‘Eigenlijk weet niemand dat wij bestaan,’ zegt Joyce (17). Joyce is een van de intersekse personen uit de tentoonstelling. Interwat…? Precies! Weinig mensen weten dat 1 op de 90 mensen wordt geboren met een lichaam dat niet honderd procent man of vrouw is. De reizende buitententoonstelling Intersekse – 1 op 90 – wil daar verandering in brengen. 21 Intersekse personen tussen de 2,5 en 81 jaar laten zichzelf zien en vertellen openhartig over hun ervaringen.
Geheim
Terwijl we steeds meer gewend raken aan mensen die niet in standaard hokjes passen, leeft een grote groep Nederlanders nog altijd met een geheim. Ze zijn geboren met een lichaam dat anders is dan gemiddelde ‘man’ of ‘ vrouw’ norm. Ze hebben kenmerken van beide. Soms is dat meteen bij de geboorte zichtbaar. Het is dan niet duidelijk of de baby een jongen of meisje is. Maar veel vaker zie je aan de buitenkant niks en groeien intersekse kinderen op als jongen of meisje. De seksevariatie, zoals dat in medische termen heet, zit dan van binnen en komt pas later aan het licht. Als iemand bijvoorbeeld andere chromosomen blijkt te hebben, of bepaalde hormonen mist, of geen baarmoeder heeft. De I in LHBTQIA+ staat voor intersekse.
Medisch ingrijpen
Het officiële beleid rondom intersekse was jarenlang: geheim houden en eventueel chirurgisch en/of hormonaal corrigeren. Inmiddels komt er heel langzaam meer openheid in de maatschappij over intersekse. De medische praktijk verandert heel langzaam mee. Maar het idee dat het beter is om op te groeien als jongen óf als meisje is nog altijd gangbaar. Uit recent onderzoek blijkt dat medisch-niet-noodzakelijke-genitale-ingrepen bij kinderen onder de 12 jaar nog altijd plaatsvinden in Nederland. Deze ingrepen staan echter onder druk, mensenrechtenorganisaties zoals de Verenigde Naties pleiten voor een verbod. De ministeries van OCW en VWS komen voor de zomer met een beleidsreactie op het onderzoek. De komende tijd zal duidelijk worden of deze ingrepen – net als in verschillende andere landen – verboden zullen worden of juist niet.
Verschillend
Hoe is het om te leven in een wereld die verdeeld is in mannen en vrouwen terwijl jij fysieke kenmerken hebt van beide? Daar gaat de tentoonstelling Intersekse – 1 op 90 over. Kevin (23) voelt zich 100 procent man, terwijl Samantha (39) zowel het mannelijke als vrouwelijke in zichzelf omarmt. En waar Ket (81) intersekse ervaart als een aandoening, noemt Leonne (61) het een geslachtsvariatie. Als de expositie íets aantoont, dan is het dat iedereen het verschillend ervaart.
Toch zijn er ook veel overeenkomsten tussen de geportretteerden. Zo drukt de geheimhouding – vaak door de behandelend arts aangemoedigd – zwaar. Alsof intersekse iets is om je voor te schamen. En het feit dat ze niet mee konden beslissen over de medische ingrepen die op hen zijn uitgevoerd. Een gemene deler is ook de opluchting als het geheim eenmaal is doorbroken en de omgeving onverwachts positief reageert! Leigh (35): ‘Het maakte blijkbaar niemand iets uit wat voor hormonen of chromosomen ik heb.’
Force of nature
Over één ding zijn alle geportretteerden het eens: er moet meer bekendheid en maatschappelijk bewustzijn komen over intersekse en over het bestaan van seksediversiteit. In de natuur is het biologisch geslacht een spectrum met oneindig veel variaties, veel meer dan alleen man en vrouw. Dit zien we terug in alle natuurlijke levensvormen. Het is voor intersekse personen pas écht veilig om ermee naar buiten te komen als de maatschappij weet dat zij bestaan. En dat het volstrekt natuurlijk is en normaal om intersekse te zijn. Berthine (41): ‘Het is geen foutje van de natuur, het is een force of nature!’
1 op de 90 op reis
Om deze force of nature in het licht te brengen, reist de (buiten)tentoonstelling Intersekse, 1 op de 90 iedere drie weken naar een andere gemeente in Nederland. Het project, dat ook bestaat uit impact avonden, een magazine en een podcast, wordt gelanceerd op 17 mei, op Idahot, de internationale dag tegen LHBTQI-fobie. De burgemeester van Alkmaar opent de tentoonstelling. Het randprogramma FYI, For Your Information, is bedoeld om het gesprek over seksediversiteit verder op gang te brengen en bestaat onder andere uit een artist talk van kunstenaar Sharan Bala, de korte documentaire Meisjesjongensmix en een solotheatervoorstelling van Marleen Hendrickx.
Verdere info en de actuele planning en locaties van de expositie vind je op de website: www.stichtingopenmind.nl/intersekse
Over de makers
Journalist Lara Aerts nam het initiatief voor de expositie. ‘In de jaren negentig hoorde ik van wetenschapper – toen nog student – Margriet van Heesch over intersekse. Toen ik in 2017 de serie Geslacht! van Raven van Dorst zag was ik in shock: hoe kon het dat intersekse nog steeds zo’n taboe was?’ Sindsdien trekt ze ten strijde tegen het collectieve misverstand dat er alleen mannen en vrouwen op de wereld bestaan. Ze betrok daarbij naast producent stichting Open mind ook fotograaf Ernst Coppejans, zelf onderdeel van de LHBTQIA+ paraplu. Ernst: ‘Ik wilde de mensen krachtig en esthetisch neerzetten. In tegenstelling tot de luwte en schaduw waarin velen van hen hadden geleefd. De kleur paars verbindt hen, maar onderstreept ook hun verschillen én hun weigering om beperkt te worden door maatschappelijke normen en verwachtingen.’
Over producent stichting Open mind
Stichting Open mind brengt maatschappelijk beladen onderwerpen bij een groot publiek onder de aandacht. Het kan gaan over vluchtelingenthematiek, huiselijk geweld, mensenhandel, depressiviteit en LHBTQIA+ gerelateerde onderwerpen. Open Mind maakt deze onderwerpen bespreekbaar door het produceren van artistieke en mediagenieke projecten in de publieke ruimte, in combinatie met uitgekiende randprogrammering.
Podcast en korte documentaire
Over drie geportretteerden is een gelijknamige podcast gemaakt: Intersekse – 1 op 90. Marleen, Samantha en Joyce vertellen over opgroeien en je plek vinden in de maatschappij. De podcast is te beluisteren bij DOCS (VPRO/NTR en NPO 1) of in je favoriete podcast-app. Over de negenjarige Wen Long is de korte documentaire Meisjesjongensmix gemaakt, te zien bij Videoland en in het randprogramma FYI.
Meer informatie over intersekse en seksediversiteit
Volgens de Nederlandse organisatie voor seksediversiteit NNID is sekse een spectrum met oneindig veel gelijkwaardige variaties, inclusief man en vrouw. Intersekse betekent dat je een lichaam hebt dat anders is dan de maatschappij verwacht bij man of vrouw. Bij ongeveer 50 geboortes per jaar is dat aan de buitenkant zichtbaar, maar veel vaker is het van de buitenkant niet te zien. Meer informatie: www.seksediversiteit.nl, www.nnid.nl, www@dsdnederland.nl.
Foto’s Ernst Coppejans
