65 jaar na zijn debuut keert Kick Wilstra terug op het voetbalveld

De avonturen van Kick Wilstra worden opnieuw uitgegeven. De wondermidvoor speelde in de tijd dat voetballers nog tijd hadden om boeven te vangen.

Het is in november 65 jaar geleden dat het eerste verhaal van voetballer Kick Wilstra verscheen – een icoon van de jaren 50. Vanaf volgende maand worden deze stripboeken opnieuw uitgegeven. In 2015 komt er een expositie, onder meer in het Persmuseum en het Fries Museum. Het initiatief is van Voetballegends, een historische voetbalsite over de beginjaren van het Nederlands voetbal.

De populariteit van stripheld Kick Wilstra was enorm in de jaren 50. Het eerste avontuur van deze voetballer stond in november 1949 in de Ketelbinkiecourant, zoals het blad in Rotterdam heette, en Kapitein Rob’s Vrienden, de naam in Amsterdam. Dat blad verscheen in 1948 voor de eerste keer, onder meer met de voetbalstrip Koos van Piet Deunhouwer, toen pas 17 jaar oud. Een jaar later moest deze tekenaar in het leger zijn dienstplicht vervullen, waarna Henk Sprenger (1919 – 2005) werd gevraagd om eenzelfde soort strip op te zetten. Het was het begin van Kick Wilstra, de wondermidvoor wiens naam was samengesteld uit Kick Smit, Faas Wilkes en Abe Lenstra.

Sprenger was in 1949 net vertrokken bij de studio van Marten Toonder, voor wie hij in 1943 begon te werken. Op 5 april 1943 werd zijn aanstellingbrief verstuurd met daarin de voorwaarden – te lezen op Voetballegends: ‘U zult gedurende eenige maanden als penseeler bij ons werkzaam zijn op een salaris van f. 50,- per maand.’ Die maanden werden jaren, totdat Sprenger eind 1948 door een reorganisatie moest vertrekken. Om hem op weg te helpen werd een getuigschrift opgesteld: ‘Wij hebben de heer Sprenger leren kennen als een ijverig en vlijtig medewerker, die zich in korte tijd in onze branche wist in te werken.’

Het vak van striptekenaar speelde zich in het geval van Sprenger dus grotendeels af van negen tot vijf uur, waarbij zelfs het dagelijkse pauze-uurtje contractueel was vastgelegd. Met de Ketelbinkiekrant was Sprenger overeengekomen dat hij in 1952 honderd gulden per drie pagina’s kreeg. ‘Verder levert U op ons verzoek tekeningen, waarvoor steeds incidenteel de prijs bepaald zal worden.’

Het Parool

Voor Sprenger was dit voldoende om leven te blezen in een stripheld, die niet alleen goed kon voetballen, maar in het dagelijkse leven ook nog het onrecht bestreed. Daarvoor had Kick Wilstra alle tijd, want 65 jaar geleden bestonden er geen profvoetballers, die zich de hele week op hun sport konden richten. Voetballers vingen nog boeven – als ze tenminste geen sigaren verkochten.

De strip verscheen in verschillende bladen, tot in het buitenland toe. Op 3 oktober 1958 debuteerde Kick Wilstra als dagstrip in het Parool, waarvan de contracten bewaard zijn gebleven. Zo weten we dat de Amsterdamse krant 25 gulden per dagstrip betaalde. Daarmee deed de auteur meteen afstand van alle auteursrechten voor zowel de tekeningen als de verhalen. Indien een aflevering niet op tijd bij de krant was, werd een boete van 100 gulden opgelegd – het viervoudige van het bedrag dat Sprenger verdiende! De kans dat dit gebeurde, was alleen niet zo heel groot, want in artikel 3 stond dat ‘het Parool van de strips steeds een voorraad zal hebben voldoende voor minstens vierentwintig verschijndagen’.

Sprenger kreeg slechts vijf procent van de opbrengsten voor de boeken of brochures over Kick Wilstra, die door Het Parool werden uitgegeven. Misschien was dat wel de reden voor de korte samenwerking , want op 29 juni 1959 verscheen de laatste aflevering in deze krant. Daarna was het afgelopen met de dagelijkse avonturen van Kick in de Nederlandse dagbladen.

Van de langwerpige albums verschenen achttien delen, die enorm populair waren. Dat bleek wel in oktober 1953 toen dagblad de Typhoon in Zaandam een levende versie van Kick Wilstra opvoerde als een reclamestunt op een middenstandsmanifestatie. Duizenden jongeren verdrongen zich rond de stand van de krant, waarvoor alles moest wijken. Een handelaar in porselein, die de pech had hiernaast te staan, kon net op tijd zijn handel in veiligheid brengen. Kick Wilstra groeide zo uit tot een boegbeeld van de jeugdcultuur van de jaren '50.

Wondertrio speelde één keer samen

In Kick Wilstra waren de drie grote Nederlandse voetbalhelden van de jaren '40 en '50 gevangen: Kick Smit, Faas Wilkes en Abe Lenstra. Dit voetbaltrio moet overigens niet verward worden met het zogenaamde Gouden Binnentrio, dat in diezelfde tijd beroemd was. In dat geval ging het om Lenstra, Wilkes en Kees Rijvers, die van 1948 tot en met 1957 tien keer gezamenlijk speelden voor het Nederlands elftal en aan de lopende band scoorden.

Het trio Smit – Wilkes – Lenstra daarentegen heeft nooit samengespeeld in een officiële wedstrijd! Dat komt vooral door de Tweede Wereldoorlog, waarin het Nederlands elftal van 1940 tot en met 1946 niet in actie kwam. Juist op het moment dat de loopbanen van deze drie voetballers elkaar kruisten, was er oorlog.

De enige keer dat ze voor hetzelfde team uitkwamen was tijdens een oefenwedstrijd op 27 februari 1946 van het Bondseftal, een officieus Nederlands elftal. Smit, Wilkes en Lenstra werden daarna geselecteerd voor een officiële interland tegen Luxemburg, maar daarvoor haakte Smit af vanwege een blessure. Zo werd het trio alleen in de naam van Kick Wilstra verbonden. Smit speelde uiteindelijk 29 interlands, waarvan twee ná de oorlog. Lenstra kwam tot 47 wedstrijden in Oranje, waarvan twee vóór de oorlogsjaren. Wilkes tenslotte debuteerde in 1946 en droeg 38 keer het nationale shirt.

Na de dood van Sprenger in 2005 zei Wilkes trouwens desgevraagd dat hij zelf ook een album van Kick Wilstra in de kast had staan. 'Ik vind het wel leuk.' Zijn supporters verwarden hem gelukkig niet met de stripheld: 'Ik ben volgens mij nooit als Wilstra aangesproken.'

Precies 65 jaar na de eerste publicatie van Kick Wilstra worden de albums opnieuw uitgegeven door Voetballegends en uitgeverij Stokerkade – net als toen in langwerpige uitvoering. Zo keren we terug naar de jaren dat Nederlandse voetballers in het buitenland nog niets voorstelden, maar wel de tijd hadden om boeven te vangen.

Historisch materiaal over Kick Wilstra staat hier.

Mijn gekozen waardering € -

Sporthistoricus. Auteur van de Bosatlas van het Nederlandse voetbal. De enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.