Vijftien jaar geleden werd in de richtlijn voor gynaecologen, verloskundigen en anesthesiologen opgenomen dat een vrouw zelf moeten kunnen beslissen over medicinale pijnbestrijding, en dat ze daar 24 uur per dag toegang toe moet hebben. Sindsdien bepaalt de vrouw zelf of ze pijnbestrijding wil of niet. Maar wat zijn eigenlijk haar opties?
De meeste vrouwen ervaren pijn bij de bevalling. Die pijn heeft een functie. Het is het signaal van je lijf dat de baby gaat komen en je op zoek moet naar een goede en veilige plek om te bevallen.
Waar komt de pijn vandaan?
De bevalling begint vaak met een dof en zeurend gevoel in buik en rug. Dit komt door de beginnende indaling van de baby, waardoor het onderste deel van de baarmoeder en de baarmoedermond uitrekt. Als de ontsluiting vordert, komt er een scherpere, duidelijk te lokaliseren pijn bij, doordat de baarmoedermond verder oprekt en het hoofdje van de baby steeds meer tegen de bekkenbodem duwt. Als de ontsluiting (bijna) volledig is, en de persweeën op gang komen, neemt de pijn vaak verder toe. Niet alleen door de druk op de bekkenbodem, maar ook door rechtstreekse beschadiging van het weefsel van het geboortekanaal, waar de baby zich op dat moment een weg doorheen baant. Als de baby eenmaal geboren is, treedt bijna direct een forse afname van de pijnintensiteit op.
Natuurlijke pijnstilling
Het is belangrijk om je veilig en op je gemak te voelen tijdens de bevalling. Dan maakt je lichaam het best endorfine aan: een natuurlijke pijnstiller. Je kunt de aanmaak van deze stof bevorderen door je goed op de bevalling voor te bereiden, door tijdens de weeën regelmatig van houding te veranderen en te zorgen voor goede begeleiding. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen met één-op-één begeleiding tijdens de baring minder pijnbehandeling nodig hebben. Het effect is het grootst wanneer de begeleiding komt van iemand die niet bij het ziekenhuispersoneel hoort, zoals een eerstelijns verloskundige of een doula (bevallingscoach).
Pijnbestrijding
Pijnbestrijding met medicijnen gebeurt altijd in het ziekenhuis, omdat de hartslag, bloeddruk en ademhaling van moeder en kind voortdurend moeten worden gecontroleerd. Ieder ziekenhuis in Nederland beschikt 24 uur per dag over medicinale pijnbestrijding, maar het is niet verplicht om dag en nacht een anesthesist in huis te hebben. Een epiduraal mag alleen gegeven worden door een anesthesist. Tijdens je zwangerschap kan de verloskundige of gynaecoloog vertellen welke mogelijkheden en methoden van pijnbestrijding er in jouw regio beschikbaar zijn.
Epiduraal
In Nederland wordt bij bevallingen steeds vaker een epiduraal gegeven. Dit wordt wel een ruggenprik genoemd. Bij deze behandeling wordt een heel dun slangetje ingebracht in de onderrug, tussen de werveluitsteeksels door. Door dat slangetje worden medicijnen toegediend die terechtkomen op de plek waar zenuwbanen langskomen op weg naar het ruggenmerg. Daardoor wordt de overdracht van onder andere pijnsignalen naar de hersenen onderbroken. Binnen twintig minuten vindt al afname van de pijn plaats. De hoeveelheid medicijnen die in de bloedbaan van de moeder (en dus van het kind) terechtkomen, is bij een epiduraal veel minder dan bij rechtstreekse toediening van pijnstillers in spieren of bloedvaten.
Toch kunnen bijwerkingen optreden. Soms daalt de bloeddruk bij de moeder. Ook kan ze versuft raken, kan er jeuk ontstaan en kunnen haar spieren verslappen. Hierdoor, en doordat de persweeën minder goed voelbaar zijn, kan de uitdrijvingsfase wat langer duren. De kans op een vaginale kunstverlossing – geboorte met behulp van tang of vacuüm – is wat groter. De kans op een keizersnede neemt door een epiduraal niet toe. Wereldwijd zijn medici het erover eens dat epidurale pijnbestrijding het veiligste en effectiefste middel is om pijn tijdens de baring te bestrijden.
Het aantal ruggenprikken in Nederland is veel lager dan in andere westerse landen. Bij ons kiest ruim 20 procent van de vrouwen voor een epiduraal. In België ligt dit percentage op 65 procent, in Amerika op 75 procent en in Zweden op 52 procent. Toch is het aantal vrouwen in Nederland dat kiest voor deze methode van pijnbestrijding ruim verdubbeld in de afgelopen vijf jaar. Er zijn een aantal redenen. Minder thuisbevallingen; meer en betere informatievoorziening; de in 2008 opgestelde richtlijn voor gynaecologen, verloskundigen en anesthesiologen waarin werd geconcludeerd dat een vrouw zelf moeten kunnen beslissen over medicinale pijnbestrijding, en dat ze daar 24 uur per dag toegang toe moet hebben. De vrouw bepaalt tegenwoordig, en niet de arts.
Pethidine
In Nederland is een injectie met pethidine een veel gebruikte methode van pijnbestrijding tijdens de bevalling. Pethidine is een morfine-achtige stof die binnen een half uur werkt en twee tot vier uur aanhoudt. Het wordt toegediend met een injectie, haalt de scherpe kantjes van de pijn en zorgt voor wat meer ontspanning. Een nadeel is dat de baby er ook suf van kan worden. Pethidine wordt daarom vooral gebruikt in een vroeg stadium, bijvoorbeeld wanneer de ontsluiting langzaam op gang komt en het ernaar uitziet dat de bevalling lang gaat duren. Soms wordt er ook een slaapmiddel bij gegeven, dan kan de moeder even op krachten komen.
Remifentanil
Remifentanil is net als pethidine een opiaat. Het wordt toegediend via een infuus in de arm. Aan het infuus zit een pompje waarmee je zelf de hoeveelheid kunt bepalen. Remifentanil werkt binnen een minuut en wordt vooral gebruikt wanneer de bevalling al op weg is, en de vrouw om snelle pijnbestrijding vraagt. De effectiviteit neemt na twee uur weer af. Het nadeel van dit middel is dat de moeder er ademhalingsproblemen door kan krijgen. Het stilt de pijn beter dan pethidine, maar minder goed dan de epiduraal. Het is nog niet in elk ziekenhuis te verkrijgen.
Lachgas
Lachgas kan op ieder moment tijdens de ontsluiting gegeven worden. Lachgas (N2O, distikstofmonoxide), is een kleurloos zoet smakend en ruikend gas, dat in ziekenhuizen en tandartspraktijken wordt gebruikt als anestheticum. Het gas verdoofd de pijnprikkels kortstondig. Lachgas dat in de medische wereld wordt gebruikt is vermengd met zuurstof en wordt hoofdzakelijk gebruikt bij bevallingen Tijdens het persen wordt er geen lachgas meer gebruikt, omdat de vrouw zich dan volledig moet kunnen concentreren. Er kunnen bijwerkingen als misselijkheid en braken, duizeligheid en een uitgelaten stemming voorkomen. Lachgas heeft geen effect op de baby.
Alternatieven
Uiteraard zijn er ook minder medische alternatieven om pijn bij de bevalling te hanteren. Bijvoorbeeld yoga, hypnobirthing en een water-bevalling. Maar voor dit overzicht richten we ons op wat het ziekenhuis aanbiedt. Een medische methode zonder medicatie is TENS, dat staat voor Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie, oftewel zenuwprikkeling met elektrische stroom die door de huid gaat. Ze wordt toegepast bij allerhande soorten pijn, waaronder weeën-pijn. Bij GeboorteTENS geeft de vrouw zichzelf tijdens de bevalling ter afleiding kleine stroomschokjes. Er zijn geen bewezen risico’s voor jou of de baby.
Wat je ook kiest: veel succes en geluk!
