Het was cabaretier Theo Maassen die NTR-presentator Coen Verbraak op een dag opbelde met een opmerkelijk verzoek. ‘Coen, zou jij René Gude willen interviewen. Ik kom net bij hem vandaan en we zijn beide van mening dat hij nog een laatste gesprek verdient. Jij moet dat doen’, zo klonk het aan de andere kant van de lijn. Een opmerkelijk verzoek waar ook nog eens niet al te lang over nagedacht kon worden. De filosoof Gudde was namelijk al langere tijd ernstig ziek en wist dat hij niet lang meer te leven had. Op 13 maart 2015 stierf hij uiteindelijk op 58-jarige leeftijd. Overdondert door dit onverwachte telefoontje bezocht Coen daarop René en beloofde hem, nog voordat het te laat was, een tv-interview met hem op te nemen. Tezamen met nog een aantal andere mensen die weten dat de dood hen op de hielen zit, zond de NTR een speciaal tweeluik uit, onder de noemer Kijken in de ziel: Op de Drempel. Het waren, na eerder te hebben gesproken met een handvol psychiaters (2009), voetbaltrainers en strafpleiters (in het Zilveren Nipkowschijf jaar 2010), politici (2011), artsen (2012), topondernemers, met daarin het Sonja Barend Award winnende interview met Rijkman Groenink (2013), journalisten (2014) en rechters (2015), voor Coen de meest persoonlijke en heftige gesprekken die hij in zijn loopbaan voerde voor televisie.
‘Deze serie was heel moeilijk om te doen en ik was er in eerste instantie ook helemaal niet happig op om het te maken’, aldus Coen. ‘Ik vond het namelijk ontzettend eng om met mensen over zulke grote dingen te praten. Hoe neem je afscheid van je kinderen en wanneer begin je met loslaten? Ik zag er in het begin tegenop maar ben toch op het verzoek van Theo en René ingegaan. Zo’n vraag dringt zich aan je op zonder dat je ervoor gekozen hebt en dat moet je het ook wel doen. Had ik er zelf voor mogen kiezen dan had ik het niet gedaan maar ik zou het schandelijk hebben gevonden als ik in dit geval zou hebben geweigerd. Dat kon ik echt niet maken. Uiteindelijk zie ik het als een grote eer dit te hebben mogen doen. Mensen die in de laatste fase van hun leven de horizon al bijna kunnen aanraken maar dan toch tweeënhalf uur met mij wilden praten. Daar mag ik mijn handjes bij dichtknijpen. Al geloof ik ook wel dat het nalaten van een gesprek voor de mensen die achterblijven ook wel een rol heeft gespeeld. Zelf zou ik dat ook hebben gedaan als ik wist dat ik nu nog maar twee maanden te leven zou hebben. Ik heb zelf een zoontje, Tobias van 10, en hij zou daar dan later naar kunnen kijken. Mijn eigen opa werd 98 maar in mijn familie stierf er ook iemand die begin 20 was. Ik spreek voor dit programma met personen uit allerlei beroepsgroepen maar de dood maakt geen enkel onderscheid. Iedereen komt aan de beurt en dus ook deze mensen en ouders van kinderen, zoals een moeder met twee zoontjes van drie jaar oud. Natuurlijk betrek je dat op jezelf. Het idee dat Tobias er op een dag niet meer zou zijn, die gedachte is niet te verdragen. Dan breekt mijn hart. Sinds de gesprekken geniet ik nog meer van de momenten met mijn zoon. Maar ook nu ik gescheiden ben is mijn contact met hem intenser geworden op de dagen dat hij bij me is. Steeds weer moet ik afscheid van hem nemen wanneer hij terug gaat naar zijn moeder en ik zie hem niet meer dagelijks, wat vroeger wel het geval was. Dat had ik natuurlijk graag anders gezien.’
Afgebrand op de bank
Wanneer Tobias bij zijn vader en zijn nieuwe vriendin slaapt dan is dat tegenwoordig op negentien hoog, pal naast de Amsterdam ArenA. ‘Vanuit zijn bed kan hij het stadion zien dus dat is voor hem natuurlijk top of the bill. Ik ben zelf niet zo’n voetballiefhebber maar samen met zijn moeder bezoekt hij wel regelmatig wedstrijden van Ajax. Mijn zoon heeft inmiddels een leeftijd dat het beeld van ‘mijn vader kan alles’ in rap tempo afbladdert, maar ik weet gelukkig wel hoe hij mij nu ziet. Laatst gaf hij me een tekening waarop stond dat ik grappig was. Daarnaast wil hij de hele dag met me voetballen en toen we laatst samen een weekje samen weg waren naar een huisje, zat ik elke avond afgebrand op de bank. Tobias heeft energie voor tien en wil continu met zijn vader spelen maar ik was daarna wel steeds helemaal kapot. Toch deert dat niet, want ik ben dolgelukkig met hem. Ik zit goddank niet in een situatie dat ik afscheid van hem moet nemen, zoals de mensen waarmee ik sprak wel moesten. Sterker nog, dat hebben ze al gedaan. Ik praat met mensen over hoe het zal zijn als ze dood zijn en dat is dus nu. Zij zitten daar te praten over iets wat nu werkelijkheid is. Dat greep me wel even bij de keel. Tegelijkertijd hoor ik ook weer heel verstandige taal uit die monden komen. Bij mensen die de dood in de ogen kijken merk je namelijk vaak dat er een soort wijsheid naar boven komt die je niet bij de meeste mensen aantreft. Gudde verwoorde het meesterlijk. Hij zei: ‘Vroeger zat ik in een speedboot waarmee ik richting de horizon scheurde, alleen kwam ik nooit dichterbij. Nu zit ik in een roeiboot en liggen de horizon en toekomst achter me. Heel langzaam dobber ik naar het einde en draai ik mijn rug naar dat wat nog komen gaat. Ik kijk naar wat er was en probeer daar het schone in te zien.’
Militairen
Na zijn gesprekken met terminaal zieke mensen, volgden nog series met schrijvers en wetenschappers (2016) en begin dit jaar een tweeluik met achterblijvers. Personen die hebben ervaren hoe het is om iemand te verliezen. De dertiende reeks afleveringen staan in het teken van militairen. Vakbroeders die er zijn om ons land en onze belangen te beschermen, desnoods met hun eigen leven. Wie zijn die mannen en vrouwen die dit werk het oefenen, waarom kozen ze ooit voor dat beroep en wat voor invloed hebben de gevaren op wie ze zijn? Gaan we in Nederland ooit nog een oorlog meemaken en is het Nederlandse leger dan in staat zich te weren?
In dit seizoen van Kijken in de ziel, spreekt Coen met o.a. helikoptervlieger Roël Boezen, militair psycholoog Liesbeth Horstman, Jarst de Jong (Korps Mariniers/Special Forces), luchtgevechtsleider Merijn Kerkhofs, marineduiker Sander Kool, Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp, militair verpleegkundige Yvonne van Nieuwburg, onderzeebootcommandant Pieterbas Peters, Jan Swillens (oud-commandant Korps Commandotroepen) en Peter Wolfs (Koninklijke Marechaussee). Vanaf maandag 24 juli, wekelijks om 21:10 uur bij de NTR op NPO 2.
