‘Isis vindt het leven zwaar en pijnlijk, ze wil liever niet hier zijn. En met hier bedoelt ze ‘in dit leven op aarde’. Ze kan niet goed uitleggen waarom ze het zo ervaart, het is een gevoel. Sinds een half jaar gaat ze naar een therapeut met wie ze kan praten. Het is de achtste therapeut in drie jaar tijd. Met deze vrouw voelt ze een klik. Ze zegt dat ze haar begrijpt en ik merk dat ze de laatste maanden beter om kan gaan met haar heftige emoties. Ik ben heel voorzichtig hoopvol dat het ergste achter ons ligt…
Isis is 15 jaar en zit op het vwo. Ze is mooi en slim en op het eerste gezicht heeft ze alles mee. School gaat haar makkelijk af, ze is sportief en ze heeft vriendinnen en sinds kort ook een vriendje. Toch heeft ze het heel moeilijk. Ze struggelt met het leven. Als klein meisje was daar nog niets van te merken. Ze was een schattig engeltje, altijd blij en positief. Ook heel gevoelig, dat zag ik wel. Maar dat er zoveel ‘darkness’ naar boven zou komen, had ik nooit verwacht.
De donkere periodes begonnen rond haar twaalfde. Ineens had ze dagen achter elkaar nachtmerries of ze barstte om de haverklap in huilen uit zonder duidelijke reden. Heel typisch waren ook de periodes van vertraging. Waar ze vroeger levendig en vrolijk was, zat ze nu soms urenlang op de bank voor zich uit staren en wilde niks. In het begin dacht ik dat het de pubertijd was of corona. Niet naar school kunnen en thuis zitten was sowieso niet bevorderlijk voor de situatie. Maar ook toen het leven weer ‘normaal’ werd, bleef Isis down. Toen realiseerde ik me dat dit groter was dan corona of de pubertijd. Dit was een structureel probleem.
Het lastige was dat ze er niet over wilde praten. Niet met mij en niet met haar vader. We hebben van alles geprobeerd. Een op een gesprekken aan tafel, tijdens een wandeling, tussen neus en lippen door tijdens het koken… We hebben zelf een familie interventie gehouden met haar zus en grootmoeder erbij, waarbij we onze zorgen uitspraken en haar vroegen of ze onder woorden kon brengen wat er in haar om ging. Niks. Er kwam letterlijk bijna niets uit haar mond. Ze wist het zelf ook niet. Het enige dat ze wist was dat ze zich rot en slecht voelde.
Een jaar later begon het snijden. De eerste keer dat ik scheermesjes en bloed in haar wastafel vond, stond mijn hart stil. Wat deed mijn lieve kleine meisje zichzelf aan? Waarom haatte ze zichzelf zo? Ik snapte er niks van. En nog erger: ik voelde me totaal machteloos. Wat kon ik doen? Het lukte me niet eens om met haar te praten. Elk gesprek liep uit op ruzie. Want inmiddels was er ook boosheid en woede bij gekomen. Nog steeds kan Isis uit het niets ontploffen, als een vulkaan van razernij die uitbarst.
Het snijden heeft ongeveer een jaar geduurd. Ze deed het omdat de fysieke pijn van het snijden een soort opluchting bracht. De fysieke pijn was ook beter te dragen dan de mentale, psychische pijn die ze voelde. Het is moeilijk uit te leggen wat het met je doet als je dochter zo lijdt. Ik kan niet invoelen hoe Isis zich voelt, want ik ben nooit zo depressief of somber geweest, maar je kind zo zien doet heel veel pijn. Ik heb nog nooit zoveel gehuild als in die periode. Ik was als de dood dat ze zichzelf iets aan zou doen. Als je kind zegt dat ze dood wil, en ze heeft een voorraad scheermesjes onder haar truien de kast verstopt, dan gaan de heftigste scenario’s door je hoofd. Ik durfde ‘s avonds niet te gaan slapen uit angst dat ze haar polsen door zou snijden. Ik checkte elke dag haar kamer van onder tot boven op mesjes en liep ’s nachts meerdere keren haar slaapkamer in om te kijken hoe ze erbij lag.
Toen we erachter kwamen dat ze sneed, zijn we via de huisarts doorverwezen naar een speciale kliniek voor een familie-praatgroep. Het ging in die periode zo slecht met Isis dat ze niet naar school ging. Zelfs online lessen waren te veel voor haar. Ze kon zich niet concentreren. Haar emoties gingen alle kanten op, van huilen tot schreeuwen tot apathisch in bed liggen. Ik durfde haar niet alleen te laten. De praatgroep was een aantal weekenden achter elkaar, heel intens. Zowel kinderen als ouders werden geconfronteerd met hun gedrag: hoe gaan we met elkaar om en wat gebeurt er in huis?
De groep werd geleid door een ervaringsdeskundige vrouw, zij had als tiener ook veel last van depressies gehad en zichzelf jarenlang gesneden. Haar armen en benen zaten vol met littekens. De praatgroep heeft Isis op een bepaalde manier wakker geschud. Ik denk dat ze geschrokken is van alles wat ze gehoord heeft, van hoe je verslaafd kunt raken aan snijden en wat de gevolgen ervan kunnen zijn in je leven. Ze is in ieder geval gestopt met snijden. We hebben samen met het hele gezin haar laatste voorraad scheermesjes ritueel verbrand in de achtertuin.
De praatgroep was ook heel goed voor mij en mijn man. We hebben er veel van geleerd. Vooral hoe we niet moeten reageren. Dat we negatief gedrag ‘enablen’ als we te voorzichtig met haar omgaan, als we proberen haar te pleasen. We moeten juist een stevige lijn trekken en duidelijk maken dat we bepaald gedrag niet accepteren. ‘Tough love’, zoals dat heet. Ik vind het heel moeilijk, want ik ben bang voor Isis’ woede-uitbarstingen en extremiteiten. Als ze heftig uit de hoek komt, sla ik dicht terwijl ik er dan juist voor haar moet zijn. Ik leer nu steeds beter om ook op die momenten stevig te blijven staan.
Hoewel de praatgroep ons goed heeft gedaan, heb ik wel moeite met de reguliere psychische zorg. Los van de enorme wachtlijsten, vind ik het ook moeilijk dat ze kinderen in hokjes stoppen. De diagnoses vlogen ons om de oren! Borderline persoonlijkheidsstoornis, theatrale persoonlijkheidsstoornis, depressieve stemmingsstoornis… En er werd ook van alles voorgeschreven, van antidepressiva tot kalmeringstabletten. Wij hebben heel bewust – in overleg met Isis – afstand genomen van die gemedicaliseerde benadering. Een individu is zoveel meer dan een diagnose. En het stigma van zo’n diagnose is minstens zo schadelijk.
Ik zeg nooit nooit, maar voor nu hebben we alle diagnoses en de reguliere psychiatrie los gelaten. Die stap heeft Isis heel goed gedaan, ik zag haar ontspannen toen wij als ouders aangaven dat we dat pad liever niet op wilden gaan. Dat wil niet zeggen dat we niks doen. Er zijn vele soorten therapeuten en net zoveel manieren om problemen aan te pakken. Wij kiezen voor psychologen of therapeuten die breed georiënteerd zijn. Die de westerse psychologie kennen, maar ook open staan voor alternatieve ideeën en benaderingen.
Het allerbelangrijkst is dat Isis zich goed voelt bij een therapeut en zich open durft te stellen. Praten over haar binnenwereld is heel moeilijk voor Isis. Vaak weet ze niet precies wat ze voelt, wat er gebeurt en waarom. Het is dus vooral een kwestie van inzicht krijgen en onderzoeken hoe ze de dingen bij haar in elkaar zitten. Daar hebben we in de afgelopen jaren meerdere therapeuten voor aangenomen en nu eindelijk is er eentje die goed langdurig matcht. Isis praat elke week twee uur met haar en ik merk dat het helpt.
Ondanks haar somberheid heeft Isis een flinke groep vrienden. Het zijn wel hoofdzakelijk kinderen of jongeren met problemen. Ze drinken, ze blowen, ze blijven zitten… Ook haar vriendje is een ‘zorgenkind’. Hij woont in een instelling en heeft al meerdere keren met justitie te maken gehad. Ik heb er niet een heel goed gevoel bij. Maar ik hoor van Lisa – Isis’ jongere zus – dat hij heel lief is voor haar en dat ze echt gek op elkaar zijn. Ik probeer mijn vooroordelen opzij te zetten en hem te accepteren.
Accepteren is sowieso het thema voor mij in dit alles. Ik moet accepteren dat Isis vaak ongelukkig is en ik moet accepteren dat ik er weinig aan kan doen. Het is haar pad. Ik kan alleen mijn best doen om haar zoveel mogelijk tools te geven zodat ze beter om kan gaan met leven en met haar emoties. Het heeft geen zin als ik ook in de put ga zitten. Voor Isis is het juist fijner als ik positief blijf en haar het vertrouwen geef dat uiteindelijk alles goed komt.
Als ik heel eerlijk ben, weet ik natuurlijk niet of het allemaal goed komt. Dat is iets wat ik ook heb moeten accepteren. Er zijn mensen die nooit gelukkig worden en dat kan ook voor Isis gelden. Maar dat is niet het toekomstbeeld waar ik mijn energie aan wil geven. Ik richt me op een positief scenario, een leven waarin Isis haar donkere, heftige emoties leert kennen en controleren zodat ze richting kan geven aan die emoties en ze kan inzetten voor het goede. Woede en razernij zijn nodig in de wereld, ze kunnen leiden tot verandering. Woede an sich is niet slecht. Isis moet alleen nog leren hoe ze het constructief kan gebruiken, zodat ze er niet aan ten onder gaat.
Laatst ben ik samen met Isis naar een festival geweest. We hebben het zo fijn gehad. Voor het eerst sinds tijden hebben we weer gelachen en gek gedaan. En we hebben samen gedanst, het was geweldig! Moeder-dochter bonding van het hoogste niveau! Even geen zware serieuze gesprekken, maar gezellig luchtig samenzijn. De avond na het festival zat ze urenlang in haar kamer op de grond in het donker en dat vond ik even lastig. Maar ik snap inmiddels ook dat zij dat nodig heeft. Zij verwerkt dingen op die manier en ik moet haar die ruimte geven.
Waar ik vroeger gezegd zou hebben: ‘kom gezellig naar beneden lieverd’, laat ik haar nu zijn wie ze is. Als zij het nodig heeft om in het donker te zijn, dan geef ik haar die ruimte. De volgende dag kwam ze goed gehumeurd aan het ontbijt dus ze had het nodig. Zo leren we allebei steeds beter wat werkt en hoe we het best met elkaar en het leven om kunnen gaan. Het allerbelangrijkst is dat we elkaar blijven opzoeken zodat er geen verwijdering komt. De ene week gaat dat beter dan de andere, maar in de grote lijn gaan we vooruit. Onze relatie wordt beter, dieper en eerlijker.
Mijn dochter is een bijzondere en intense jonge vrouw. En hoewel ik het altijd moeilijk zal blijven vinden als zij ongelukkig is, kan ik het nu beter accepteren. Dit is haar levenspad en het enige dat ik kan doen als moeder is haar zoveel mogelijk ondersteunen. Ik kan haar niet gelukkig maken. Dat moet ze zelf doen. Maar toen ik haar zo heerlijk uitbundig zag dansen op dat festival, voelde ik een diep vertrouwen in de toekomst. Isis is zichzelf aan ’t ontdekken met al haar extreme kanten. Als ze zichzelf goed leert kennen en weet hoe ze om moet gaan met haar grote emoties, zal ze uitgroeien tot een indrukwekkende en krachtige vrouw!’
Kader
Jongeren voelden zich steeds vaker neerslachtig en somber.
Onder jongeren van 16 tot 20 jaar komt depressie met bijna 10 procent het meeste voor; dat was in 2020 nog 7,3 procent. Van de jongeren van 12 tot 16 jaar heeft 5,6 procent naar eigen zeggen in het afgelopen jaar minstens zes maanden een depressie gehad; in 2020 was dat 4 procent.
Het gaat om jongeren die zich meestal of voortdurend neerslachtig en somber voelen. Ook in de put zitten, zich ongelukkig voelen en zich onrustig voelen, werden meer gerapporteerd.
Hoewel jonge mannen ook vaker te maken hebben met een slechte mentale gezondheid, is de psychische gezondheid bij jonge vrouwen (12 tot 25 jaar) het meest verslechterd.
Of er een directe relatie is tussen corona en mentale gezondheid kan op basis van de statistieken niet worden vastgesteld. Wel zegt 47 procent van de jongeren dat de coronacrisis hun leven in het algemeen (heel) negatief beïnvloed heeft.
Bronnen: CBS en Nederlands Jeugdinstituut
Heeft jouw kind advies of hulp nodig en wil het die niet van jou aannemen? Geef ze het nummer van de Kindertelefoon. De Kindertelefoon is er voor jongeren tot 18 jaar: 0800-0432
Foto van Romain Virtuel via Unsplash
