Brazilië in beeld: São Paulo (II)

BEELD // Één foto, driehonderd woorden. Elke zaterdag een onverwachte blik op Brazilië – met het verhaal erachter. Deze week: een verdwijnend icoon.

Goed, zo wereldberoemd als de rode Britse telefooncel is het orelhão (letterlijk: ‘groot oor’) niet, maar deze olijke praatpaal is met recht een Braziliaanse designklassieker te noemen. Wie er echter nog een in het wild wil tegen komen moet opschieten, want net als in de rest van de wereld verdwijnt in Brazilië de openbare telefoon met rasse schreden uit het straatbeeld.

Begin jaren zeventig verschenen de eerste orelhões (‘grote oren’), eerst in São Paulo en Rio de Janeiro, daarna in de rest van het land. Het ontwerp, van de op tienjarige leeftijd met haar familie uit China naar Brazilië geëmigreerde Chu Ming Silveira, voldeed aan alle eisen. De kap, gemaakt van goedkoop glasvezelmateriaal, was tropen- en vandalismebestendig en beschermde de beller tegen zon en regen. Met zijn ronde vormen bood het orelhão de gebruiker voldoende privacy, zonder daarbij op de vaak smalle en overvolle Braziliaanse stoepen de voetgangers in de weg te staan, zoals een logge vierkante telefooncel zou doen. Één euvel werd daarbij echter over het hoofd gezien: soms staan de orelhões zo verdekt opgesteld dat je ze niet ziet staan. Ik spreek uit eigen ervaring: de bovenrand van een orelhão, precies op slaaphoogte, komt hard aan.

De onoplettende voetganger loopt echter steeds minder kans op een aanvaring met een op een ongelukkige plek geplaatste openbare telefoon. De afgelopen tien jaar liep het aantal orelhões terug van 1,4 miljoen tot 875.000; inmiddels verdwijnen er per dag honderdtwintig ‘grote oren’ uit het straatbeeld. Als ze stuk zijn worden ze vaak niet meer gerepareerd – in tijden van WhatsApp loont dat de moeite niet. Laten we hopen dat de mooist beschilderde, zoals deze op de Avenida Paulista in hartje São Paulo, nog even blijven staan.

Toch blijkt de rol van het ‘grote oor’ nog niet helemaal uitgespeeld. Met het oog op de verzamelaars pakt het Braziliaanse telefoniebedrijf Oi tijdens het naderende WK uit met een setje speciale telefoonkaarten.

Mijn gekozen waardering € -

Alex Hijmans (1975) is internationaal correspondent en schrijver. Zijn standplaats is Salvador, de derde stad van Brazilie, waar hij in een volksbuurt woont en verder kijkt dan voetbal, samba en zogenaamde Wirtschaftswunderen. Hij schrijft, net zoals weleer voor de papieren De Pers, journalistieke reportages en persoonlijke columns. Met veel beeld en altijd met de blik van een local.