Ik kom al sinds het begin van de jaren 80 in het Rotterdamse filmfestival. Toen was het hoofdcentrum nog het gezellige Lantaarn Venster in de Gouvernestraat, nu zetelt filmhuis Kino Rotterdam er. Het was kleinschalig, alternatief en filmmakers waren makkelijk benaderbaar voor de bezoekers. Je zag cinefielen op rolschaatsen en sommige hadden hun hond meegenomen naar het filmhuis. Waar die bleef tijdens de film weet ik niet meer. Het was de tijd van de legendarische filmpaus Huub Bals, een grote wat humeurige man met een groot filmhart. Nu is de Doelen sinds enige decennia het hart van het festival.
Jarmusch
Een van de eerste hoogtepunten in vijftig jaar IFFR is ‘Stranger than Paradise’ van Jim Jarmusch. Over een trendy musicus die onverwachts zijn nichtje uit Hongarije op bezoek krijgt. Gedraaid in een minimal stijl met melancholieke zwartwit beelden, en quirky humor. Of de grote ogen van de Franse jong overleden actrice Pascal Ogier, die niet erg gelukkig getrouwd is en een filosofische vriend heeft in Parijs. Gespeeld door de unieke Fabrice Luchini. Uit Eric Rohmer’s film ‘Les Nuits de la Pleine Lune’. De toonaangevende Franse regisseur Rohmer is bekend om zijn filosofische dialogen, zijn goed geacteerde en intelligente films. In een prachtige scène, komt Pascal ‘s- avonds in een café een schilder tegen die de dromen van mensen tekent.
Eigenzinnig
Ook uit de jaren 80 is de opkomst van een cultfilmer als Peter Greenaway met ‘Z.O.O’., die zich deels afspeelt in de Rotterdamse dierentuin Blijdorp. Of zijn ‘The Belly of an Architect’ over een Engelse architect die zich laat inspireren door het openluchtmuseum dat Rome heet. Met aanstekelijke minimal music van componist Michael Nyman. Wat is het kenmerk van een typische IFFR-film? Eigenzinnig, origineel, dwars, niet conventioneel, soms verontrustend en op zijn best inspirerend. Ver verwijderd van de drie akten structuur en de formule films uit Hollywood.
Makers als de eigenzinnige Georgische filmmaker Otar Iosseliani horen daar zeker bij. Helder staat mij nog voor ogen ‘Les favoris de la Lune’ over de geschiedenis van kunstvoorwerpen, die in handen komen van diverse karakters als wapenhandelaars, idealisten, clochards, prostituees en dieven. En zeker Wim Wenders met zijn melancholieke roadmovies als ‘Paris Texas’ en ‘Der Stand der Dinge’ over alles wat erbij komt kijken om een film te maken. Een inzicht gevende blik achter de schermen. Ik herinner me nog dat Wim Wenders als jonge onbekende maker te gast was in het oude Luxor theater. Hij ging niet op de voor hem gereserveerde plaatsen zitten, maar gewoon tussen het publiek. Dat maakte indruk op me.
Grootmeesters
Een van de humanistische grootmeesters uit Taiwan Hou Hsiao-hsien, hoort tot de beste cineasten die over de jaren regelmatig het Rotterdamse filmfestival bezoekt. Indrukwekkende films als ‘A Time To Live and a Time to Die’ en ‘A City of Sadness’.
Die eerste gaat over zijn eigen jeugd in de jaren vijftig en zestig in Taiwan. Een poëtische, gevoelige film over oude tradities die veranderen in tijden van industrialisatie en modernisering. Als je meer wilt weten over deze grote cineast, raad ik je aan om de documentaire ‘H.H.H’ te gaan zien. Gemaakt door de Franse filmmaker en regelmatige bezoeker van het IFFR Olivier Assayas. Een fijnzinnige en veelzijdige filmmaker, een van de beste Franse filmers van deze tijd in mijn ogen. Ik volg hem al op het IFFR sinds zijn eerste films in de jaren negentig als ‘Paris s’Eveille’ en ‘Une Nouvelle Vie’. Een van zijn beste vind ik ‘L’Eau Froide’ (Koud Water). Deze film gaat over twee dwarse pubers, met de piepjonge knappe Virginie Ledoyen in een van de hoofdrollen. Een lyrische coming of age film met als apotheose een virtuoos gefilmd schoolfeest.
Cinema Invisible
Van de Nederlandse filmmakers die zich als een vis in het water voelen in Rotterdam, zou ik Kees Hin en Nanouk Leopold willen noemen. Enkele jaren geleden werd er een documentaire over Kees Hin getoond. ‘Herberg van het Geheugen’ van Barbara den Uyl. Ik kende Kees Hin via via en bezocht hem af en toe toen ik nog in Amsterdam woonde. Hij vroeg me zelfs om een stuk te schrijven over zijn laatste film ‘De Fietser’. (zie www.free-spirits-film.eu) Iets wat me nog nooit was gebeurd. Kees Hin die vorig jaar overleed was een bijzondere, filosofische, mysterieuze en gedreven cineast. Van zijn films in IFFR herinner ik me vooral zijn film ‘Cinema Invisible’, gebaseerd op nooit voltooid werk van kunstenaars als Gertude Stein, Fernand Leger, Yves Klein en Osip Mandelstam. Vintage Kees Hin.
Een filmmaker als Nanouk Leopold met haar eigen uitgebeende visuele stijl, verstilling en geïnspireerd gebruik van ruimte en landschap. Landschap wat iets duidelijk maakt over de gemoedsgesteldheid van haar personages. Geïnspireerd door de Italiaanse filmmaker Antonioni. ‘Guernsey’ is daar een goed voorbeeld van. Over een introverte irrigatiespecialiste, een uitstekende Maria Kraakman, die zich afvraagt of ze de mensen in haar directe omgeving wel echt kent.
Smokkelpaarden
Een van de hoogtepunten in 2007 voor de NFTVM (nieuwe makers, nu VERS) was ongetwijfeld mijn interview met de Koerdische filmmaker Bahman Ghobadi. (met tolk) Ik was in New York voor de selectie in een festival van mijn eigen Independent documentaire ‘Off The Beaten Track’ over Ierse folk musici. Daar zag ik zijn indrukwekkende film ‘A Time For Drunken Horses’. Mindblowing! Over weeskinderen in het gebergte van Koerdisch Iran die spullen smokkelen om te overleven. De titel is afgeleid van sterke drank die aan de smokkelpaarden wordt gegeven om het langer vol te houden. Een soort doping. Krachtig en zeer aangrijpend.
Een film die mij ook intens raakte was ‘Bamako’ van de Mauritaanse filmmaker Abderrahmane Sissako. Een favoriete maker van Sandra den Hamer, oud artistiek directeur van IFFR (voormalig assistente van Huub Bals) en nu het hoofd van Filminstituut Eye. ‘Bamako’ gaat over een in Mali voor de lokale bevolking geënsceneerd proces tegen het IMF en de Wereldbank. Met een onvergetelijke scène waarin een oude man een vlammend betoog houdt uit zijn diepste binnenste.
Van Gogh
Een recente grote inspiratie, gezien in 2019 in IFFR is de film ‘At Eternity’s Gate’ van beeldend kunstenaar/ filmmaker Julian Schnabel. De Amerikaanse acteur Willem Dafoe speelt Vincent van Gogh op magnifieke wijze. Rusteloos, gedreven, onzeker maar overtuigd van zijn kunst. De film komt geloof ik samen met de door Jacques Dutronc uitstekend gespeelde van Gogh (‘Van Gogh’, Maurice Pialat), het dichtst bij de echte grote Nederlandse schilder. ‘At Eternity’s Gate’ vind ik een van de beste, meest ontroerende films van de afgelopen jaren.
Uiteindelijk draait het allemaal daarom. Ontroering en bezieling. Films die je diep raken. Je wordt pas écht ontroerd als iets je in je diepste wezen raakt. Zoals onlangs bij de bezielde, waarachtige, poëtische en bevlogen speech van de 22-jarige dichter Amanda Gorman. Tijdens de inauguratie van president Joe Biden in Amerika. Een van de mooiste momenten van de afgelopen tijd.
Foto’s van IFFR.
