In het kort ging het hierom. Bijna twee jaar geleden, in november 2017, nam de actiegroep KOZP zich voor om de landelijke aankomst van Sinterklaas in Dokkum te verstoren, om zo aandacht te genereren voor hun zaak: de verwerpelijkheid van de figuur van Zwarte Piet. Dat hún feest, een kinderfeest dat sinds jaar en dag voor het overgrote deel van de Nederlandse bevolking bijkans heilig is, door wat zij zagen als een stel randstedelijke oproerkraaiers verknoeid zou worden, dat liet een aantal Friezen, van wie ondernemer Jenny Douwes het boegbeeld werd, niet op zich zitten. Zij organiseerden via Facebook een tegenactie, project P, die opriep om protesteerders op de toegangswegen naar Dokkum op te vangen.
Maar toen gebeurde er iets geks. Op instigatie van de burgemeester Marga Waanders van Dokkum, die haar inwoners van opruiing betichtte, werd Project P door het Openbaar Ministerie op straffe van vervolging verboden en door de organisatoren offline gehaald. Het leek een wat overtrokken reactie van het gezag in het Noorden, dat misschien nog de schrik in de benen had van Project X, het Facebook evenement dat vijf jaar eerder tot fikse ongeregeldheden in het Groningse Haren had geleid. Ondertussen bereidden de meest Amsterdamse ordeverstoorders ongestoord hún actie verder voor, gesterkt door de demonstratievergunning die Waanders had afgegeven. Het had er alle schijn van dat de burgemeester zelf willens en wetens een situatie schiep waarbij de gemoederen wel hoog moesten oplopen.
Als een terriër
Desondanks bleef het in de aanloop naar de intocht rustig in Dokkum. Maar op de dag zelf besloot een aantal Dokkumers om de randstedelingen, die naar verluidde met bussen naar het Noorden onderweg waren, alsnog buiten de stad op te vangen en zo lang mogelijk van de intocht weg te houden. Over hoe alles precies in zijn werk ging, lopen inmiddels de verhalen ietwat uiteen, maar feit is dat het verkeer voor de Amsterdamse bussen langzaam tot stilstand kwam, en bleef staan tot de politie proces verbaal opmaakte tegen de Dokkumers in de eerste lijn en de boel weer op gang bracht. In plaats van dat de KOZP’ers het vrolijke feest voor jong en oud van de Dokkumers verstierden, staken de Dokkumers een stokje voor het verongelijkte KOZP-festijn. Wie kaatst, kan de bal verwachten, zou je zeggen.
De kous had dan ook af kunnen zijn met wat boetes voor het veroorzaken van verkeershinder en zo, als niet het OM zich als een terriër in de zaak had vastgebeten. Vierendertig op de weg aanwezige Dokkumers werden met ongebruikelijk zware werkstraffen om de oren geslagen, terwijl Douwes, die er niet eens bij geweest was, ook nog eens drie maanden voorwaardelijke celstraf boven het hoofd kwam te hangen. Zij werd beschouwd als auctor intellectualis van het geheel. Na veroordeling in eerste instantie had de helft van de veroordeelden er tabak van, ze namen hun verlies. De rest, inclusief Douwes, ging in beroep. Dat beroep diende van de week, waarbij het OM vasthield aan de oorspronkelijke strafeisen.
Gekissebis
Details en het gebruikelijke juridische gekissebis daargelaten, gaat de zaak erom dat de blokkeerfriezen geprobeerd hebben om een gesanctioneerde betoging onmogelijk te maken en op de weg een levensgevaarlijke situatie hebben veroorzaakt. Op beide punten valt wel wat af te dingen.
Terecht wordt het recht om te demonstreren beschouwd als een belangrijk onderdeel van de vrijheid van meningsuiting. Maar dat recht is verre van onbeperkt, vooral als er belangen en gevoeligheden van anderen in de knel dreigen te raken. Daarom moet je voor een betoging eerst een vergunning halen. Die krijg je als er geen serieuze risico’s voor de openbare orde en veiligheid zijn, en kwetsbare groepen zich in redelijkheid niet bedreigd kunnen voelen. Zijn daarover twijfels, dan kan “de burgemeester” bepalen dat een betoging niet in een bepaalde omgeving of op een bepaald tijdstip gehouden mag worden, of zelfs helemaal niet. Om die redenen krijgt Pegida bijvoorbeeld regelmatig geen vergunning om al dan niet voorzien van varkenskoppen bij moskeeën te demonstreren, of de zaak wordt al gauw alsnog van hogerhand afgeblazen. Moslims zouden zich immers gekwetst voelen en kunnen gaan meppen.
Wie volwassen, georganiseerde moslims als een kwetsbare minderheid beschouwt die tegen enge demonstranten in bescherming genomen moet worden, kan moeilijk ontkennen dat kleine kinderen dat nog veel meer zijn. Kinderen zijn niet alleen weerloos tegen daadwerkelijk geweld, maar ook tegen verbale agressie tegen henzelf en tegen hun ouders, en tegen door volwassenen geëtaleerde woede en verontwaardiging. Door een vergunning om tijdens en bij de intocht te demonstreren af te geven hebben Waanders, de politie en het OM het recht van kinderen op gelijke bescherming als ieder ander met voeten getreden (kinderombudsman mevrouw Kalverboer was blijkbaar even op vakantie). Het OM heeft dan ook formeel gelijk als het stelt dat de blokkeerfriezen voor eigen rechter speelden door alsnog te proberen de demo te verhinderen, maar dat deden zij slechts nadat het verantwoordelijk gezag onmiskenbaar zijn zorgplicht jegens kwetsbare kinderen verzaakt had. Moreel had het OM dan ook een coulante afhandeling gepast, net als een ruiterlijk excuus van Waanders aan de rest van Nederland voor haar domme beoordelingsfout.
Heilige missie
Het verweer van het OM dat er geen ongeregeldheden te verwachten waren, is bedroevend. Ten eerste is voor jonge kinderen boos geschreeuw en gestaar van mensen die twee keer zo groot zijn als zijzelf al enorm bedreigend en onbegrijpelijk. Ten tweede is een demonstratie tegen Zwarte Piet midden in de intocht van de goedheiligman een niet mis te verstane provocatie – Je kunt net zo goed met een Ajax-shirtje aan en “joden, joden” roepend tussen de hooligans van ADO gaan paraderen. Ten derde zoekt KOZP al jaren langs alle mogelijk wegen, van intochten tot Twitter, consequent de confrontatie met alles en iedereen die hun heilige missie in de weg staat. De bedoeling hier was dan ook niet een standpunt duidelijk maken, daartoe kreeg KOZP al ruimschoots de gelegenheid in de media. De enige reden om naar Dokkum te komen lag in stennis maken. In het voor het oog van de natie onmogelijk maken van andermans feestje, en dat soort vandalisme valt niet onder het demonstratierecht.
Dan die gevaarlijke situatie op de A7. Die beschouwt het OM als een daad van geweld. Of, in de woorden van Officier van Justitie Schepers, blijkbaar een echte kamergeleerde: “Er is met voorbedachten rade, als een eensgezinde groep, met auto’s als geweldsmiddel doelbewust getracht anderen de pas af te snijden”. Wel, als dat klopt was tankman met zijn tasje op het Tien-An-Men plein in juni 1989 ook een geweldpleger.
Afgezien van Schepers’ tuttige vinex-opvatting van wat geweld is, gaapt er hier een even enorm als onverantwoordbaar gat tussen de behandeling die de Dokkumers ten deel valt en de manier waarop in Nederland wordt omgegaan met het tijdsverschijnsel van de (voornamelijk) Turkse trouwstoet. Daarbij wordt bij gelegenheid met echte wapens in de lucht geschoten, en wordt regelmatig de snelweg geblokkeerd om ter verhoging van de feestvreugde de bruidegom te jonassen. Of, wie doet je wat, een agent bewusteloos te slaan. In die gevallen wordt niets gehandhaafd, laat staan vervolgd. Het bevoegd gezag heeft zich er tot nu toe, bij monde van burgemeester Aboutaleb van Rotterdam, toe beperkt te suggereren dat voor zulke levensgevaarlijke strapatsen misschien maar een vergunning moet worden opgetuigd.
Jorwerd
Tjalling van der Goot, advocaat van de blokkeerfriezen, voerde aan dat wegblokkades een lange geschiedenis hebben maar nooit aanleiding waren voor zoveel juridische ontsteltenis. Daarop riposteerde Schepers dat eerdere blokkades niet tegen een bepaalde groep gericht geweest waren. Als Van der Goot dan wijst op een recente blokkade in Jorwerd, specifiek gericht tegen het zware vrachtverkeer dat door het dorp dendert, schiet advocaat-generaal Van der spek te hulp. Die andere zaken doen er niet toe, stelt hij: “Iedere zaak dient op zijn eigen merites beoordeeld te worden”.
Van der Goot, bedoelde Van der Spek te zeggen, kwam met een lullige jij-bak. Maar dat klopt niet. Een jij-bak is de drogreden van een overtreder dat anderen óók niet zonder zonden zijn en dat hem daarom dus niets te verwijten valt – denk aan Donald Trump die roept dat Joe Biden ook wel eens rare dingen deed, en dus… Maar daar is hier geen sprake van. Hier gaat het om heel goed vergelijkbare gevallen, de basis van alle jurisprudentie. Wie echt alles met oogkleppen op “op zijn eigen merites” gaat beoordelen, gooit het hel begrip jurisprudentie het raam uit. Overigens is het volstrekt duister waarom een verkeerssituatie gevaarlijker zou worden omdat een actie op een specifieke groep gericht is.
Filefuik
Maar laten we even meegaan in de redenering van Van der Spek en de zijnen. Dan zien we dat de enige instantie die ooit werkelijk “met voorbedachten rade, als een eensgezinde groep, met auto’s als geweldsmiddel doelbewust getracht” heeft “anderen de pas af te snijden” het bevoegd gezag zelf is: De politie, die een aantal jaren geleden door opzettelijk files op snelwegen te veroorzaken probeerde om vluchtende criminelen tot stoppen te dwingen. Daarbij viel tenminste een dode. Als ik het OM was, zou ik me op dit stuk maar even héél stil houden.
Merkwaardig genoeg werd bij dit hoger beroep nog een grondrecht op zijn zachtst gezegd stiefmoederlijk behandeld. Dat is het recht om door het gezag gehoord te worden in je moerstaal, in dit geval het Fries. Daar hebben Friezen lang voor moeten vechten, tot de gewelddadigheden van Kneppelfreed in 1951 aan toe. Desalniettemin lukte het Douwes niet om haar slotwoord behoorlijk in het Fries over het voetlicht te brengen, omdat de kennelijk incompetente tolk haar niet kon bijhouden en haar steeds onderbrak. In dit land, waar het gelijkheidsbeginsel loodzwaar over alles heen hangt, zijn blijkbaar alle varkens gelijk, behalve Friese varkens met onwelgevallig ouderwetse opvattingen. Die zijn iets minder gelijk.
(Uitspraak volgt op 31 oktober)
