De zon is verschenen en een zomerdag is begonnen. Ik zit achter het raam, neem een slok koffie en kijk naar buiten. Een vrouw gekleed in short en sporttopje is aan het hardlopen. Een andere vrouw, gehuld in een islamitische hijab, wandelt voorbij. Ik open mijn laptop en scroll rustig langs wat websites. ‘Vrouwen in Berlijn voeren topless actie voor recht op blote borsten’, lees ik bij de Telegraaf. Ik zie eerst een afbeelding van vrouwen met blote borsten, fietsend op straat, daarna lees ik het verslag.
‘De protestactie komt na een incident met een Franse vrouw die topless aan het zonnen was in een park. Parkwachters hadden de vrouw gevraagd een topje aan te doen of het park te verlaten,’ schrijft de krant. Langzaam vervaagt de afbeelding van de fietsende, blote vrouwen in Berlijn en dringt een beeld van een fietser in Iran aan mij op.
Fietsen zonder hijab
In 2020 ging een filmpje viral in Iran. De video toonde een vrouw die zonder hoofddoek op haar fiets zat. Ze woont in de religieuze stad Najafabad en werd korte tijd na de publicatie van het filmpje gearresteerd door de politie. De protesterende vrouwen in Berlijn zijn nu waarschijnlijk weer thuis, terwijl de Iraanse vrouw vastzit in een duistere gevangenis. De meeste internationale media berichtten over de Berlijnse protestactie, maar bijna niemand schreef of zei iets over de Iraanse fietser.
Terwijl ik nadenk over het lot van deze gevangen vrouw, verschijnen de blote borsten van Golshifteh Farahani in mijn hoofd. Golshifteh is een roemruchte Iraanse actrice die sinds 2009 in Parijs woont. In 2012 poseerde ze bloot voor het Franse tijdschrift Madame Le Figaro.
De publicatie van haar foto’s leverde uiteenlopende en bedreigende reacties op. Het meest gewelddadige antwoord kwam van de islamitische Iraanse overheid. De vader van Golshifteh zei tijdens een interview dat IRGC-agenten (agenten van de geheime dienst) hem hadden gewaarschuwd dat ze de borsten van zijn dochter eraf zouden snijden. De bedreigende boodschap van de IRGC is helder: Golshifteh mag haar moederland niet meer in en moet in ballingschap blijven.
Archaïsche wetten
De actie van Golshifteh is niet uitzonderlijk; 40 jaar geleden poseerden veel Iraanse actrices al naakt voor de camera. Naaktheid was toen geen taboe in de Iraanse cultuur, maar de islamitische revolutie veranderde alles. Op 7 maart 1979, een paar maanden na de Iraanse Revolutie, verscheen Ayatollah Khomeini op TV en zei: ‘Vrouwen mogen niet bloot naar overheidskantoren gaan.’ Hij bedoelde dat vrouwen een hoofddoek moesten dragen. Een dag later organiseerden Iraanse vrouwen grote demonstraties. Ze riepen: ‘We zijn tegen archaïsche wetten.’
Ze doelden op de periode in de Iraanse geschiedenis, eeuwen geleden, toen Arabische moslims Iran veroverden en Iraniërs dwongen hun religie te wijzigen. Nu wilde opnieuw een islamitisch regime de macht in handen krijgen. De demonstraties van de vrouwen werden onderdrukt, politieke partijen steunden de vrouwen niet en de internationale media besteedden er weinig aandacht aan. Uiteindelijk, in 1983, werd het dragen van de hijab wettelijk verplicht in Iran. Veel vrouwen moesten en moeten zich nog altijd aan de wet houden en dit wierp een zwarte schaduw over de Iraanse vrouw en haar rechten.
Geen vrijwillige keuze
Niet-Iraniërs vragen vaak waarom Iraanse vrouwen berusten in de hijab-verplichting: vinden ze het dragen van de sluier leuk, maakt het deel uit van de Iraanse cultuur? Ongetwijfeld antwoord het gros van Iraanse vrouwen dat het geen vrijwillige keuze is, maar een strenge islamitische regel die hen wordt opgelegd.
Vrouwen die de hijab niet dragen, moeten de gevangenis in en worden gegeseld. Deze kastijding heeft vrouwen er niet van weerhouden te protesteren. Vida Movahed deed in 2018 haar hijab af in de Engelabstraat in Teheran. ‘Engelab’ betekent ‘revolutie’ in het Perzisch, waarschijnlijk wilde ze demonstreren tegen alle anti-vrouwenwetten die sinds de Iraanse revolutie gelden. Vida stond op een platform en hing haar hoofddoek aan een stukje hout; alsof ze de islamitische hijab ging executeren. Ze werd aangehouden, waarna meer Iraanse vrouwen in andere straten van de hoofdstad onverwacht hun hijab afdeden. De islamitische regering wist deze vrouwen ook snel te arresteren en op te sluiten. Het leek erop dat het regime weer een protest kon bedwingen, maar opeens verscheen daar een vrouw op een fiets.
‘Afghaanse vrouwen lopen een duistere periode binnen’
Het is middag. De woorden ontsnappen en verdwijnen uit het zicht. Mijn artikel schommelt tussen feit en verbeelding. Tussen verleden, heden en toekomst. De feiten van Iran gaan als een dolle stier tekeer in mijn hoofd en roepen een vreselijke nachtmerrie op.
Op straat fietst een vrouw naar haar huis en twee meisjes kuieren en likken aan hun ijsjes. Ze dragen allemaal een hoofddoek. Maar de afschuwelijke beelden die op mijn laptop verschijnen nemen me mee naar een andere wereld. Kabul, de hoofdstad van Afghanistan, is afgedaald in een diepe crisis en de Taliban hebben er weer de macht genomen. Ze streven al jaren naar een islamitische staat in Afghanistan, zoals het islamitische regime van Iran.
‘In Herat, de op een na grootste stad in Afghanistan, zijn volgens internationale media zeker vijftig vrouwen de straat op gegaan. Zij roepen de Taliban op hun verworven rechten niet terug te draaien en vrouwen te betrekken in het nieuwe kabinet,’ aldus de NOS.
Maar er is meer bitterheid op komst. De Taliban zal vrouwen geweld aandoen. Er worden wetten aangenomen die hun rechten inperken. Vrouwen mogen bijvoorbeeld niet zingen. Ze mogen evenmin aan de universiteit studeren of naar een openbare school. De zwarte schaduw die 40 jaar geleden in Iran verscheen, tekent zich af nu boven de hemel van Afghanistan. Afghaanse vrouwen lopen een naargeestige en duistere periode binnen.
Een zwart spook
Inmiddels is het nacht. Het voelt alsof er een zwart spook door de stad zwerft; Golshifte staat als bevroren en zonder borsten voor mijn raam, op een platform staat Vida zonder hoofd. Een Franse vrouw tracht de zon te vinden met verbrande borsten. De stad is vol met vrouwen in het zwart. Ik zeg tegen mezelf dat het een surrealistische nachtmerrie is, maar mijn hersenen fluisteren: Als de ideologie van deze islamitische regimes zich net zo verspreidt als Covid-19, als een virus, dan dragen alle vrouwen ter wereld straks zwart.
Ik ga stoppen met schrijven, maar besef dat veel vragen onbeantwoord blijven. Het is middernacht, mijn column ligt op tafel als een kat in het donker. Ik tuur ik in mijn koffiebeker. De toekomst is zo helder als koffiedik.
Dit artikel verscheen eerder bij Majalla.nl
Foto boven dit artikel: Topless protest van Hedonistische Internationale – Sektion Wilde Möpse voor het recht op topless zonnen. Berlijn, 10 juli 2021. Credits: C.Suthorn / cc-by-sa-4.0 / commons.wikimedia.org
