in haar nieuwsbrief om een artikel aan te prijzen. En daarmee signaleerde ze een kritische trend als reactie op de tsunami aan publicaties over zelfspiritualiteit. Die term ken je niet? Sociologen gebruiken hem om de zoektocht naar je authentieke zelf aan te duiden. Want dat we zoekende zijn naar houvast in ons leven sijpelt vooral in de media duidelijk door. Sinds kerken leegstromen en individuele vrijheid gemeengoed is, kijken we naar binnen om zekerheid te vinden. Zelfbenoemde of aanbevolen goeroes springen hier gretig op in met hun strategieën om je door het leven te slaan. Denk aan titels als De kracht van het nu, The Secret en Nooit meer te druk.
Tien-tips-om
Maar filosofen als de Deense Sven Brinkmann waarschuwen voor deze ‘Ritalin voor de massa’. De boeken bestrijden slechts symptomen met hun tien-tips-om-gelukkig-te-worden-lijstjes. Ze zouden onze honger naar zingeving niet stillen. Want dat god op zijn retour is, wil niet zeggen dat we ook het zingeven afzweren. Integendeel. Eerder dit jaar bleek uit het onderzoek ‘God in Nederland’, uitgevoerd door onder meer het SCP, dat die interesse met bijna 80 procent van de Nederlanders onverminderd hoog is.
Waar draait zingeving dan om? Theoloog Alain Verheij hees de activiteit onlangs met een kritische column in een theologisch jasje. Zijn commentaar betrof een Zomergasten-uitzending, met auteur en voormalig politicus Abou Jahjah. Deze gast liet in het interviewprogramma een fragment zien van een cabaretier die de vloer aanveegt met religie. De komiek maakte volgens theoloog Verheij de fout God neer te zetten als een onzichtbare boeman. Verheij wijst in zijn column fijntjes op het ‘Sinterklaasmodel’. Als kinderen niet meer in de Goedheiligman geloven, blijven ze het feestje met plezier vieren. Ze zullen niet alles op alles zetten om het bestaan van Sinterklaas te bewijzen. De ongelovige kinderen richten zich op de geest van het feest. En zien dan dat het staat of valt met de moeite die mensen voor elkaar doen, zo betoogt Verheij. De liefde waarmee ze zich in elkaars leven verdiepen, daar gedichten over schrijven, surprises maken. ‘Dat is het échte geheim van Sinterklaas. Of hij bestaat is volkomen arbitrair. Het feest gaat wel door zolang mensen op 5 december blijven samenkomen in de geest van die rare, oude heilige.’ Zo schetst hij deels een beeld van geloof anno 2016.
Atheïsten?
Want eerder dit jaar bleek dat weinig Nederlanders nog in een God op een wolk geloven. Slechts 14 procent, volgens het tienjaarlijks uitgevoerde ‘God in Nederland’. Maar onder de rest van de bevolking waartoe ook atheïsten behoren, komen religieuze ervaringen voor, gelooft men in ‘iets’, zichzelf of de mensheid.
Hebben we het met zijn allen niet over hetzelfde? Daar deed godsdienstfilosoof Taede Smedes onlangs onder de paraplu van het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving een interessant onderzoek naar. Tenminste, hij nam religieuze atheïsten onder de loep. Die hangen God aan de wilgen maar zien wel heil in een samenhangend universum of iets anders wat de mens overstijgt. Dat ‘andere’ of ‘meer’ kent vele variaties. Creativiteit, naastenliefde, schoonheid, die van kunst bijvoorbeeld. Vraag voor de lol eens door in je omgeving. Velen geloven niet dat alles in en om ons heen uiteindelijk evolutiepsychologisch te verklaren is. De mens heeft of ziet franje, een extra. De vraag is in welk kader we deze ervaringen kunnen plaatsen nu in West-Europa de tijd van de grote verhalen als het christendom of het socialisme achter ons ligt. Als dat al nodig is.
Zelfzorg
Een verhalend kader voor onze ervaringen of niet, we doen graag ons licht op bij anderen. Vooral in tijden van tegenwind. We willen weten hoe en waarom zaken in ons leven mis gaan. En wat we eraan kunnen doen. Is het erg dat we die info compact samengevat in een paperback tot ons nemen? Welnee, met zo’n hart onder de riem kunnen we er weer even tegen. Diep in ons hart weten we best dat dit boek niet dé oplossing biedt voor de rest van ons leven.
Opvallend genoeg prijst de Blendle/Cafeyn-redactie na haar kritiek op zelfhulpboeken een zelfhulpartikel aan. Eén worden met jezelf, wie wil dat niet? Het stuk was goed voor 186 likes. De Chinese denker uit het betreffende interview, Tu Weiming, schudt geen tips uit zijn mouw, maar grijpt terug op het confucianisme. Deze Chinese levensbeschouwing ligt ingebed in een oude traditie, waarmee de filosoof wél op schouders van reuzen staat. Saillant detail: volgens het confucianisme ligt de zin van het leven in een voortdurende zelftransformatie en een zoektocht naar een beter leven. De oude Chinezen waren dus al druk met het verbeteren van zichzelf. De oude Grieken overigens ook. Wat dat betreft kunnen we ons zonder schroom aan zelfhulpboeken laven. Uiteindelijk geven we, samen met anderen, toch zelf een draai aan ons leven. Laat je inspireren door die adviezen van goeroes en levenskunstenaars. Zelfgemaakt of aangewezen; we zijn aan onze eigen goden overgeleverd.
Meer lezen over de manier waarop we betekenis geven? Meld je hier aan.
