Wie vraagt, wordt overgeslagen

Wanneer je regelmatig met de trein reist maar geen hoge kosten wilt maken, zou je natuurlijk de gok kunnen wagen om zwart te rijden en de, hopelijk, geringe keren dat je een boete op je dak krijgt voor lief kunnen nemen. Je reist, met een beetje geluk, dan per saldo goedkoper. Ook nieuwsorganisaties hebben er een handje van die tactiek te gebruiken om te besparen op productiekosten, waarbij het dan met name gaat om onrechtmatig gebruik van foto’s en videobeelden. Footage dat niet is aangevraagd maar ‘gewoon’ wordt gebruikt, zonder de fotograaf op producent hiervan op de hoogte te stellen. Ook niet achteraf.

‘We hebben er allemaal last van en het einde is nog lang niet in zicht’, laat een nieuws- en portretfotograaf me desgevraagd weten. ‘Je moet er bijna een volle dag per week voor uittrekken om erachter te komen of je beelden ergens zijn gebruikt. Stuur je zelf geen factuur, dan zal de gebruikende partij het ook niet aankaarten. Op die manier kun je dus inkomsten mislopen. Zo nu en dan glipt er weleens iets doorheen bij Boulevard of Shownieuws en als ik erachter kom stuur ik ze netjes een factuur. Geen boete, want ik wil wel in de toekomst nog steeds blijven leveren.’

Een paparazzo met veel exclusief materiaal in zijn archief zegt me daar niet aan te moeten denken. Zijn inkomen bestaan voor 30 procent uit schadevergoedingen, de vele blogs waarvan eigenaren soms maar moeilijk te traceren niet meegerekend. Met hen erbij zou dat percentage richting 50 procent gaan. ‘Blij slecht weer is het vaste prik om internet af te struinen en anders krijg ik wel appjes van vrienden of collega’s die toevallig een programma zitten te kijken waar weer een foto van mij in voorbij komt. Gelukkig is mijn netwerk wat dat betreft inmiddels groot en goed genoeg.’

Fotografen maken het in allerlei vormen mee. Foto’s die via artiesten zijn aangeleverd en als gratis aanbod worden gebruikt, terwijl een gemiddelde redactie toch beter moet weten. Of beelden die in bladen worden afgedrukt met daarbij een verkeerde fotograaf als bron. De paparazzo maakte het nog bonter mee. ‘Laatst stond ik voor Privé te fotograferen in de nieuwe club van Wesley en Yolante op Ibiza, toen een voor mij onbekende fotograaf opdook. Hij beweerde zijn beelden nergens voor te gebruiken, maar pronkte enkele dagen later op zijn Facebook pagina wel trots met screenshots uit ons weekblad alsof het zijn materiaal betrof. Waarom zijn eigen materiaal, wat prachtig was, niet gewoon inzetten? Huilend heeft hij aan de telefoon zijn excuses aangeboden. En terecht. Je moet niet met mijn hand gaan lopen schilderen!’

Beeldbanken zoals ANP, Hollandse Hoogte en Brunopress verzieken volgens solo-fotografen de markt, door foto’s voor slechts een paar euro te verkopen. De paparazzo: ‘Als een omroep mijn foto jat, dan kan de originele verkoopprijs tot wel vier keer over de kop gaan. Bij fotobanken wordt 3 euro dan 12 euro, maar met mijn boeteprijzen kom je dan al snel aan duizend knaken. Een talkshow bij de publieke omroep betaalde mij eens 13.000 euro voor gebruikte foto’s van Willem Holleeder. Zo’n 95 procent van al zijn bestaande portretten zijn door mij gemaakt en in dit geval zonder mijn medeweten en bronvermelding ingezet.’

De paparazzo heeft geluk dat hij bij de meeste omroepen inmiddels bekend is, maar veel andere makers van beeld en geluid lopen nog geregeld tegen ‘pakwerk’ aan. Alsof je bij de bakker een brood van de toonbank grijpt, net als hij even niet kijkt, en er dan stiekem mee vandoor gaat. Mijn meest recente ervaring was vorige week, toen ik eigen beelden voorbij zag komen in een tv-programma waar ik stomtoevallig naar zat te kijken. Men is inmiddels op de hoogte gesteld.

Mijn gekozen waardering € -