Het boek over Ernst Laqueur wordt aangekondigd in Amsterdam op 13 november 2014 bij de jaarlijkse lezing van het AMC samen met de Volkskrant in het Amsterdamse Concertgebouw. Waar gaat het boek over? Hormonen zijn door schandalen in de sport en de veterinaire sector in diskrediet geraakt. Het blijven geweldige uitvindingen die de wereld veel goeds hebben gebracht. Een van degenen die aan de wieg van deze ontwikkelingen heeft gestaan is de Duits-Joodse arts-farmacoloog-ondernemer Ernst Laqueur.
De Hormoonfabriek
Wat een mooi boek. Over arts, Hoogleraar en ondernemer Ernst Laqueur (1880-1947). Een boek met de subtitel Geld, IJdelheid en Hormonen. Een intrigerende subtitel trouwens…Peter Jan Knegtmans heeft hiermee een indrukwekkend prestatie geleverd. Al eerder is materiaal dat hij als universiteitshistoricus aan de Universiteit van Amsterdam heeft verzameld voor een boek gebruikt. De roman die Saskia Goldschmidt in 2012 publiceerde onder de titel 'De Hormoonfabriek'. Een fictief verhaal, maar met het bedrijf Organon als inspiratiebron. In de roman Farmacom geheten. Het is niet gewaagd om te veronderstellen dat een hoofdpersoon de farmacoloog Rafaël Levine een pseudoniem is voor Ernst Laqueur.
Gelaagd
Het boek over Laqueur is gelaagd en daarmee interessant voor diverse doelgroepen. Om bij mijzelf te beginnen: als voormalig internist kom ik namen tegen van bekende producten op het terrein van de stofwisselingsziekten ( Insuline) en onderzoekers (Snapper, Gispen). In het laatste hoofdstuk (over de periode na het overlijden van Lacqueur) komt David de Wied ten tonele ( beschouwd als de wetenschappelijke 'achterkleinzoon' van Lacqueur), zowaar een huisvriend van mijn ouders. De wereld is ineens klein! De medisch-historicus (of de historisch geïnteresseerde medische professional of leek) wordt deelgenoot van een aantal belangrijke medische doorbraken uit de 20e eeuw, zoals de moderne anticonceptie.
Beide wereldoorlogen
Een andere laag wordt gevormd door de beide Wereldoorlogen die bij de Joodse Duitser Laqueur tot tal van dilemma's en problemen leiden op professioneel en persoonlijk vlak. In de eerste Wereldoorlog is hij arts bij de veldartillerie en ontwaakt de dokter in hem. De lezer ervaart iets van de druk waaronder deze hoofdpersoon geregeld moet hebben verkeerd. Door zijn tomeloze ambitie weet hij toch vaak een uitweg te vinden. Binnen de wetenschappelijke wereld beweegt Lacqueur zich gemakkelijk en dat helpt. Hij realiseert een uitgebreid onderzoeksprogramma binnen wat we nu een publiek-private samenwerking zouden noemen. Organon kan alleen daardoor tot grote bloei komen. In veel opzichten zouden we daar nu ook wel iets van kunnen leren. Opmerkelijk snel worden knopen doorgehakt.
Internationaal
Laqueur woont en werkt in verschillende Europese landen (Duitsland, België, Nederland). In Duitsland is hij bij meerdere universiteiten aangesteld. Dat reizen en trekken is zeker niet altijd een vrije keuze, maar door de steeds strengere anti-joodse maatregelen is een normale loopbaan niet voor hem weggelegd. Het boek is uitstekend gedocumenteerd. Van pagina 285-356 staat het vol noten, een overzicht van publicaties, bronnen en literatuur en ten slotte een uitgebreid naamregister. Helaas is ook veel bronnenmateriaal door bijvoorbeeld oorlogshandelingen verloren gegaan. Het is een biografie die je te pakken heeft zodra je begint met lezen.
