,,Evita heeft eerder voor Artsen zonder Grenzen in Afghanistan gewerkt. Het geweld en de dreiging daar waren onbestemder. Ik hield continu het nieuws in de gaten. Deze keer is dat anders. Het gaat over je eigen verantwoordelijkheid nemen.
,,Artsen zonder Grenzen gaat zeer zorgvuldig en verantwoord te werk, neemt geen risico’s en hanteert strenge voorschriften. De medewerkers wisselen elkaar steeds af. Ze mogen maximaal een uur lang een beschermend pak dragen. Het is er al gauw 40 graden, dus ze drijven van het zweet. Hun handen zijn doorweekt van het chloor – iedere aanraking wordt vermeden. Ze houden elkaar in de gaten – ze vragen elkaar steeds of ze het nog trekken. Als ze over zes weken terugkeert, ga ik haar ophalen van Schiphol, maar knuffelen en zoenen mag niet. Aanraken liever ook niet.
,,Angst is juist je redding, zegt Evita. Zakt dat weg, dan word je misschien onachtzaam of gemakzuchtig. Ze lijkt niet eronder te bezwijken. Ze leeft op van dit werk, omdat ze nu de vrijheid en de ruimte krijgt om te doen waar ze goed in is. Ze is dankbaar dat ze het mag doen.
,,In het begin reageerden familie en vrienden vooral met vragen als: ‘Heeft het wel zin en wat zijn risico’s?’ Mijn dochter is daar nu anderhalve week en stond met haar verhaal in Trouw, op de voorpagina. Nu laten mensen ook hun bewondering zien.
,,Het is niet dat wij het liefste controle zouden willen houden, ze moet geen druk van het thuisfront voelen – dan kan ze haar werk niet doen. Evita werkt bijna veertien uur per dag en heeft weinig bereik. Maar als we skypen, kan ze even haar hart luchten: ‘Waar blijft de wereld? We hebben tenten genoeg, maar geen verpleegkundigen.’
,,Eerder voelde ik dat mensen ook bang zijn hun eigen gezondheid te verliezen als ze terugkomt. Dat verbaast mij. Dan denk ik: ‘Hallo, mensen daar zijn ten einde raad. Moeten we hen dan laten stikken?’ Die hardheid moet niet te dichtbij komen. Zijn wij de enigen die het goed moeten hebben in de wereld? Durven we geen enkel risico meer te nemen? Als vader ben ik trots op dat mijn dochter zich beschikbaar stelt voor mensen die aan de dood zijn overgeleverd.”
***
Madeleine Klinkhamer (49) woonde met haar man Roeland Monasch en dochter Coco (8) twee jaar in Sierra Leone, toen ze in augustus dit jaar voor een vakantie terugkwamen naar Nederland. Toen bleek dat de school in hoofdstad Freetown begin september niet open zou gaan, bleven Madeleine en Coco in Amsterdam. Roeland Monasch, die voor UNICEF werkt, ging wel terug. ,,Een kapitein kan zijn schip niet zomaar verlaten.”
,,We missen Roeland verschrikkelijk, maar ik begrijp dat zijn inzet nu ontzettend nodig is. Natuurlijk hebben we erover gesproken, maar niet teruggaan, was voor hem geen optie. Roeland werkt voor UNICEF, die zorgt dat de bevolking van Sierra Leone voorlichting krijgt over ebola. Ook zorgt UNICEF voor de distributie van beschermende pakken en ontsmettingsmiddel. Roeland stuurt als manager ruim 120 mensen aan, die nu erg hard werken, alle weekenden en avonden. Je kunt als manager niet wegblijven.
,,Ik heb niet aangegeven dat het een ‘no-go’ was. Anders was Roeland misschien niet gegaan. In het begin was ik wel bang, toen hij urenlang vergaderde in kleine ruimtes waar steeds meer mensen bij kwamen. Niet rationeel misschien, maar dat voelde niet prettig. Roeland luistert dan wel naar mij. Gelukkig vergaderen ze nu in grotere ruimtes.
,,Ik zou ongeruster zijn als hij in Irak, de Centraal Afrikaanse Republiek of Jemen zou werken. Roeland werkt achter de computer, hij komt niet in ebola-klinieken. En als ie daar toch moet zijn, trekt hij zo’n pak aan.
,,Eigenlijk maak ik me meer druk over ongenuanceerde koppen in het nieuws. De verhalen over ebola in de Amerikaanse staat Texas spelen in op angst, niet op feitelijke risico’s. Terwijl we juist nu meer verpleegkundigen nodig hebben, en meer vliegtuigen. Je kunt niet zomaar drie Afrikaanse landen laten stikken.
,, In het begin praatte ik veel erover. Dat doe ik nu minder, ik vind geen goed klankbord. Voor veel mensen is het moeilijk om zich in te leven. Ze oordelen zo snel dat weinig dialoog mogelijk is. Maar weinigen begrijpen waarom we doen wat we doen. Eigenlijk ben ik allang blij dat mijn dochter niet bang is.
,,Mijn eigen werk – adviezen geven over microfinanciering – zet ik vanuit Nederland voort via onze lokale vestiging. Het is onzeker of en wanneer mijn dochter en ik teruggaan naar Freetown. De school zou half oktober opengaan, maar dat is uitgesteld tot januari. Het is maar de vraag of het dan lukt. Voorlopig is bijeenkomen verboden. Veel klasgenoten –vaak kinderen van expats – zijn nu niet in Sierra Leone. Voor Coco is het moeilijk te begrijpen, maar we hebben uitgelegd dat er nu wel erg veel kindjes kunnen doodgaan, of hun ouders, ‘als papa niet terug gaat om te helpen’. Gelukkig maakt ze hier nieuwe vriendjes en vriendinnetjes.”
***
Dick van Geldere (62) is oncologisch chirurg in Zwolle. Vanaf de oprichting was hij betrokken bij Artsen zonder Grensen, een tijdje als voorzitter; sinds 1995 doet hij er geen bestuurswerk meer. Zijn vrouw Monique Nagelkerke (56) staat aan het hoofd van een missie die nu in Sierra Leone tegen ebola vecht. ,,Het is wat saai in huis, maar met kerst komt ze al terug.”
,,Monique werkt al jaren voor Artsen zonder Grenzen. Ze heeft een Masters Degree in Community Health. Ze kan goed zaken regelen, en vindt dit interessant werk. Een roeping vindt ze het niet – dan zou het tegenvallen. Ze heeft wel compassie, maar ze ziet het niet als een opoffering. Natuurlijk is het ook het bijzondere dat trekt – het is geen huisje, boompje, beestje.
,,Een epidemie is ongrijpbaarder dan het gevaar in oorlogsgebieden, maar Monique redt zich wel. Natuurlijk is het griezelig, maar je moet ook respect hebben voor dreigend gevaar. Net zoals ik als chirurg altijd bedacht moet zijn op fouten maken. Het gaat om gewichtige zaken, dus je moet op je hoede zijn.
,,Bij Artsen zonder Grenzen hebben velen zich aangemeld om ebola te bevechten, maar slechts enkelen hebben zoveel discipline en ervaring dat ze door de selectie heenkomen. Ik weet dat Artsen zonder Grenzen verantwoord werkt, het is geen kamikaze actie. Ik heb ook geen angsten dat ze helemaal niet terugkomt. In Afrika is het verkeer nog altijd het gevaarlijkste.
,,De ebolacrisis is een serieuze ramp. Maar plaats het in perspectief. Destijds in Rwanda hadden we te maken met een miljoen doden. Dat is nu niet aan de hand. We hebben mankracht tekort, maar we weten wat we moeten doen. In Syrië is dat niet zo, en vergeet ook Zuid-Soedan niet.
,,Nu Monique er niet is, moet ik vaker koken en is er niemand in huis. Maar zo doen we dat vaker in het najaar. Vorig najaar was ik zelf drie maanden aan het zeilen rond Kaap Hoorn toen Monique in Jemen was.
,,Waar ik nog het meeste tegenop zie, is het gezeur over haar terugkomst. Collega’s van mij in het ziekenhuis zeiden tegen mij: ‘Als ze terugkomt, ga ik jou een tijdje uit de weg.’ Helaas is dat geen grapje. Zelfs medici weten niet altijd dat alleen ebolapatiënten met ziektesymptomen besmettelijk zijn. Als ze daadwerkelijk koorts zou krijgen, wordt ze in Nederland direct geisoleerd. Dus als ik haar van Schiphol haal – zonder koorts – krijgt ze gewoon een knuffel, ja.”
