontvolgde. Dat vond hij maar wat raar, een journalist van het Algemeen Dagblad die een oude man ging volgen, dat schept volgens hem toch verwachtingen. Ik vertelde hem dat ik niet helemaal begreep wat zijn probleem was. Dat het bij mijn weten voor een journalist toch niet echt verplicht was om iemand wel of niet te volgen op Twitter.

Toen kwam het verhaal van de oude man er uit. Hij wist mij te vertellen dat corrupte misdadige rechters hem uit zijn woning hadden gezet zonder dat er ooit een rechtszaak was geweest. En alleen maar omdat hij als volstrekt eerlijke klokkenluider een enorme misstand had weten aan te tonen binnen een grote woningbouwcorporatie.

Het leek mij toen al een sterk verhaal.

Onderzoek

Ik vertelde de oude man dat het mij nou niet echt meteen een onderwerp leek voor een landelijke krant en beëindigde het gesprek. Nieuwsgierig geworden ging ik de volgende dag toch op onderzoek uit en vond wat ik eigenlijk al dacht. De oude man was in 2014 na een kort geding veroordeeld omdat hij op zijn eigen weblog zonder enige onderbouwing een ongekende lastercampagne was gestart tegen medewerkers van een woningbouwcorporatie. De medewerkers werden neergezet als ‘misdadig’ of zelfs met naam, toenaam en foto als ‘huurmoordenaar’. De oude man suggereerde dat de corporatie een pyromaan betaalde om brand te stichten in het complex waar hij een appartement huurde.

Ook vergelijkingen met terrorisme ging hij in zijn artikeltjes niet uit de weg: ‘grijnzende woningontruimers is absoluut te vergelijken met de terreur groep die in Parijs 12 mensen koelbloedig vermoorden om hun zinnen door te drijven’. In veel gevallen werden de beschuldigingen via een e-mail doorgestuurd aan de media, politieke partijen en maatschappelijke instellingen.

Laster

De rechtszaak tegen de oude man zou niet buitengewoon ingewikkeld worden. De laster moest weg. Op straffe van forse dwangsommen. Niet geheel tot ieders verbazing luisterde de oude man niet, waarna zijn weblog door Google op zwart werd gezet. Het mocht niet baten. De oude man vond een nieuw plekje op het internet en schreef ondanks 10.000 euro aan dwangsommen gewoon door. En liet de kantonrechter in 2015 vervolgens geen enkele keus meer. De waarschuwingen waren nu echt op. Volgens de rechter was de oude man niet meer voor rede vatbaar. Zelfs dwangsommen konden hem niet stoppen.

Het vonnis van de kantonrechter was dan ook duidelijk: ‘naarmate de beschuldigingen ernstiger van aard worden, wordt het belang van de corporatie bij de bescherming van haar goede naam en de bescherming van haar medewerkers als goed werkgever zwaarder. Dan mogen hogere eisen worden gesteld aan een onderbouwing van de beschuldigingen aan de hand van het beschikbare feitenmateriaal. Die onderbouwing ontbreekt volledig. Daardoor kunnen de uitlatingen van de man slechts ten doel hebben gehad de betrokken medewerkers en de corporatie te beschadigen. Met deze onrechtmatig grievende uitlatingen heeft de man zich niet als goed huurder gedragen. Dit vormt een ernstige tekortkoming in de nakoming van de verplichtingen uit de huurovereenkomst. En dus wordt de huurovereenkomst ontbonden.’

Kort en goed. Wie zich bij herhaling niet als een goed huurder gedraagt, riskeert uitzetting. Lees het maar na in uw huurcontract, het staat er echt. In het vonnis van de rechter stond ook dat de oude man meerdere keren zijn gedachten over de hele gang van zaken op papier had mogen zetten voor de rechtbank. Hij mocht verweer voeren en kreeg daadwerkelijk rechtsbijstand van een advocaat, zoals dat hoort in een goed functionerende rechtsstaat. Na zijn ontruiming vergeleek hij de mensen die hem uit zijn huis hadden gezet met nazi’s. En vertelde hij overal dat hij zonder rechtszaak uit zijn woning was gezet.

Fietspomp

In mijn zoektocht naar de realiteit doken steeds meer verhalen op. Meldingen bij de politie dat de oude man toch niet heel erg vriendelijk was geweest tegen zijn medebewoners. Met een fietspomp zou hebben geslagen. Er was zelfs een dossier aangelegd. Ik zag een lijstje met meldingen van overlast en ruzies. Notities van pogingen om te bemiddelen. En een weblog van teleurgestelde mensen die de oude man na zijn uitzetting op hadden gevangen in hun eigen huis en naar eigen zeggen slecht waren behandeld.

Ik wist genoeg.

Mijn weigering om de oude man op te voeren in de krant werd bepaald niet in vrede ontvangen. Voor hem was het nu duidelijk dat ik bij de gevestigde orde hoorde. Ik las op zijn weblog dat ik een labiele, debiele, angstaanjagende en misdadige staatsjournalist/volksverrader was. De man vond op internet een oud filmpje waarin te zien is hoe ik een lezing geef bij de politie over mijn werk als journalist. Opvallend genoeg ging het praatje over de gekken en dwazen die online anderen belasteren. Over een stalker die mij twee jaar lang het leven zuur probeerde te maken. Voor de oude man deed de inhoud er niet toe. Hij zag in het filmpje de bevestiging dat ik helemaal geen journalist was, maar eigenlijk voor de politie werkte. Uiteraard met als doel klokkenluiders uit te kunnen schakelen.

De huisuitzetting bleek ook niet bepaald een louterend effect te hebben op de oude man. Hij vond onderdak bij mensen die met hem te doen hadden en zij boden hem hun internetverbinding aan. Zijn teksten werden steeds extremer. De man verhaalde over honderden zelfmoorden door corrupte rechters, over satanische pedo-elite en de onschuldige en weerloze burger die het steeds maar weer af moest leggen tegen machtige bedrijven. En uiteraard over de ‘volksmisleidende perskaartmedia’ die zo gevaarlijk is dat er dringend iets aan gedaan moest worden.

Complotdenkers

Het duurde na het warrige telefoongesprek niet heel erg lang voor ik de oude man opnieuw zag. Ik was voor een verslag naar de jaarlijkse herdenking van de vermoorde Theo van Gogh gegaan. Een trieste bijeenkomst van verstokte complotdenkers, die zeker weten dat Theo meer wist van grote misstanden en daarom door de overheid om het leven was gebracht. Een fotograaf schoot een plaatje van het treurige tafereel, in de rechterhoek was nog net mijn beeltenis te zien. Ik had al de hele dag verwoede pogingen gedaan om op gepaste afstand te blijven van de gekaapte herdenking, maar de fotograaf had toch nog kans gezien mij in het frame te krijgen. De foto kwam terecht in het Parool.

De volgende dag schreef een medestander van de oude man op zijn weblog dat ik in dienst van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) de herdenking van Theo van Gogh had verstoord. Ik las dat ik werd betaald door de moordenaars van Theo, de AIVD. En dat ik als horrorjournalist werd ingezet door de overheid ‘om de status quo te bewaken’. De foto uit de krant was het bewijs. Ik vond het zowel treurig als aandoenlijk tegelijk.

Terug naar de rechtbank in Amsterdam.

Terwijl de oude man zijn beledigingen in mijn richting spuugde, keek ik eens diep in zijn ogen. Ik zag geen spoortje van twijfel of schaamte. Hij gooide zijn diepgewortelde overtuiging onverminderd krachtig over de schutting. Dat ik toch echt een ‘vieze, walgelijke misdadiger’ was omdat ik had gezegd dat hij toch echt niet zomaar zonder rechtszaak en reden uit zijn huis was gezet. Dat ik in dienst van de Staat werkte en door niet op te schrijven hoe de wereld echt in elkaar zat, medeplichtig ben aan de criminele gedragingen van de overheid. Dat de walging van mijn gezicht droop en ik er uit zag als een zwerver.

En ik had ineens weer heel erg met hem te doen. Ik zag een oude man die in zijn eigen verwrongen waarheden was gaan geloven. Iemand die eigen falen met alles wat in hem zat uit zijn gezichtsveld had verdrongen en er een eigen werkelijkheid voor terug had geplaatst die beter te verdragen was. Een realiteit waar anderen louter gezien kunnen worden als daders en vijanden. Mensen die met alle middelen bestreden mogen worden. Een werkelijkheid waar hij louter slachtoffer was en alle recht had om zich te verdedigen tegen groot onrecht. Een wereld waar de overheid en journalisten als zondebok kunnen worden gebruikt om eigen fouten te maskeren.

Videocamera

Ik zag een oude man die stad en land afreist met zijn videocamera om bewijzen te verzamelen voor wat hij zag als een enorme beerput. Een man die in het kleinste spoortje twijfel corruptie zag en leed. Voor altijd gevangen in zijn eigen gelijk, woede en ontevredenheid. Een man die de oprijlaan van de toenmalige minister van Justitie afliep en naar het paleis van de koning ging om zijn ongenoegen over ‘de vuile onrechtmatige vonnissen’ persoonlijk kenbaar te maken. Een strijder die politici in Den Haag telkens maar weer vroeg of ze alsjeblieft iets konden doen aan ‘die corrupte en misdadige rechters die verantwoordelijk zijn voor honderden zelfmoorden per jaar’. Die hem zomaar zonder een rechtszaak uit zijn woning hadden gezet omdat hij als klokkenluider groot leed openbaarde.

En ergens begreep ik hem ook wel. De oude man is veel verloren in het leven. Hoop, zelfinzicht, vertrouwen en een eigen dak boven zijn hoofd. Ik kan mij heel goed voorstellen dat zoiets met het lengen van de jaren zelfs nog wat zwaarder gaat wegen.

Ik snap best dat de oude man zijn eigen fouten niet meer onder ogen kan zien. Dat hij voor de aanval kiest en liever, hoe onbeholpen ook, anderen de maat neemt. Ik snap het, maar ik vind het ook tragisch. Omdat ik zie dat zijn mechanisme nog een nadeel heeft. Hij zal de reikende hand die mensen hem bieden, niet meer accepteren. De pogingen van de gemeente Amsterdam om de oude man met zachte hand in de hulpverlening te dirigeren zullen stranden. Omdat de oude man zeker denkt te weten dat ‘de macht’ hem wil psychiatriseren. Dat ze zijn waarheid ‘weg zullen spuiten’ om hem definitief het zwijgen op te kunnen leggen. De oude man heeft zichzelf in de herfst van zijn leven tot slachtoffer gemaakt zonder ooit meer een lente te kunnen waarderen.

Journalistiek

Terwijl de boosheid van de man nog op mij neerdaalt, denk ik ineens aan een min of meer vergelijkbare dynamiek. Aan mensen die op Twitter of via de mail journalisten persoonlijk de maat nemen, omdat ze boos zijn op een verhaal. Omdat ze vinden dat de krant geen kritiek mag hebben op een populistische politicus of eigenlijk op zou moeten schrijven dat de voormalige topman van het ministerie van Justitie Joris Demmink kleine kinderen om het leven heeft gebracht, in stukken heeft gesneden en misbruikt. Mensen die woedend reageren omdat de journalist niet opschrijft dat de demonstraties tegen Trump worden betaald door duistere krachten. Of weigert te publiceren dat de joden nog steeds verantwoordelijk zijn voor veel leed in deze wereld. En Wilders de verkiezingen niet heeft gewonnen omdat er sprake is van grootschalige fraude op stembureaus.

Er zijn zelfs mensen die boos worden als de journalist cijfers publiceert waaruit blijkt dat Nederlanders gelukkige werknemers zijn. Dat kan immers niet kloppen, die verhalen schrijven  journalisten natuurlijk bewust op ‘om Wilders uit het kabinet te houden’.

En ineens dacht ik: de oude man is niet alleen. De meeste mensen zijn gelukkig lang zo extreem niet, maar het lijkt wel of mensen steeds vaker publicatie eisen van hun eigen wereldbeeld in de krant. Steeds vaker worden ze boos op feiten die niet passen in het eigen denkraam. En steeds minder vaak accepteren ze de krant als een plek waar doorgaans louter informatie onder elkaar staat, om daarmee vervolgens een eigen mening te kunnen vormen.

Dynamiek

Ik zie die dynamiek al langer ontstaan. Het verklaart ook de toegenomen rol van journalisten met een duidelijk profiel, die zo langzamerhand vaker in praatprogramma’s te zien zijn dan op hun eigen redactie. De mensen willen anno 2017 heel erg graag hun eigen wereldbeeld terugzien. In de krant, op de televisie en op de radio. Er is steeds minder plek voor de twijfel, voor het uitdagen van je eigen gelijk. Er lijkt louter behoefte te bestaan aan bevestiging van je eigen gedachten. Dat wat afwijkt, is de schuld van de journalist. Hij of zij is niet eerlijk en heeft een agenda.

Ergens zijn wij allemaal een klein beetje die oude man. Vastgezogen in het eigen gelijk. Boos als anderen twijfelen aan onze waarheid. Woedend als we niet te horen krijgen wat we heel erg graag willen horen.

Maar er is een groot verschil: wij kunnen nog terug. Voor de oude man is dat geen optie meer. Hij zal blijven schreeuwen, demoniseren en beledigen. Steeds bozer worden omdat niemand begrijpt wat hij wil zeggen. De teleurstelling zal aan hem blijven knagen. Tot de wanhoop het definitief over zal nemen.

Wat ik eigenlijk alleen maar zeggen wil: wees niet die oude man.

Mijn gekozen waardering € -

Rechtbank-verslaggever, laat zich betalen voor tweets uit de rechtszaal via @realtwitcourt.