Zhang-ke
De kleine donkere ruimte bij binnenkomst met verlichte vitrines tonen beknopte biografieën van de vijf filmmakers en Daan Emmen een beeldend kunstenaar. In de eerste expositieruimte staan vijf grote schermen. Op vier van die doeken staat een camera in het midden van een drukke kruising in een grote stad in China. We zien verkeer af en aan rijden, voetgangers oversteken bij verkeerslichten. Doordat de filmbeelden in een loop worden getoond, krijgen we een indruk van alle soorten vervoersmiddelen, kleine busjes wurmen zich tussen de verkeersstromen door. Er staan moderne gebouwen, billboards en neonborden.
Op een scherm in de hoek zoomt de camera in op een man die tussen twee verkeerswegen is ingeklemd. Hij maakt een wat verloren indruk, het kost hem moeite om over te steken. Zhang-ke staat bekend om zijn sociale observaties. Dikwijls in lange totaalshots, zodat je als kijker zelf kan kiezen waar je naar kijkt.
Lucrecia Martel
De tweede zaal is totaal anders. De Argentijnse filmmaker Lucrecia Martel (The Swamp, La Cienage) laat je in een donkere zaal de weg vinden naar enkele lichtplekken. Als je daarop gaat staan, zie je jezelf op een spiegelscherm, maar dan met een infrarood/warmte camera gefilmd. Voornamelijk bestaande uit groene en rode vlakken. Er gebeurt nog iets anders, maar dat moet jezelf ervaren in Eye.
Leopold/Emmen
Na Martel’s belevenis kom je in een lege ruimte met grote driedimensionale ruimtes met gekleurd licht, strakke kaders en vlakken die schermen suggereren. Uitgedacht door het koppel Nanouk Leopold(filmmaker) en Daan Emmen (beeldend kunstenaar). De enige levende wezens zijn de bezoekers van de expositie op dat moment. Ze worden als het ware de hoofdpersonages in hun eigen ruimtelijke film.
In al Nanouk Leopld’s films (Guernsey, Boven is het stil) zijn de locaties en ruimtes, waarin de personages zich bevinden meer dan slechts achtergrond. Zij drukken iets wezenlijks uit over de karakters. Vervreemding, eenzaamheid, verstilling of andere emoties.
Ze versterken de toestand waarin de personages zich bevinden, zonder gebruik van woorden. Het geluidsdesign, duidelijk aanwezig in alle installaties, is bepalend. Soms rustgevend, dan weer onheilspellend, dan weer melodisch. De lichtschakeringen in wisselende kleuren sturen de emoties van de bezoekers.
Filmspoel
Spannend en origineel is de grote houten filmspoel, The Eye Machine, van de Mexicaanse filmmaker Carlos Reygadas. Hij is bekend van films als Stellet Licht en Nuestro Tiempo. Het is Reygadas er om te doen dat wildvreemden op een of andere manier contact met elkaar maken. Niet negeren zoals meestal in publieke ruimtes wordt gedaan. Om dit te bereiken heeft hij een grote dichte houten draaimolen gebouwd met twee tegenover elkaar geplaatste zitbanken erin, waarin het middengedeelte langzaam ronddraait.
Reygadas
Op elke bank is een kleine camera gericht. Je komt telkens langs andere bezoekers en bent vrij om iets te zeggen of op te merken. Dat levert grappige, soms wat ongemakkelijke en leuke korte ontmoetingen op. Precies wat Reygadas met deze Eye Machine beoogt. Op grote schermen achter de banken zie je jezelf en de andere bezoekers levensgroot in de draaimolen. Best confronterend. Als je uit de langzaam draaiend filmrol wilt, kun je dat aangeven met borden voor de camera.
Mosese
De laatste zaal is van Lemohang Jeremiah Mosese. Er staan zes grote schermen met scenes uit het dagelijkse leven in Afrika. Deze beelden roepen bij mij de diepste emoties op. Met name bij het scherm waarop een jong meisje wordt gewassen die stervende is. Recht tegenover haar zien we op een ander scherm de laatste uren van een oudere vrouw. Ze worden met veel liefde gewassen. Je wordt er stil van. Het is niet helemaal duidelijk of deze rituele reinigingen documentair zijn of fictief. Maar het is erg indrukwekkend en als het echt is, wordt het met groot respect, aandacht en tederheid gefilmd.
Lemohang Mosese is een autodidact en beeldend kunstenaar, die nu in Berlijn woont. In de brochure bij de expositie zegt Mosese dat ’hedendaagse kunstenaars moeten samenkomen om verhalen te vertellen en weer in bezit te nemen wat van ons is. Niet alleen vanuit de Westerse zienswijze, maar vanuit die van onszelf. Die zienswijze is belangrijk.’
– De expositie Vive le Cinéma in Eye Filmmuseum Amsterdam is te zien t/m 5 september.
– foto’s Jaap Mees.
