Stel, je houdt van de natuur en doneert daarom jaarlijks een bedrag aan een natuurbeschermingsorganisatie van jouw keuze. Sta je er dan weleens bij stil dat jouw donatie wordt besteed aan het opruimen van lekkende vaten chemische troep, afkomstig uit xtc-laboratoria? Of een partij asbest golfplaten die iemand van zijn schuurtje heeft gesloopt en vervolgens heeft neergesmeten in dat mooie natuurgebied bij jou om de hoek?
Vast niet. Je hoopt dat mede dankzij jouw financiële bijdrage steeds meer natuur kan worden aangekocht en beschermd. En je verwacht al helemáál niet dat jouw donatie en die van duizenden mede-donateurs in zijn geheel opgaat aan het betalen van een torenhoge boete die door de overheid is opgelegd aan jouw natuurbeschermingsorganisatie.
Tienduizenden euro’s
Toch is dat precies wat er gebeurt. Afgelopen dinsdag 30 juni plaatste Jan Baan, directeur van het Brabants Landschap, een open brief op de site van zijn stichting. In zijn hartenkreet vertelt Baan over recente incidenten in zijn Brabantse natuurgebieden, die eens temeer aantonen dat de huidige Nederlandse overheid en de natuur geen vrienden van elkaar zijn.
‘In één van onze terreinen in West-Brabant werd de afgelopen winter asbest gedumpt. Niets bijzonders, dat gebeurt elke week. Vorig jaar werden we echter op één dag geconfronteerd met 12 stortingen in hetzelfde gebied. Het gaat hierbij om drugsafval, chemische afvalstoffen, asbest en alles daar tussenin. Het kost ons jaarlijks tienduizenden euro’s om dit te laten opruimen. Als het ook gepaard gaat met bodemsaneringen bij lekkende vaten, gedumpt door illegale xtc-producenten, loopt de schade tot in de tonnen’, aldus de directeur.
Gemeente Zundert
Het natuurterrein waarover Baan schrijft, is landgoed De Pannenhoef, dat deels binnen de gemeente Zundert valt: 706 hectare groot, met 11 opnieuw uitgegraven vennen. Het Brabants Landschap had daar, na een illegale storting, net een asbestsanering laten uitvoeren door een gecertificeerd bedrijf.
Hierop volgde een telefoontje van de gemeente Zundert: in een greppel bij het parkeerterrein lagen ook nog tien plaatjes asbest, die hadden de medewerkers van het Brabants Landschap kennelijk over het hoofd gezien. Of ze die ook nog even konden opruimen. De dienstdoende beheerder ging meteen kijken en inderdaad: tien plaatjes.
Omdat het asbest doornat was geregend was er geen gevaar voor stuiven, dus vroeg de beheerder aan zijn medewerkers om de plaatjes goed in plastic te wikkelen en vervolgens met de voorlader van de tractor bij de grote hoop van de asbestsanering te leggen.
Waarop de gemeente Zundert de Inspectie belde om te klagen: Brabants Landschap leeft arbowetgeving niet na bij verwijderen asbest! Met als direct gevolg de hoogst mogelijke boete van de Inspectie SZW: 57.000 euro voor bij elkaar opgeteld acht overtredingen inzake het verplaatsen van tien plaatjes asbest. Storting niet gemeld, geen gecertificeerd bedrijf ingeschakeld, geen adequate veiligheidskleding…
Stichting is geen bedrijf
Op de eigen rijksoverheidswebsite meldt de Inspectie SZW (een samenvoeging van de voormalige Arbeidsinspectie, Inspectie Werk en Inkomen en de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst) over het Brabants Landschap: ‘De organisatie heeft in oktober vorig jaar in Zundert op onjuiste wijze asbesthoudende platen verwijderd. Het Noordbrabants Landschap is niet in het bezit van een certificaat om asbest te verwijderen. De medewerkers zijn mogelijk blootgesteld aan asbestvezels.’
Niet alleen wordt de naam van de stichting fout geschreven, de overheid spreekt hier over het Brabants Landschap alsof het een afvalverwerkend bedrijf is. Uiteraard is de stichting niet in het bezit van een certificaat om asbest te verwijderen, het is een natuurbeschermingsorganisatie.
‘Het Brabants Landschap vond het niet nodig om het zwerfasbest door een asbestsaneringsbedrijf te laten verwijderen. De regels zijn willens en wetens overtreden’, stelt SZW, om vervolgens verder te donderpreken: ‘Het bedrijf heeft ook een waarschuwing ontvangen dat bij herhaling van eenzelfde of soortgelijke overtreding kan worden besloten om te bevelen de werkzaamheden van het bedrijf gedurende langere tijd (enkele maanden) te staken.’
Je vraagt je af wat voor ambtenaar zoiets opschrijft. Wat stelt hij/zij zich voor bij ‘de werkzaamheden van het bedrijf te staken’? Dat het Brabants Landschap –nogmaals: het is een stichting, geen bedrijf- haar natuurbeheer staakt? Geen wilgen meer knot en geen poelen meer graaft? Geen donateurs en schoolkinderen meer meeneemt op excursie door de eigen 17.900 hectare aan Brabantse natuurgebieden?
Stelen van de natuur
Den Haag heeft de prioriteiten spatstrak op een rijtje. Dat staat onder meer te lezen in de brochure ‘Wat doet de Inspectie SZW?’ Ik citeer: ‘De Inspectie SZW is selectief in haar toezicht. Ze bepaalt haar prioriteiten op basis van risicoanalyses die het gehele beleidsterrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bestrijken. Hiermee kan de Inspectie haar capaciteit efficiënt en met resultaat inzetten waar dat echt nodig is.’ De hoogst mogelijke boete opleggen aan een natuurbeschermingsorganisatie zonder winstoogmerk, alleen maar om ‘een voorbeeld te stellen’: is dat echt nodig? Het lijkt eerder op stelen van de natuur, gewoon omdat het kan.
“En het gaat de komende jaren alleen maar erger worden met die abestdumpingen”, verzucht Jan Baan. “In 2020 worden asbesthoudende daken verboden. Heel wat burgers zullen voor die tijd nog snel de golfplaten van hun schuurtje slopen en bij ons in de natuurgebieden gooien. Als terreineigenaar zijn wij verplicht om dat asbest op te ruimen. Daar moeten we gecertificeerde bedrijven voor inschakelen die we uit eigen zak moeten betalen. Vroeger deden we deze opruimingen vaak samen met gemeentes. Wij betaalden dan het opruimen en de gemeente betaalde de verwerking, maar daarvan is tegenwoordig helaas geen sprake meer.”
Lekkende vaten chemisch afval
Particulieren storten hun asbest in de natuur om zo geld uit te sparen dat ze anders zouden moeten betalen als ze hun asbest op legale wijze (laten) verwijderen en afvoeren. Maar het kan nog veel erger: zo’n 90% van alle illegale drugsafvalstortingen in Nederland belandt in de natuurgebieden van Brabant. Zowel in de terreinen van het Brabants Landschap als in die van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. En dat wordt elk jaar meer. Véél meer.
Gedumpt afval uit hennepkwekerijen is al vervelend genoeg, maar de vaten en jerrycans chemisch afval afkomstig van speed- en xtc-productie zijn ronduit levensgevaarlijk voor zowel mensen als de dieren in de natuurgebieden. Vaak betreft het rokend zoutzuur of zeer brandbare stoffen. Vaten en containers die exploderen, kunnen tientallen meters de lucht in schieten. Als de vaten lekken, moet de hele bodem eronder worden afgegraven en gesaneerd. Een natuurorganisatie die verdachte vaten in haar terrein vindt, mag zelf nergens aankomen, maar moet een gespecialiseerd bedrijf inschakelen en dat zelf betalen. Of liever gezegd: de donateurs mogen dat betalen.
Waarborgfonds onmogelijk?
Johan van den Hout is gedeputeerde Natuur en Milieu bij de provincie Noord-Brabant en hij opperde begin 2014 een wereldplan: als er nou eens een speciaal waarborgfonds zou komen waaruit die opruimingen van drugsafval in de natuur worden betaald? Dat potje zou gevuld kunnen worden met geld van de Plukze-wet, waarmee rechters de winst van opgepakte (drugs)criminelen terugvorderen. ‘Daar waar we winst van criminelen kunnen afpakken moet het geld ook goed besteed worden, bijvoorbeeld aan het opruimen van hun afval’, aldus van den Hout.
Op kamervragen die PvdA-kamerleden Lutz Jacobi en Marith Rebel in januari 2014 stelden aan de toenmalige minister Opstelten van Veiligheid en Justitie, antwoordde Opstelten: ‘Om te voorkomen dat natuurorganisaties telkens op moeten draaien voor de opruimkosten zal gekeken moeten worden naar nieuwe initiatieven, zoals bijvoorbeeld een waarborgfonds’. Maar in september 2014 meldde Omroep Brabant dat Opstelten toch niet wilde meewerken aan het waarborgfonds-idee van provinciebestuurder van den Hout. De Plukze-gelden verdwijnen namelijk in de Algemene Middelen voor het rijk, en ‘de begrotingssystematiek laat niet toe’ dat hiervan wordt afgeweken.
Hier klopt iets niet…
Dus de begrotingssystematiek is kennelijk gebaseerd op inkomsten die van tevoren absoluut niet vaststaan (hoe kun je van tevoren begroten hoeveel grote drugscriminelen je gaat oprollen?) en dus betreft het hier een systematiek waar absoluut niet van kan worden afgeweken? Maak dat de kat wijs.
In 2014 heeft het Openbaar Ministerie opgepakte criminelen 136 miljoen euro afhandig gemaakt, 50 miljoen meer dan in 2013, aldus Het Financieel Dagblad. Praktijkvoorbeeld: in januari 2014 veroordeelde de rechtbank in Den Bosch drugshandelaren Theo van den E. en Maup P. uit Waalre, die meer dan 55 miljoen xtc-pillen produceerden en verhandelden, tot respectievelijk 11 en 9 jaar cel en het terugbetalen van 22 miljoen euro uit criminele winst. Met zulke marges kan er geen 5 of 6 miljoen worden vrijgemaakt voor het opruimen van gevaarlijk afval in natuurgebieden die van ons allemaal zijn? Hier klopt iets niet…
Dat vindt ook de Tweede Kamer, die half juni met een overtuigende meerderheid voor een motie van de ChristenUnie stemde om terreineigenaren financieel te compenseren voor het opruimen van andermans drugsafval. VVD en PVV stemden tegen en de opvolger van Opstelten, minister voor Veiligheid en Justitie Ard van der Steur (VVD), had de motie van tevoren afgeraden omdat hij vindt dat terreineigenaren verantwoordelijk zijn voor het voorkomen van illegale afvaldumping. Hij noemt als voorbeeld Staatsbosbeheer, dat zelf opsporingsambtenaren in dienst heeft. Wat stelt de minister zich daarbij voor? Dat in natuurgebieden –die van nature een nogal weids karakter hebben- dag en nacht overal bewakers lopen te patrouilleren? Die ook weer betaald mogen worden uit het netto inkomen van donateurs die gewoon willen genieten van mooie natuur? En het kabinet Rutte steekt vrolijk links en rechts miljoenen van drugscriminelen in eigen schatkist, geheel naar eigen inzicht te besteden?
Interessant precedent
En hoe zit het dan met het juridisch precedent dat op 5 augustus 2014 werd geschapen door de hoogste bestuursrechter van het land, de Raad van State? Een vrouw die een bosperceeltje bij Valkenswaard bezit, werd toen vrijgesproken van betalingsplicht voor het verwijderen van 44 vaten xtc-afval die in haar bos waren gedumpt. Bij ontdekking van het chemisch afval belde haar zoon de politie, die aangaf dat zijn moeder de vaten onmiddellijk moest laten verwijderen vanwege het gevaar op acute bodemverontreiniging. Anders zou de gemeente dat doen. Maar de vrouw weigerde, want zij had niets te maken met drugs en had die vaten daar niet neergezet. Daarop liet de gemeente Valkenswaard het afval direct weghalen en stuurde de rekening (53.000 euro!) naar de vrouw, die hierop bezwaar aantekende. Dit bezwaar werd door de gemeente terzijde geschoven, waarna de vrouw haar toevlucht zocht bij de Raad van State, die besliste dat de grondeigenaresse niet hoefde te betalen. De kosten waren alsnog voor de gemeente Valkenswaard.
Ook niet eerlijk, want als gemeentes standaard moeten opdraaien voor de verwijderkosten van (drugs)afval, dan gaat dat ook weer ten koste van andere voorzieningen waar belasting betalende burgers recht op hebben. De overheid moet gewoon dat waarborgfonds gaan optuigen uit die Plukze-gelden, zodat de vervuiler betaalt, zoals het hoort. Hoe ingewikkeld is dat nou helemaal? En die boete van 57.000 euro voor het Brabants Landschap kan best worden geseponeerd, want ‘een voorbeeld stellen’ is hier niet aan de orde. Integendeel.
Onze eigen verantwoordelijkheid
Maar of het nou gaat om een buurman die eigenhandig asbestplaten van zijn schuur trekt en niet naar de milieustraat brengt of dubieuze busjes en auto’s die tegen het vallen van de avond op een natuurgebied afkoersen: de verantwoordelijkheid ligt voor een groot deel ook bij onszelf en niet alleen bij de staat. Door bezuinigingen bij de politie is er te weinig mankracht beschikbaar voor het buitengebied, en al helemaal voor de uitgestrekte natuurterreinen van Brabant. Waar is ons eigen initiatief gebleven, de sociale controle? Misschien samen met de afstandsbediening tussen de kussens van de bank gezakt. Meld illegale stortingen direct via 112 of noteer het kenteken van verdachte voertuigen in natuurgebieden met datum en tijd en geef dat door aan de politie, anders is de pakkans van dumpende criminelen vrijwel nihil. Om met de woorden van de getergde directeur van het Brabants Landschap te besluiten: “Natuur is van ons allemaal en dus ook onze gezamenlijke verantwoordelijkheid”.
