De Dag des Oordeels is in verschillende vormen doorgedrongen tot de in onze omgeving heersende godsdiensten, zoals het Christendom en het Jodendom. Maar ook tot de Islamitische, de Noorse, de hindoeïstische en talloze andere geloven, die allen al eeuwenlang bestaan.
Daarnaast zijn er ook moderne equivalenten van het Einde der Tijden te vinden in Y2K, de preppers, de People’s Temple ‘Drink the Kool-Aid’-moorden, én is het natuurlijk – een stuk abstracter allicht – onze woonkamers binnengedrongen in de vorm van de zombie-/alien-/oorlogs- Apocalypsfilms.
Wat mij betreft lijkt het menselijk leven sinds 2019 steeds meer op een absurde Rollercoaster Ride.
Recentelijk zijn er dan ook meer en meer mensen in de voetsporen van deze doemdenkers getreden.
Maar wat is er nou zo verleidelijk aan apocalyptisch denken? En wat gebeurt er als ons discours over klimaatverandering erop begint te lijken?
Spannend hoor, zo’n Apocalyps!
In bijna alle verhalen over het Einde der Tijden, het Armageddon, de Apocalyps – of hoe je het ook wilt noemen – staan globaal gezien drie thema’s centraal: een Goddelijke openbaring, de wedergeboorte van de wereld, en uiteraard het meest angstaanjagende item: de vernietiging van het onvolmaakte menselijke leven.
Voor de meeste mensen heel spannend – en onwenselijk – behalve voor de ‘ware gelovigen’ dan.
Vernietiging van de wereld zoals wij die kennen (hoewel enorm morbide) is in de ogen van gelovigen noodzakelijk en dus wenselijk. Omdat God (of de Goden en/of Godinnen) het zo acht(en).
Van de ene ramp naar de andere…
Tegenwoordig hebben we met een hoop scenario’s te maken, die ik zelf zie als een seculiere Apocalyps: klimaatverandering.
Ons discours over klimaatverandering is namelijk van nul naar tien gegaan. Waar we in 2020 nog voornamelijk met de rampzalige gevolgen van Covid-19 bezig waren, kan men tegenwoordig geen krant openen zonder berichten over klimaatverandering – en het daarbij behorende doembeeld – te lezen. Dit naast onze dagelijke dosis berichtgeving omtrent Covid-19 natuurlijk, want die ramp lijkt inmiddels here to stay.
Ergens in de afgelopen maanden is het algemene begrip van deze pandemie immers verschoven. Het is minder gaan lijken op een intermezzo, een acute crisisperiode vóór een uiteindelijke terugkeer naar de normaliteit. En meer op een verschuiving in de orde der zaken. Een nieuw normaal.
En uiteraard heeft 2021, naast Covid-19, nog een hoop andere onplezierige verrassingen in petto.
Duitsland, Nederland en Belgie werden geteisterd door ongekende overstromingen die een enorme ravage aanrichtten. Hetzelfde geldt voor China en India. Griekenland, Turkije, en Noord-Amerika worden geteisterd door het ergste brandseizoen ooit.
Waterpeilen in gebieden verspreid over de hele wereld staan lager dan ooit. De metropool New York heeft het op één na natste jaar ooit (met meerdere overstromingen) gehad. En ook de staat Louisiana is recentelijk opnieuw getroffen door een zware orkaan, waardoor New Orleans dagenlang zonder stroom zat.
Je ziet het wel: de ene ramp volgt de andere op. En hoewel catastrofale branden, droogte, overstromingen en orkanen steeds vaker voorkomen, schuilt het echte verraderlijke gevaar van klimaatverandering in de manier waarop het miljarden mensen wereldwijd in de komende decennia zal dwingen te verhuizen naar leefbaar gebied.
De Wraak van Moeder Natuur?
We lezen dan ook vaak dat Moeder Natuur ons straft voor ons wangedrag. Misschien hadden we twee keer moeten nadenken over al die plastic rietjes, vliegreizen, ruimtereizen, giftige vervuiling, roofzuchtige boringen, hebzucht én kortzichtige doelen met gevolgen op lange termijn?
Echter, deze metafoor moeten we niet al te lichtvaardig gebruiken…
Misschien hebben we wel megastormen, branden, overstromingen, ziekte, hongersnood, oorlog en al die soortgelijke ‘apocalyptische ruiters’ heus écht verdiend omdat we daadwerkelijk ‘stoute kindertjes’ zijn geweest. Maar hoewel deze metafoor misschien nuttig is – en de gewenste waarschuwing meegeeft – is ze volledig antropocentrisch. En daarom verkeerd.
Denken aan het door klimaatverandering veroorzaakte ‘einde van de wereld’ als iets dat snel zal gebeuren, als iets dat ons overkomt, is juist zo aanlokkelijk omdat het ons berooft van onze eigen verantwoordelijkheid.
En als we er geen invloed over hebben, hoeven we ook geen duurzamere gewoonten aan te nemen of naar een klimaatveilige plek te verhuizen.
Onze invloed op de klimaatverandering aanvaarden – en de gewoonten die ertoe leiden afleren – is immers een minder sexy scenario dan dat van de laatste mens die ergens in een brandende wereld een andere mens opeet.
Handen uit de mouwen!
Want die invloed hebben we dus duidelijk wel! We hebben de macht om te veranderen, en om een beter beleid te voeren. En dat moeten we. Misschien was het ooit nuttig om onszelf als Gods kinderen te zien, maar nu werkt het juist averechts.
De mensheid moeten volwassen genoeg worden om te beseffen dat we toch écht zélf verantwoordelijkheid dragen voor onze eigen daden.
Hedwig Kuijpers” Hedwig Kuijpers”
