In het begin van mijn lange verblijf in Irak waren fotografen daar bang om met dronecamera’s te experimenteren. Niet omdat ze zo nieuw en duur waren, maar omdat ze toestemming moesten hebben van de veiligheidsdienst. Werd je zonder zo’n briefje met veel stempels betrapt met je camera in de lucht, dan kon je opgepakt worden. En journalisten liepen daar sowieso al meer kans op dan gewone burgers.
Ik herinner me ook hoe geschrokken ik was van de drone die langs het raam van mijn werkkamer op 13-hoog in Erbil vloog. Niet zo’n kleintje waar je een camera aan bevestigt, maar eentje met vleugels, in feite een klein vliegtuigje. Een militaire drone voor surveillance dus. Het was de tijd van de oorlog tegen ISIS, en daarbij werden die constant ingezet. Maar wat deed dat ding buiten mijn flatgebouw in de hoofdstad van Koerdistan?
Achteraf zal het wel een oefenrondje zijn geweest. Ik woonde niet ver van het vliegveld, waar buitenlandse troepen waren gestationeerd die meededen aan de strijd tegen ISIS. Ook helikopters bromden constant langs mijn flatgebouw. Jammer dat de drone alweer weg was voordat ik de tegenwoordigheid van geest had er om een foto van te maken.
Ook ISIS had ze in de lucht, zoals een van mijn collega’s tot zijn schade ondervond. Hij deed een tv-interview op een nogal open plek die kort daarvoor bevrijd was van de terreurgroep – en toen viel er een explosief uit de lucht. Hij en zijn team hadden de drone in de lucht gehoord, maar dachten dat die van de buitenlandse coalitie was en er verder geen aandacht aan besteed. De collega was gewond maar overleefde het.
Burgers
Na het vertrek van ISIS zijn drones het favoriete wapen geworden waarmee het Turkse leger leden van de Turks-Koerdische verzetsgroep PKK probeert te doden. Maar tegelijkertijd ook nogal eens onschuldige burgers weet te raken. Bij vier aanvallen in een week waren twee auto’s onderweg op een drukke weg door Koerdistan het doelwit. In beide gevallen waren de slachtoffers burgers; in een geval zelfs Arabieren uit Mosul.
Het gebeurde al wel eerder dat er onschuldige slachtoffers vielen. Maar nu is dat op drukke wegen waarvan heel veel burgers gebruik maken. De kans om doelwit te worden is opeens veel groter geworden. Je zou bijna denken dat Turkije nu via de Koerdische burgers druk probeert uit te oefenen op de regering om de PKK uit Iraaks-Koerdistan te verbannen.
Waarom kom ik nu alweer terug op die Turkse aanvallen? Omdat er opvallend genoeg deze keer geen enkel protest tegen kwam van officiële zijde. Meestal is er toch wel iets van gepruttel de kant van de Koerdische of Iraakse overheid, hoe halfslachtig ook. Deze keer bleef het verdacht stil.
En toen kwam het bericht van het Iraakse ministerie van Waterbronnen dat de hoeveelheid water in de belangrijkste rivieren is toegenomen na overleg met Turkije. De waterstand was gevaarlijk laag omdat Turkije het vasthoudt in zijn stuwmeren. Nu kan Irak de watercrisis met succes het hoofd bieden, aldus het ministerie.
Meer water
De minister zou met de Turkse ambassadeur in Bagdad hebben gesproken, in vervolg op een eerder overleg van premier Sudani met de autoriteiten in Ankara. En sinds 11 augustus stroomt er meer water Irak binnen. In de Tigris door het openen van de uitlaat van de Alisu Dam, en in de Eufraat door die in de Ataturk Dam.
In dit deel van de wereld geldt de regel ‘voor wat hoort wat’ nog sterker dan elders. De afspraken lagen er al sinds maart en sinds juni hadden die een technisch uitvoeringsplan. Dan duurt het nog tot augustus voor de kraan echt open gaat? Het is lastig om geen verband te leggen tussen het toelaten van drone-aanvallen in Iraaks-Koerdistan, en het feit dat rond dezelfde tijd de waterstroom eindelijk weer op gang komt.
De watertekorten zijn al maanden nijpend. In Bagdad kan je door de Tigris naar de andere kant van de stad waden zonder dat je T-shirt nat wordt. En dat allemaal in een situatie waarin de temperaturen steeds hoger worden en steeds vaker boven de 50 graden uitkomen. De moerassen in Zuid-Irak verdrogen. De landbouwgrond ook, waarmee jaarlijks vele hectares verloren gaan voor de landbouw.
De Mensenrechten-chef van de Verenigde Naties, Volker Türk, waarschuwde tijdens een bezoek aan Bagdad dat de Iraakse watercrisis ook gevolgen kan hebben voor andere landen in de regio. Hij zei dat die crisis voortkomt uit een toxische mix van een klimaatopwarming, droogte, slecht management, geweld en ‘excessen van de olie-industrie’. Die laatste verbruikt veel water.
Hij vreest voor een toename van klimaatmigratie, en bekritiseerde de manier waarop kritiek op het falende overheidsbeleid wordt afgestraft. De rechtszaken en bedreigingen van journalisten en activisten hebben een negatieve invloed op de vrijheid van meningsuiting, zei Türk.
Vervuiling
Het is zelden dat je alle problemen in Irak zo keurig op een rijtje krijgt gepresenteerd. En dan vergat hij nog te melden dat als gevolg van droogte en de lage stand van de rivieren watervervuiling een volgend probleem is waar Irak mee te stellen heeft. Veel rioolwater komt namelijk onbewerkt in de rivieren terecht, die nu onvoldoende volume hebben om het vuil goed te verspreiden.
Water is een probleem dat mensen op de straat brengt. Zomers lang was oliestad Basra al het toneel van protesten omdat mensen ziek werden van het drinkwater, onder meer als gevolg van een steeds verder oprukkende verzilting van de Shatt al-Arab. En dat kwam ook al door de dalende waterstand in de toeleverende rivieren in combinatie met de klimaatopwarming. En die problemen zijn niet opgelost.
Dezer dagen protesteren ook in Koerdistan veel mensen tegen het watertekort. Ging vroeger de watertoevoer naar de huizen iedere nacht een paar uur open, of zelfs eens per twee dagen, nu is dat soms nog maar eens per week. Een gevulde watertank op je dak gaat echt niet zolang mee. En een extra tank erbij helpt ook niet meer. Het komt niet alleen door de lage stand van de rivieren, maar vooral door de leeg-rakende ondergrondse meren.
En om het nog erger te maken vinden die protesten plaats in Erbil, de zetel van de Barzani-regering waar ze altijd fluks uiteengeslagen werden. Bij die tegen het uitblijven van de ambtenarensalarissen heb ik daar een oude onderwijzer afgetuigd zien worden door veiligheidstroepen. En zijn vrouwelijke collega kwam er nauwelijks beter af. Journalisten die het wagen tegen de inperking van de persvrijheid te protesteren, kunnen rekenen op lange celstraffen.
Management
Net als de regering in Bagdad jarenlang is gewaarschuwd voor de effecten van verkeerd watermanagement en verdroging, heeft Erbil waarschuwingen over het gevaar van het gebruik van dat zogenaamde oude water onder de grond in de wind geslagen. En op dat mismanagement reageren burgers. Wie op het pluche wil blijven, zal zich daar dus zorgen over moeten maken. Want die protesten in Basra breidden zich in 2022 zodanig uit dat ze in Bagdad een regering ten val wisten te brengen.
Daar maken Bagdad en Erbil zich meer zorgen over dan over die drone-aanvallen op verzetsgroepen die ze eigenlijk toch al liever kwijt zijn. En waartegen burgers toch ook veel minder snel de straat op zullen gaan. Een pragmatische overheid weet wanneer er gekozen moet worden tussen twee kwaden.
