De leden van de Eerste Kamer zijn tevreden over de werkwijze die in 2011 is ingevoerd. Sinds die tijd krijgen de senatoren de documenten die zij nodig hebben ter voorbereiding op debatten via een iPad-app.
Slechts een minieme minderheid zou eventueel terug willen naar het oude systeem, waarbij de kamerleden hun vergaderstukken thuis kregen bezorgd door een koerier. En het rapportcijfer dat de senatoren geven om de gebruiksvriendelijkheid van de app te beoordelen, is hoog.
Dat blijkt uit de reacties op een enquête die ik halverwege mei per e-mail naar de 75 senatoren heb gestuurd. Van 43 senatoren kreeg ik een e-mail terug. Zes van hen lieten weten niet te willen meewerken aan het onderzoek. Van de 75 senatoren vulden er dus 37 de enquête in, net niet de helft.
Het is deze week een jaar en negen maanden geleden dat de Eerste Kamer volledig overstapte op de iPad. Sinds september 2011 ontvangen senatoren hun vergaderstukken alleen nog digitaal. Waar vroeger een koerier elke week bij elk Eerste Kamerlid thuis kwam om stapels papier af te leveren, krijgen ze hun documenten nu via een app op de tablet van Apple. Die documenten hebben ze nodig om hun taak uit te voeren: het beoordelen van wetsvoorstellen.
'Werkt prima'
Van de senatoren die aan het onderzoek hebben meegewerkt, zegt 90 procent (34 van de 37 senatoren) niet terug te willen naar de oude werkwijze.
"Goed dat we deze innovatie gedaan hebben!" – een senator
“Dit scheelt enorm veel papier”, laat een van de senatoren weten. “Ik heb de stukken altijd snel bij de hand, kan ze makkelijk opzoeken. Werkt prima.” Een ander “moet er niet aan denken” om weer terug te gaan naar de oude situatie, vanwege dezelfde redenen. “Alleen het maken van aantekeningen is iets lastiger.”
Weer een andere senator liet weten verrast te zijn hoe snel het werk met de iPad wende. "Ik ben echt een mens van ezeloortjes maken, in de kantlijn schrijven en arceren. Ik was dus erg sceptisch toen de iPad zijn intrede deed. De gebruiksvriendelijkheid van apps is echter zo groot, dat het makkelijker geworden is in plaats van moeilijker. Het scheelt me elke dinsdag (de vergaderdag van de Eerste Kamer – PT) kilo's papier meezeulen, het werkt efficiënter en het levert een mooie besparing voor milieu en Eerste Kamer op." Nog een andere merkte op: "Goed dat we deze innovatie gedaan hebben!"
Drie senatoren hadden gemengde gevoelens over de invoering van de iPad, maar waren niet uitgesproken voor de terugkeer van de koerier. Hun antwoorden waren: “Ja, maar wel met beleid uitgeprint, dus alleen indien nodig”; “Ik mis het oude systeem regelmatig maar zie ook wel de voordelen van dit systeem” en “Deels, vooral het vergelijken van verschillende stukken is lastig.”
De waardering voor de app waarmee de senatoren de stukken lezen, is hoog. Gevraagd naar een rapportcijfer gaven 34 Eerste-Kamerleden een concreet cijfer. Allemaal een voldoende. Gemiddeld gaven de senatoren de app een 8. Twee senatoren beloonden de app zelfs met een 10, het laagste rapportcijfer was een 6. Wel merken een aantal senatoren op dat de batterij snel leeg raakt – "meestal op het moment dat je hem nodig hebt".
Privégebruik
De iPads die de senatoren gebruiken, zijn en blijven eigendom van de Eerste Kamer. Een van de vragen uit de enquête betrof het privégebruik van de iPad: hoeveel procent van de tijd gebruikt de senator de iPad voor persoonlijke dingen? Niet alle senatoren hadden daar een duidelijk beeld bij of konden dat niet in een getal uitdrukken. Twintig senatoren deden dat wel, en gemiddeld besteedden zij 23,75 procent van de iPad-tijd aan persoonlijke zaken. Voor slechts één senator was dat meer dan de helft (60 procent) en voor vier senatoren was de verdeling Kamerwerk-privé 50-50. Drie senatoren gebruiken hun iPad nooit voor iets anders dan hun werk in de Eerste Kamer.
Concentratievermogen
De Eerste Kamer – een chambre de réflexion – beoordeelt wetsvoorstellen op kwaliteit en daarom is de vraag relevant of de senatoren hun werk net zo goed kunnen doen met een iPad als met papieren documenten. Heeft de iPad effecten op hun concentratievermogen?
De iPad is een bijzonder nieuw medium. Het is nog maar drie jaar geleden dat Apple het apparaat op de markt bracht – de tablet bestond dus nog maar anderhalf jaar toen de senaat overstapte op de iPad. Er is dan ook nog niet veel bekend over de invloed van het gebruik van de iPad op ons denkvermogen.
De Amerikaan Nicholas Carr schreef enkele jaren geleden een boek getiteld The Shallows: What the internet is doing to our brains (in het Nederlands vertaald als Het ondiepe, recensie). Daarin beargumenteert hij dat de vele afleidingen die het internet biedt, het vermogen van mensen aantast om lang en diep na te denken. Ik sprak in maart 2011 met Nicholas Carr over zijn boek en over de toen nog gloednieuwe iPad. Aanvankelijk dacht Carr dat de iPad ons weer meer zou kunnen laten concentreren, omdat de eerste versie van het apparaat niet zo goed was in meerdere programma's tegelijk gebruiken. Maar al snel kon je ook op de iPad multitasken en internetten terwijl je iets zat te lezen. “Producenten van gadgets beconcurreren elkaar door nieuwe functies toe te voegen. Elk apparaat dat op het internet is aangesloten, zal je afleiden. Dat is wat het internet doet”, aldus Carr in dat interview.
Afleiding
“Ik wil niet zeggen dat ik vaker afgeleid ben, maar het lezen op de iPad is voor mij moeilijker dan lezen op papier.” – een senator
Wat denken de senatoren zelf van het gevaar van afleiding? Uit de enquête die bijna de helft van de Eerste Kamer heeft ingevuld, blijkt dat ze dat gevaar absoluut niet zien. Van de 37 senatoren die de enquête hebben ingevuld, zeggen er 34 dat ze niet vaker zijn afgeleid door de iPad. “Als ik stukken lees, lees ik stukken en ga niet verder op Internet surfen”, aldus een van de leden van de Eerste Kamer. Een ander: “Ik ben van nature een multitasker en doe toch al veel dingen door elkaar. Dit helpt om dat te blijven doen.”
Slechts één senator zei volmondig “ja, ik ben sneller afgeleid”. Dit lid kreeg zelfs hoofdpijn van lang op de iPad lezen. Een ander Kamerlid was “soms” afgeleid, “niet zozeer vanwege internet, wel vanwege mails die binnenkomen”. Een derde: “Ik wil niet zeggen dat ik vaker afgeleid ben, maar het lezen op de iPad is voor mij moeilijker dan lezen op papier.”
“Moeilijk om te zeggen of de overgang naar lezen op een scherm veel effect zal hebben” – Nicholas Carr
Zelf vinden de meeste senatoren dus niet dat ze sneller zijn uit hun concentratie worden gehaald door de mogelijke afleidingen die de iPad biedt. Per e-mail heb ik Nicholas Carr gevraagd hoe hij over deze uitkomst dacht.
“Het is moeilijk om te zeggen of in dit geval de overgang van lezen op papier naar lezen op een scherm veel effect zal hebben” schrijft Carr. “Lezen wetgevers diep – zoals ze literatuur zouden lezen – wanneer ze wetten en gerelateerde documenten lezen, of hebben ze altijd al een meer vluchtige stijl van lezen gehad, om snel tot de belangrijke punten te kennen? Als het het eerste is, dan zou de verandering hun begrijpend lezen kunnen verminderen. Als het het laatste is, dan verwacht ik niet veel effect.”
Papier
Een groter probleem dan de afleiding van internet is voor de senatoren dat sommigen lezen op papier toch prettiger vinden dan op de iPad. Hoewel de documenten via de iPad worden verstuurd, betekent dat nog niet dat er in de Eerste Kamer geen printers meer worden gebruikt.
Slechts 8 van de 37 invullers (21,6 procent) van de vragenlijst print nooit meer stukken uit. Zeven senatoren doen dat “zelden”. 22 senatoren printen nog wel vergaderstukken uit: sommigen af en toe; anderen elke week. Vooral “langere stukken” en “ingewikkelde stukken” is meerdere keren genoemd als het soort informatie dat de senatoren nog printen. Een van de senatoren schreef: “Stukken die ik grondig moet lezen en waar ik zelf commentaar op moet geven, print ik vrijwel altijd uit of ik laat dat door de printservice op de iPad door de postbus van de Eerste Kamer doen.” Ook vindt een aantal senatoren het prettiger om aantekeningen te maken op papier.
Verstuurd vanaf mijn iPad
Tot slot is wellicht aardig om te vermelden dat minstens één op de drie van de senatoren die op mijn e-mail reageerde, dat deed met de iPad. Van de 43 e-mails die ik terugkreeg van de Kamerleden, eindigde er 15 met “Verstuurd vanaf mijn iPad”.
