Makelaar Felipe da Silva (32) stapt zondag speciaal in het vliegtuig om zijn stem uit te brengen op Aécio Neves, de presidentskandidaat van de Partij van de Braziliaanse Sociaal-Democratie (PSDB – ondanks de naam een centrumrechtse partij.) Da Silva staat als kiezer ingeschreven in Salvador, maar woont sinds kort in Aracaju, een stad die daar een klein uurtje vliegen vandaan ligt. Hij heeft er echter alles voor over om te voorkomen dat Brazilië’s huidige president, Dilma Rousseff van de Arbeiderspartij (PT) een tweede termijn wint.
‘De Arbeiderspartij is al twaalf jaar aan de macht,’ verzucht Da Silva. ‘Als Rousseff een tweede termijn wint wordt dat zestien jaar. En als Lula (Rousseffs illustere voorganger – AH) zich in 2018 opnieuw kandidaat stelt, zoals velen verwachten, en in 2022 weer wint, dan zou de Arbeiderspartij wel eens tot 2026 aan de macht kunnen blijven. Het is tijd voor verandering, met name op het gebied van de economie.’
Zorgenkindje Petrobras
Da Silva is niet de enige die zich zorgen maakt om de Braziliaanse economie. Deskundigen doen dat ook. Zo stelde de invloedrijke Amerikaanse kredietbeoordelaar Moody’s eerder deze week de kredietwaarde van de Braziliaanse oliegigant Petrobras naar beneden bij. De koers van Petrobras, waarin de Braziliaanse staat grootaandeelhouder is, is tijdens het presidentschap van Dilma Rousseff dramatisch gekelderd: sinds haar aantreden in januari 2010 verloor het aandeel bijna driekwart van zijn waarde. Alsof dat nog niet genoeg is wordt het oliebedrijf, ooit ’s lands trots, geteisterd door niet aflatende aantijgingen over corruptie.
Maar Petrobras is niet het enige zorgenkindje. Terwijl de economische groei steeds verder terugloopt stijgt de inflatie. Werk hebben de meeste Brazilianen echter wel: de werkloosheid staat met 4,9 procent historisch laag.
Stijgen op de sociale ladder
En dat is een van de redenen dat veel Brazilianen zondag toch op Dilma Rousseff zullen stemmen. In de twaalf jaar dat haar Arbeiderspartij aan de macht is zijn tientallen miljoenen armen tot de middenklasse toegetreden, deels met dank aan de door de PT in het leven geroepen Bolsa Família-uitkering, maar ook door het creëren van werk en door investeringen in beroepsonderwijs.
Tot de tientallen miljoenen Brazilianen die het afgelopen decennium tot de middenklasse toetraden behoort balletdanser Douglas do Amaral (26), die liever Dilma Rousseff ziet winnen dan Aécio Neves. ‘Ik ben bang dat als Aécio Neves aan de macht komt, het voor mensen van mijn achtergrond moeilijker wordt om te stijgen op de sociale ladder,’ aldus Do Amaral.
Thuisblijvers
Toevallig bevindt Do Amaral, die oorspronkelijk uit een voorstad van Rio de Janeiro komt maar sinds kort in Salvador woont, zich in dezelfde situatie als makelaar Felipe da Silva: hij zal zondag niet in de stad waar hij als kiezer staat ingeschreven aanwezig zijn. Anders dan Da Silva stapt Do Amaral echter niet op het vliegtuig om op zijn kandidaat te stemmen. ‘Dat heb ik in de eerste ronde (5 oktober jl. – AH) wel gedaan, want in Brazilië bestaat officieel stemplicht, maar deze keer verzin ik een excuus.’
Een andere stem die Dilma Rousseff wellicht verliest is die van huisvrouw Nadiège Nascimento (56) uit Salvador, die alleen maar de straat over hoeft te steken om haar stem uit te brengen. Ook Nascimento’s leven is er in de twaalf jaar dat Rousseffs Arbeiderspartij aan de macht is ontegenzeglijk op vooruitgegaan. In haar huis, in een achterstandswijk, staan twee tv’s, een dvd-speler, een grote koelkast en sinds kort een computer. Een van haar zoons kon dankzij een door de Arbeiderspartij in het leven geroepen beurs naar de universiteit. Maar net zoals zoveel Brazilianen is Nascimento het vertrouwen in de politiek kwijt. ‘Áls ik ga stemmen, dan stem ik op Dilma Rousseff. Maar om heel eerlijk te zijn betwijfel ik of het uitmaakt op wie we stemmen. Alle politici zijn één pot nat: macht corrumpeert.’
Water bij de wijn
Nog afgezien van haar opmerking over de in de Braziliaanse politiek wijdverbreide corruptie maakt Nadiège Nascimento een interessant en belangrijk punt. Brazilië lijkt op dit moment tot op het bot verdeeld: arm (Rousseff) tegen rijk (Neves), noord (Rousseff) tegen zuid (Neves), socialisme (Rousseff) tegen neoliberalisme (Neves). In de laatste dagen van de campagne gaat het hard tegen hard; vooral op de sociale media is de discussie van het allerlaagste niveau. Maar hoe Rousseff en Neves in de aanloop naar zondag hun verschillen ook benadrukken, uiteindelijk zal de winnaar een coalitieregering moeten leiden die niet alleen een groot aantal politieke partijen en partijtjes, maar ook zeer invloedrijke lobbygroepen (met name de agrarische sector en een verbond van evangelisch-christelijke parlementsleden) tevreden zal moeten houden. Hoe dan ook, na zondag moet er water bij de wijn.
En de winnaar wordt…?
Meer dan eens viel het mij tijdens deze campagne op hoe zeker Dilma Rousseff van haar zaak lijkt. In het straatbeeld van mijn standplaats Salvador was haar campagne de afgelopen drie weken in vergelijking met die van Aécio Neves bijna onzichtbaar. Nu is het noordoosten (waar Salvador ligt) per definitie een Arbeiderspartijbolwerk, maar het lijkt er toch op dat Rousseff alle stemmen die ze kan krijgen nodig gaat hebben om Neves voor te blijven.
In de opiniepeilingen gaan Rousseff en Neves namelijk al bijna drie weken lang nek aan nek. Neves wist de steun te verwerven van de evangelisch-christelijke milieu-activiste Marina Silva, die in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen als derde eindigde, maar lang niet iedereen in Silva’s achterban zal in het stemhokje dat voorbeeld volgen. Áls Neves zondag een nipte zege weet te behalen, dan zal hij dat waarschijnlijk niet te danken hebben aan voormalige Marina Silva-stemmers, maar aan potentiële Dilma-kiezers die, in de overtuiging verkerend dat hun kandidaat toch wel wint, verzuimen hun stem uit te brengen.
De eerste uitslagen zijn zondag naar verwachting rond middernacht Nederlandse tijd bekend.
