Insectensector ontpopt zich in Noord-Limburg

De vraag naar insecten overtreft nu al het aanbod. Als Brussel insecten in veevoer toelaat, is het hek van de dam. Behalve wetgeving zijn er nog wel enkele hordes te nemen, zoals kostprijs en automatisering, maar als de sector opschaalt gaat het loos, beloofde het IPIP. Het insectenplatform gaf het startschot in Venlo: het centrum van de internationale insectensector.

De insectensector staat op het punt zich te ontpoppen. Er ligt een blauwe oceaan aan marktkansen voor insecten. Zeker nu de groeiende wereldbevolking en de stijgende welvaart de vraag naar eiwitten opstuwen.

De Villa Flora op het voormalige Floriadeterrein in Venlo vormde op een koude maar stralende dag de cocon waar maar liefst 240 geïnteresseerden bij elkaar kwamen, op uitnodiging van het Insect Protein Innovation Platform (IPIP).

Dit is de ideale voedingsbodem voor de nieuwe sector om de vleugels uit te slaan. Op ditzelfde terrein is een heuse insectencampus gepland. Eric Michels houdt nog een slag om de arm: ‘We zijn nog in gesprek.’ Zware onderhandelingen zijn dat niet, de gemeentes die eigenaar zijn van dit terrein zoeken immers al sinds de Floriade in 2012 naar nieuwe bestemmingen voor dit terrein. Liefst in de agrofood-sector. De Noord-Limburgse gemeentes en ook de provincie Limburg zijn prominent aanwezig op het congres om de nieuwe sector aan te prijzen.

Kennis

Michels, de nieuwe voorzitter van de Verenigde Nederlandse Insectentelers (Venik), is de centrale man in insectenland. Hij is projectleider insecten bij Vivara en tevens kartrekker van het IPIP.

De Campus zal een kennisinstituut worden voor onderzoek en onderwijs. Een opleiding voor toekomstige insectenkwekers, maar ook een showcase waar de hele wereld kan komen kijken naar de insectenteelt.

Een instelling naar het voorbeeld van de vroegere praktijkschool voor de intensieve veehouderij in het nabijgelegen Horst en het Proefstation voor de Champignoncultuur, belooft Michels. ‘Want die instituten stonden aan de basis van enkele sectoren van wereldformaat.’

Sectoren van wereldformaat, met eveneens Noord-Limburg als epicentrum. Een regio waar ook de tuinbouw sterk is vertegenwoordigd, met, grenzend aan dit terrein, Veiling ZON. De meest veelzijdige groente- en fruitveiling van Europa.

Groente-, fruit- en champignonkwekers kunnen straks mooi hun reststromen leveren aan insectenkwekers. En de intensieve veehouderij wordt een belangrijke afzetmarkt. En nu het wat minder gaat in die sectoren komen er ook voldoende locaties vrij voor insectenkwekerijen.

De regio kent een sterke agribusiness met kennis van automatisering en klimatisering. En ook kennis en wetenschap liggen om de hoek, met Wageningen UR, de Universiteit Maastricht, de KU Leuven, Fontys Hogeschool en de HAS Den Bosch.

Reststromen

Ook in Noord-Limburg: Het Feed Design Lab (FDL). Directeur Trudy van Megen meldt dat de insectenkweek een van de speerpunten is voor de komende jaren. De grootste uitdagingen zijn volgens haar de kwaliteit, de kostprijs en de continue beschikbaarheid. Of, zoals Michels het zegt: ‘Er moet flink opgeschaald worden. Met meer schaalgrootte gaat de kostprijs vanzelf omlaag.’

Al zijn er ook mensen die twijfelen aan die kostprijs bij het opschalen. ‘Reststromen kun je nu gratis ophalen. Maar als de vraag toeneemt, dan stijgt ook de prijs.’ Aan het voer voor insecten moet inderdaad nog gesleuteld worden, erkent ook Van Megen. ‘Als je echt afhankelijk blijft van relatief dure reststromen als wortelresten, kun je die haast net zo goed direct aan de varkens voeren.’

Jongdiervoeders

De kostprijs van kweekinsecten is een belangrijk thema voor het FDL. ‘Soja kost ongeveer 500 euro per ton, vismeel 1500. Vraag is: kun je insecten kweken voor die prijs?. ‘ Nu kan dat nog lang niet, maar als de productie eenmaal wordt opgeschaald komt het misschien wel in de buurt.

Een kweker meldt dat de prijs nu tussen de 4000 en de 7000 euro ligt. En dat zou ook gerechtvaardigd zijn vanwege de betere energie-eiwitverhouding en de hoge kwaliteit ten opzichte van vismeel. Gaat het om voeders, dan zou insectenmeel, om te beginnen, melkeiwitten kunnen vervangen voor jongdiervoeders. ‘Het vraagt dan ook een andere marktbenadering.’

Michels verwacht dat insecten op termijn zeker ook geschikt zijn voor de grondstoffenmarkt. En dat insecten gaan concurreren met vismeel. ‘Zeker als de vraag naar vismeel gaat toenemen. Dan kan de prijs van vismeel zomaar stijgen tot 2000 euro.’

Slecht design

Maar veevoer is slechts één afzetmarkt. Marian Peters, directeur van New Generation Nutrition (NGN), spreekt van een Blue Ocean aan kansen voor insecten. Met mogelijkheden voor de cosmetica, de geneesmiddelensector (‘hun chitine komt nu van garnalen, maar die is niet altijd betrouwbaar’) en de plasticindustrie.

De grote groei zit echter in food en feed. Als grondstof voor humane consumptie, want insecten vormen een bron van essentiële eiwitten en onverzadigde vetzuren. Maar ook als bron van eiwit voor vis- en veevoer. Grootste hindernis is de Europese wetgeving. Sinds de BSE-crisis zijn er geen dierlijke producten meer in diervoeders toegelaten. De enige uitzondering zijn voeders voor dieren die niet voor humane consumptie bestemd zijn. Petfood dus.

Voor humane consumptie liggen insecten al gevriesdroogd en panklaar in het winkelschap. Of verwerkt in pasta’s, in ballen, burgers en andere vleesvervangers. ‘Maar er zijn ook producten met slecht design op de markt’, waarschuwt Peters. ‘Met meelwormen die compleet intact uit een bal komen. En dan ook nog zwart. Dat willen we niet.’

Er is dus nog heel wat te doen rond insecten als voedsel. In de voedingsmiddelentechnologie, maar ook in de bureaucratie. Want het vergt nogal wat papierwerk en onderzoek om toelating te krijgen op de markt voor humane consumptie. Zo moet er wetenschappelijk worden aangetoond dat het product niet schadelijk is voor de gezondheid.

Maar heeft een insect dan eindelijk een novel-food-verklaring, waarmee het veilig is verklaard voor humane consumptie, dan wil dat nog niet zeggen dat het ook veilig is voor landbouwhuisdieren. Dit heeft vooral te maken met de gehaltes en het dieet. Een mens eet nu eenmaal veel gevarieerder zodat een overschrijding van de dagelijkse maximale inname minder snel bereikt wordt dan bij diervoeders.

Levende insecten

Sinds de BSE-crisis zit in Brussel de angst voor diermeel er goed in. Tijdens het congres lijken echter weinig mensen begrip te hebben voor het Europese verbod van insecten in diervoeders. Het is immers het meest natuurlijke voedsel voor varkens maar vooral pluimvee.

Voor pluimvee bestaat echter wel een belangrijke maas in de wet: Levende insecten vallen niet onder diervoeders, dus mogen wel worden gevoerd. ‘En het is gebleken dat insecten in de levende vorm veel gezonder zijn dan wanneer ze zijn verwerkt’, weet Trudy van Megen van het FDL. Ook Agrifirm en ForFarmers hebben daar al proeven naar gedaan.

Hoe dan ook: dierlijke eiwitten zijn gewoon niet toegestaan in voeders voor landbouwhuisdieren. Aan de Nederlandse overheid zal het niet liggen, benadrukte beleidsmedewerker Wim Ruiterkamp. Volgens hem zet Nederland ‘vol in op duurzame eiwitten,’ zoals Europese eiwitgewassen, algen en kweekvlees. Insecten horen daar zeker bij. Hij heeft er alle vertrouwen in dat de Europese wetgeving op termijn wordt aangepast. Hoe lang die termijn gaat duren is echter niet in te schatten.

Partners

Als die wet er eenmaal ligt, dan moet de sector aan de bak. Want de vraag naar insecten is nu al enorm. De humane consumptie neemt toe en de vraag vanuit de petfood-industrie schiet ook omhoog.

De insectenkwekerij van Vivara produceert twee ton per week. ‘En de vraag is drie keer groter dan wat we kunnen leveren’, zegt Michels. Trudy van Megen doet er nog een schepje bovenop: ‘we importeren nu 12 miljoen ton soja per jaar. Stel dat je er tien procent van wilt vervangen. Moeten we het dan nog hebben over kansen?’

De sector wil aan de slag, om te beginnen met een volautomatische kwekerij als uitgangspunt voor de campus. De bouw daarvan moet nog dit jaar aanvangen, of uiterlijk begin 2017.

Om de sector tot een succes te maken worden tijdens het congres potentiële insectenkwekers geworven. Ondernemers die kansen zien. Maar ook partners in de food- en feedprocessing wordt gevraagd zich aan te sluiten. En partijen uit de veevoersector, de afvalverwerking, kennisontwikkeling, onderzoek en onderwijs, investeerders, financiers, etc. Iedereen die een bijdrage wil leveren of kansen ziet mag zich bij het IPIP van Michels melden. Zodat de voedingsbodem klaar is wanneer de sector zich heeft ontpopt en de vleugels uit kan slaan…

© Marc van der Sterren

Wageningen UR, Dennis Oonincx:

Het kweken van insecten is veel efficiënter dan de gangbare productie van dierlijke eiwitten, bleek uit onderzoek van Oonincx. Al hangt het er wel vanaf welke soorten insecten. Insecten hebben een hogere reproductiecapaciteit, een vergelijkbare voedingswaarde, een hoge omzettingsefficiëntie en een aanzienlijk lagere uitstoot van broeikasgassen.

Frans van Leijden, HAS Den Bosch:

De HAS heeft een eigen insectlab waar onderzoek wordt gedaan voor bedrijven. Op de HAS in Venlo wordt deze opgeschaald om de automatisering vorm te geven. ‘We willen serieus onderzoeken hoe we een productie van 250 kilo kunnen opschalen naar 250 ton.’

Louis Boon, Universiteit Maastricht :

De Universiteit Maastricht doet onderzoek naar de opname en verwerking in het lichaam in relatie tot de gezondheid. Deze onderzoeksprogramma’s zijn vooral van belang voor de regelgeving. Later dit jaar zal de Universiteit een laboratorium openen in Venlo om dit soort onderzoek bij insecten uit te voeren en te testen hoe insecten veilig en aantrekkelijk geproduceerd kunnen worden.

Leen Van Campenhout, KU Leuven:

De KU Leuven doet onderzoek naar de kweek en verwerking van insecten. Zo wordt vooral onderzoek gedaan naar de kweek en verwerking van de zwarte soldatenvlieg, ook testen ze het eindproduct op smaak en of de toevoeging van insecten aan het dieet van invloed is op de smaak van het vlees.

Houbensteyn Group, Martin Houben:

Houbensteyn levert jaarlijks 15.000 varkens af en produceert zelf het voer. Insecten vormen zeker geen bedreiging voor de varkenssector, daarvoor is de toekomstige vraag naar eiwitten te groot, meent Houben. Hij ziet het sluiten van kringlopen juist als een kans om de varkenshouderij te verduurzamen. En duurzaamheid is noodzakelijk om de varkenssector overeind te houden.

Insecten kunnen een dubbel doel dienen. Zijn stip op de horizon is het verwerken van mest tot compost met bijvoorbeeld de zwarte soldatenvlieg en de insecten tevens als eiwitbron gebruiken voor het diervoeder.

Van Rijsingen Groep, Gerbrand van Veldhuizen:

De van Rijsingen Groep is altijd sterk geweest in de plantaardige sector en ziet in de insectenkweek een mogelijkheid om plantaardige eiwitten om te zetten in hoogwaardige dierlijke eiwitten. Ze werken graag aan het sluiten van de keten door toeleverancier te worden voor insectenkwekers.

Rozendaal Agri, Diederik Nijenhuis:

De maatschappelijke druk heeft ertoe geleid dat Nederland de meest efficiënte en duurzame varkenssector van Nederland heeft. Als varkenshouder zoekt Nijenhuis nieuwe verdienmodellen. Hij denkt dat insecten een uitstekende basis vormen om die duurzame voorsprong te behouden.

Een ingekorte versie van dit artikel stond eerder in De Molenaar

 

Mijn gekozen waardering € -

Marc van der Sterren is freelance journalist en blogger. Hij schrijft, fotografeert en maakt radio en tv. Hij is breed geïnteresseerd, met landbouw, natuur en milieu als specialisatie. Hij is de enige agrarisch journalist van Nederland met als specialisatie Afrika. Maar ook is hij ingevoerd in de lokale berichtgeving over politiek-maatschappelijke ontwikkelingen. Zoals de jeugdzorg.