Ik hoop dat die grappen ons aan de andere kant wel alert houden. Het gedachtegoed en de propagandastijl van Hitler zijn immers nog steeds onder ons. Het jaar 2022 kende genoeg voorbeelden om dat te boekstaven. De arrestatie van leden van de extreme Reichsbürgerbewegung begin december is natuurlijk het meest in het oog springende voorbeeld. Stel je voor dat hun plannen gelukt zouden zijn en de Duitse democratie omver was geworpen. Dan was niet alleen Duitsland in last geweest, maar gelijk heel Europa.
Wees alert op nazistische propagandatrucjes
Niet alleen in Duitsland kwamen het totalitaire gedachtegoed en de propagandatrucs van Hitler in 2022 weer bovendrijven. Ook in Nederland zijn er politici die er op zijn minst geen moeite mee hebben om à la Hitler via misplaatste propaganda hun ideeën kracht bij te zetten. Wie een minister bedreigt met ’tribunalen’. Wie bloedserieus oproept tot verzet tegen de regering, desnoods met geweld en doden tot gevolg, bedient zich van eersteklas nazistische propagandatrucjes. Schofferen en intimideren.
Hitler was een kei in propaganda. Hij had er zelfs een uitgebreide studie van gemaakt om te zien hoe hij het kon inzetten in zijn streven naar politieke macht. Bij Forum voor Democratie zie je dat ze precies hetzelfde trucje toepassen. Zij komen zogezegd op voor het ware Nederland, wat dat ook mag zijn. Zij zullen woke Nederland weleens een lesje leren. Dat doen ze door de boel continu te blijven opstoken met onder andere hierboven genoemde voorbeelden.
Tot nu toe slaat de retoriek van FvD volgens de laatste peilingen slechts nog aan bij een beperkt gedeelte van de Nederlandse kiezers. De Provinciale Statenverkiezingen in maart dit jaar zullen aantonen of die aanhang toch groeit, in stand blijft of afbrokkelt.
Extreemrechts rukt op in Europa
In heel Europa zie je dat de aantrekkingskracht van extreemrechts toeneemt. In Frankrijk, de Scandinavische landen, Oost-Europa. Italië heeft momenteel zelfs een premier van een als extreemrechts bekend staande partij. Voorlopig gedraagt Giorgia Meloni zich volgens de democratische spelregels die in haar land en binnen de EU gelden. Het wordt interessant om te zien of zij dat ook in 2023 zo getrouw blijft doen.
Met de EU heb ik gelijk het voornaamste doelwit van en hoeder tegen extreemrechts genoemd. Welke extreemrechtse partij je ook neemt: ze zijn allemaal tegen de EU. Nu valt eerlijkheidshalve veel aan te merken op hoe de EU functioneert. Een Europa zonder innige samenwerking zou echter een catastrofale uitwerking hebben. Ik kijk dan ook vooral naar de EU als het politieke instrument dat de burgers in Europa vooruit moet helpen met duidelijk beleid en het tegengaan van armoede, uitsluiting en maatschappelijke segregatie. De EU als middel tegen de opmars van extreemrechts dus. Want extreemrechts profiteert van onrust, angst en woede onder de burgers.
Niks mis met rechts
Mensen die zich keren tegen extreemrechtse partijen en uitlatingen krijgen vaak het verwijt dat ze ‘links en woke’ zijn. Hoezo dat? Waarom ben je links als je aandringt op fatsoenlijke omgangsvormen in de politiek, in de media, in de maatschappij? Ben je per se links als je opkomt voor mensenrechten, gendergelijkheid, een fatsoenlijk asielbeleid?
Er is niets mis met een meer rechts/conservatief geluid en beleid. Ik zag een goede anderhalf jaar geleden een affiche in Antwerpen aangeplakt met de volgende tekst: ‘Denk niet links, denk niet rechts, denk na.’ En zo is het. Het ene vraagstuk vraagt de ene keer om een meer rechtse insteek. Het andere de andere keer om een meer linkse. Uiteindelijk draait het in de politiek om zoveel mogelijk maatwerk om de samenleving leefbaar te maken en te houden. Toegegeven: daar schort het regelmatig aan in welk land dan ook. In extremen denken en handelen, is echter niet de oplossing.
Hitler 90 jaar geleden aan de macht
Het jaar 2023 is een gedenkwaardig jaar wanneer we kijken naar de opkomst en het aan de macht komen van het nazisme in Duitsland. In de nacht van 8 op 9 november 1923 pleegde Hitler de zogenaamde Bierkellerputsch. Duitsland hoorde voor het eerst massaal van hem, dit jaar dus 100 jaar geleden. De staatsgreep mislukte, maar Hitler kwam sterker uit zijn daaropvolgende gevangenschap tevoorschijn.
Tien jaar later, op 27 februari 1933, vloog het Duitse parlement (de Reichstag) in de fik. De Nederlandse communist Marinus van der Lubbe zou volgens de nazi’s de dader zijn en werd geëxecuteerd. De vermeende brandstichting door de communisten gaf Hitler vrij spel om zeer snel daarna het Duitse parlement buitenspel te zetten en de facto als een dictator te gaan regeren. De rest is geschiedenis.
Duitsland is na het einde van WO II een voorbeeldige democratie geworden. Daarom vind ik die Duitser moppen die refereren aan de stijl van Hitler anno 2023 not done. Maar het is goed om te blijven beseffen dat het ook weleens anders was in Duitsland. En dat zoiets weer kan gebeuren. Daar, maar ook elders in Europa of daarbuiten. Waakzaamheid ten aanzien van het behoud van de Europese democratie en rechtsstaat is dus geboden.
