Boven de rivieren heb je iets uit te leggen als je uit Brabant komt. Brabant staat als drugsprovincie op de kaart, met Tilburg als wiethoofdstad. NRC-Handelsblad onthulde eerder dat criminelen in de regio Tilburg jaarlijks ongeveer 800 miljoen euro verdienen in de wiethandel, en dat 2.500 mensen daarin werken. Dat maakt de hennepsector een van de grootste bedrijfstakken van de gemeente, reageerde burgemeester Peter Noordanus. ‘Iedere Tilburger zou zich de hele dag suf moeten blowen om het op te krijgen.’
Lekkende vaten
Maar daar hebben Tilburgers en andere Brabanders helemaal geen tijd voor, want ze hebben het te druk met hun xtc-labs. Negen van de tien Nederlandse dumpingen van xtc-afval is in Noord-Brabant, zo stelt de provincie.
Op de cijfers uit het NRC is wat af te dingen. Ze komen uit een rapport van de politie, waaraan onderzoekers van de Universiteit van Tilburg hebben meegewerkt. Het aantal van 2.500 wietcriminelen komt rechtstreeks van een ex-drugscrimineel, die bedreigd werd en daarom twee jaar geleden bij de politie aanklopte. Hij praatte uitgebreid over het drugsmilieu. Ook de inschatting van de opbrengst in de regio Tilburg is op deze man gebaseerd. Volgens een andere schatting uit het rapport is er één hennepkwekerij op elke ruim vierhonderd Brabanders. Dat klinkt minder indrukwekkend.
Het aantal van 2.500 wietcriminelen komt rechtstreeks van een ex-drugscrimineel
Wat we wel precies weten, is het aantal hennepkwekerijen dat de politie oprolt: in Brabant in 2012 een dikke duizend. Dat is een vijfde van het totaal in Nederland. Meer dan je op basis van inwonertal mag verwachten.
Stoute jongens
Dus oké, er is een drugsprobleem. Hoe komt dat? Pieter Tops, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg, wijt het deels aan de historie. ‘Brabant en Limburg waren Generaliteitslanden, provincies waar in de 17e en 18e eeuw een minder herkenbaar overheidsgezag was’, zegt hij. Criminelen hadden daardoor meer vrijheid. ‘Een tweede oorzaak is de grensligging. In de buurt van een grens kun je die grens ook overschrijden. In de jaren veertig en vijftig had je bijvoorbeeld smokkel van boter en sigaretten’, vertelt Tops. Daaraan kwam een einde toen in de jaren zestig de Benelux werd opgericht en boter legaal de grens over kon. Criminelen hadden het nakijken. ‘Maar de infrastructuur, de kennis van zaken en de distributiekanalen lagen er en konden voor andere dingen gebruikt worden’, zegt Tops. ‘Mensen gingen drank stoken en drugs verhandelen. Er kwamen gewapende bendes. Hun nazaten zitten nu soms nog in het vak. Expertise gaat over van vader op zoon.’ Brabanders zijn dus altijd al stoute jongens geweest.
Verrader
Over wie hebben we het dan? Volgens het Openbaar Ministerie in Den Bosch gaat het deels om bewoners van woonwagenkampen (die heb je veel in Brabant), deels om jongens uit de volkswijken. Daar zijn later ook criminele netwerken bijgekomen binnen bepaalde etnische groepen. Sommige buurten zijn volgens het OM vrijplaatsen: niemand durft naar de politie te stappen, want dan ben je een verrader.
Het lijkt wel Breaking Bad
Inmiddels zijn volgens Tops alle lagen van de bevolking betrokken bij drugshandel. Foute makelaars regelen pandjes voor kwekerijen. En toen synthetische drugs als xtc hun intrede deden, stapten mensen met een opleiding in de chemie. Het lijkt wel Breaking Bad, zegt Tops. In die serie gaat een getergde 50-jarige scheikundeleraar door het lint en begint hij een drugslab met een oud-leerling. Ook Brabant kent volgens Tops ‘coalities’ van mensen met verstand van chemie en mensen met criminele ervaring.
Waarom in het buitenland een eigen kwekerij beginnen, als een koeriertje alles bezorgt uit Nederland?
En sinds het gedoogbeleid in de jaren zeventig, heeft Brabant behoorlijk wat kennis en ervaring in huis als het om hennepkweken gaat. Expertise die in het buitenland ontbreekt. Naar schatting 80 procent van de Nederlandse cannabisproductie gaat naar het buitenland, stelt Toine Spapens, hoogleraar criminologie in ‘wiethoofdstad’ Tilburg. Waarom kweken ze daar hun eigen wiet niet? ‘Ik denk dat kleinere buitenlandse dealers daar zeker mee bezig zijn’, zegt Spapens. ‘Ze hebben helaas niet alleen wiet nodig, maar ook coke, heroïne en pillen. Volgens Europol is Nederland de supermarkt met meerdere schappen. Waarom zou je een eigen kwekerij beginnen, als je via een koeriertje binnen twee weken allerlei verschillende spullen krijgt thuisbezorgd uit Nederland?’
Schrikbarend laag
De drugshandel aanpakken blijkt lastig. ‘De recherchecapaciteit is nog altijd schrikbarend laag’, stelt Spapens. ‘En als iemand voor de rechter komt, komen daar strafjes uit tot drie jaar of zo. Dat helpt geen fluit.’ Toch vindt hij dat de overheid op de goede weg is. Gemeenten, politie en belastingdienst werken beter en nauwer samen om spilfiguren in criminele netwerken het leven zuur te maken. Komen ze niet voor de rechter, dan kan er ook crimineel vermogen worden afgepakt, bijvoorbeeld via de belasting. ‘Elke inspanning wordt in die wereld gevoeld.’
Strafjes tot drie jaar of zo. Dat helpt geen fluit
Het reguleren van hennepteelt zou helpen, stelden de burgemeesters van vijftig steden in een verklaring vorig jaar. Zo kunnen coffeeshops legaal en gecontroleerd aan hun spul komen. Maar het ministerie van Veiligheid en Justitie ligt dwars.
Europese middenmoter
Verslavingsdeskundige Hendrik Roozen, een collega van Tops en Spapens in Tilburg, is voor legalisering. Hij denkt niet dat het aantal drugsverslaafden dan zou stijgen. ‘Nederland heeft al een vrij liberaal drugsbeleid, en toch zijn we in Europese cijfers een middenmoter voor wat betreft aantallen verslaafden. Ik denk dat het eerder tot een verlaging dan tot een verhoging zou leiden.’
Toch zijn we maar een middelmoter qua aantallen verslaafden
Maar criminoloog Spapens noemt de oproep van de vijftig burgemeesters ‘naïef’. Zeker die in het zuiden moeten weten hoeveel drugs de grens over gaan, zegt hij. ‘Die criminaliteit los je niet op door de achterdeur in Nederland te reguleren.’
Vroeger was het boter, nu is het cannabis en xtc. Maar snel geld verdienen in de smokkel, dat blijft nou eenmaal aantrekkelijk voor die stoute Brabanders.
Dit artikel verscheen, in aangepaste vorm, eerder in Univers.
