Als de beroemde vaderlandse ballonvaarder Jan Boesman…
…op een regenachtige zondag 11 maart 1951 met ballon De Henri Dunant in de omgeving van Bremen landt, komt hij in contact met de zeer behulpzame Bodo Nette senior. En als Bodo Nette junior op een frisse maandag 15 november 1943 met een Fokke Wulf 190 opstijgt van een Nederlands vliegveld kan hij niet vermoeden dat hij die dag zal verongelukken in Zwolle. Maar Zwolse burgers worden op diezelfde 15 november 1943 opgeschrikt door een laagvliegend Duits vliegtuig dat rondjes draait boven de stad en waarvan de motor sputtert. Zij noteren dit in hun dagboek. Een enkeling maakt (niet zonder risico) een foto van de situatie rond het viaduct bij de Hoogstraat in de wijk Kamperpoort. De crashsite. Het moet daar flink gestonken hebben, want het toestel was in brand gevlogen.
Dagboekfragment (anonieme auteur; bron:HCO)
Censuur
Het woord crash zullen de Duitse bezetters zeker niet gebruikt hebben. Ze wilden juist de Angelsaksische invloeden terugdringen. Bovendien zullen ze geprobeerd hebben dit feit buiten de media te houden. Censuur! Althans ik zoek tot nu toe vergeefs naar een krantenbericht over die noodlottige maandag 15 november 1943. Terecht wijst Paul Harmens, deskundige op het gebied van de Tweede Wereldoorlog en werkzaam bij het Historisch Centrum Overijssel (HCO) in Zwolle nog eens op het gegeven dat in die periode de Duitsers de zware tegenslag van de slag bij Stalingrad in Rusland te verwerken hebben. De oorlog neemt een ongunstige wending. Negatieve publiciteit kunnen ze niet gebruiken.
Motorpech
Terug naar die bewuste maandagochtend. Volgens de lezing op de website van het HCO (quote) Een Duits vliegtuig kreeg op maandag 15 november 1943 boven Zwolle problemen. De piloot probeerde een noodlanding te maken op de rijksweg Amersfoort-Meppel, de huidige A28. Op het laatste ogenblik moest hij uitwijken voor een boerenwagen, waarna een vleugel aan de leuning van het viaduct over de Hoogstraat bleef haken. Het vliegtuig sloeg over de kop en vloog in brand. De piloot stierf ’s avonds in het Sophiaziekenhuis.
Ballonvaart
We maken even een sprong naar 1951, zes jaar na de officiële beëindiging van de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). In een brief gedateerd 6 mei 1951 (dus een dag na bevrijdingsdag) doet ballonvaarder Jan Boesman een verzoek aan de Gemeente Zwolle. Dat doet hij in de hoedanigheid van voorzitter van de Haagsche Ballon Club. Hij verhaalt hoe hij tijdens een van de ballonvaarten (dat blijkt dus 2 maanden eerder te zijn geweest) bij de landing in Bremen geweldig geholpen te zijn. De betreffende Duitser dhr.Bodo Nette sr. kwam nadien met het verzoek om nadere informatie over zijn zoon, die als nachtvlieger in Zwolle begraven zou zijn. De Gemeentesecretaris kon melden dat deze Duitse militair destijds in Zwolle begraven was, maar nadien naar het Duitse kerkhof in Ysselstein is overgebracht.
Nette 2x
Dit is een bijzonder verhaal. De betreffende piloot afkomstig was uit de omgeving van Bremen. Bodo Nette blijkt vliegenier te zijn geweest in een nachteskader. Nachtvliegers waren gevreesd bij de geallieerde oorlogsinspanningen. Zij deden afbreuk aan de bombardementsvluchten over West-Europa richting Duitsland. Een zeker O. Nette (familie?) blijkt in augustus van datzelfde jaar 1943 een Amerikaanse bommenwerper type B 17 te hebben neergeschoten in de omgeving van Maastricht. Maar ook wordt op een discussieplatform gemeld dat Bodo Nette zelf op 7 augustus 1943 gewond is geraakt bij St.Truiden (België) in een gevecht met een Engelse vlieger. Hij vloog toen eveneens in een Focke Wulf.
Viaduct
Mogelijk is het vliegtochtje dat Bodo op 15 november overdag maakte een oefenvlucht. Misschien in het kader van zijn revalidatie na het ongeval drie maanden eerder? Op foto’s is te zien dat het hekwerk van de Rijksweg Amersfoort Meppel (thans de A28) beschadigd is. Die weg was nog niet zo lang geleden gereed gekomen. De regionale krant meldde op 20 februari 1941 dat de weg rond Zwolle zijn voltooiing naderde. Duidelijk is dat het viaduct destijds een stuk smaller was dan thans. Bij nauwkeurige bestudering en vergroting is zowaar te zien dat een Duitse militair in feldgrau het object bewaakt. Het valt eerst niet op. Aan de zijkant van zijn helm een embleem. donkere halskraag en koppelriem. Kijkt naar de grond. Restanten vliegtuig. Lange jas (winter).
Buurtmuseum
Ik had het al meerdere malen gelezen. In mijn woonomgeving in Zwolle is in de tweede Wereldoorlog een Duitse jager neergestort. De verliezen van de geallieerden zijn beter bekend. De informatie bleef tot nu toe vrij algemeen en anoniem. Het blijkt dat ik wekelijks langs dit plekje fiets. Het ligt bij het tunneltje onder de A28 dat leidt naar de IJsselhallen. Jacob Donze van het Buurtmuseum Kamperpoort weet nog wel wat meer. Oude mensen vertelden wisselende verhalen over het (ernstig verbrandde) slachtoffer dat werd afgevoerd van de plaats des onheils. Het vliegtuig was neergeklapt op de tankwal die parallel aan de rijksweg liep. Aan de andere kant van het spoorlijntje naar Kampen is beter te zien hoe het er destijds uit gezien moet hebben. Dus de crash site is momenteel halverwege het viaduct in de Hoogstraat. Niets herinnert aan dit incident. Misschien goed om hier toch even bij stil te staan.
Jan Taco te Gussinklo (journalist) en Paul Harmens (onderzoeker, Historisch Centrum Overijssel)
Aanvullende gegevens op aanvraag beschikbaar
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering voor JT laten zien door een kleine bijdrage te doen.
