De detailhandel maakt zich er wel degelijk zorgen over hoe ze klanten moeten aanspreken als er geen mondkapje wordt gedragen, of als een klant alsnog weigert. Het is nog steeds niet eenduidig wetenschappelijk bewezen dat het dragen van een niet-medisch mondkapje nut zou hebben en hoe langer de coronamaatregelen gelden, des te onwilliger worden bepaalde mensen. Tevens valt misschien te betwijfelen of een winkel aangemerkt kan worden als publieke binnenruimte, aangezien de voorzieningenrechter in 2014 oordeelde dat een winkel geen publieke ruimte is. Maar de publieke binnenruimte of publiek-toegankelijke ruimten, zoals winkels, musea, benzinestations, theaters en concertzalen is niet hetzelfde als ‘de publieke ruimte’.
Volgens deskundigen was voor 1 december 2020 een mondkapjesverplichting zelfs in strijd met artikel 10 van de Nederlandse Grondwet. Het omzeilen van de Grondwet mag alleen in geval van acuut dreigend levensgevaar door middel van een noodverordening. Je kunt in Nederland grondrechten beperken, maar dat kan alleen de parlementaire wetgever doen en dat is dus gebeurd door middel van het aannemen van de tijdelijke coronawet door zowel de Eerste als de Tweede Kamer.
Verkondig je mening niet als feiten
Dat het niet-medisch mondkapje (blauw papieren mondkapje) schadelijk zou zijn, dat wordt gebruikt als argument door mensen die weigeren de mondkapjes te dragen omdat ze ongefundeerde aannames hebben gelezen op Facebook en deze ook meteen geloven. Het niet-medisch mondkapje zou Teflon (PTFE) bevatten en als je dat inademt is dat schadelijk omdat het kankerverwekkend zou zijn. Ook zou het zorgen voor een tekort aan zuurstof en een overschot aan CO2. De factcheck van NU.nl heeft dit uitgezocht en stelt dat het dragen van een niet-medisch mondkapje niet kan zorgen voor tekort aan zuurstof en een overschot aan CO2.
Het klopt dat er PTFE in het filter van deze mondkapjes zit maar het gehalte is niet schadelijk. De stof PFOA (kankerverwekkend) mag sinds 2015 niet meer worden gebruikt in consumentenproducten. Volgens enkele Belgische industriefederaties bevatten veel mondmaskers, verstrekt via de apotheken, zilvermoleculen om bacteriën te doden. Tijdens het inademen door een mondmasker kun je deze ultrakleine zilverdeeltjes inademen of inslikken. In hoge doses zijn zilverdeeltjes schadelijk voor de gezondheid, maar het lijkt erg onwaarschijnlijk dat de dosis zilver die je via mondmaskers binnenkrijgt hoog genoeg is om een zilververgiftiging te veroorzaken.
De vergelijking die door notoire mondkapjesweigeraars wordt gemaakt met 1945 raakt kant noch wal. Alleen de Joden werden tijdens de Tweede Wereldoorlog verplicht een ster op hun kleding te naaien die ze ten allen tijden moesten dragen, en niet alleen maar in de publieke binnenruimte. De mondkapjesplicht geldt voor iedere Nederlander vanaf 13 jaar.
Met ingang van zondag 3 mei 1942 moesten alle Joden in Nederland een kenteken van geel katoen op hun kleding dragen: de zespuntige ‘Jodenster’ (vastgenaaid, niet opgespeld). De maatregel gold voor volwassenen èn kinderen. Alleen kinderen jonger dan zes jaar mochten zonder ster
Nuttig of niet?
Het RIVM geeft aan in gedragswetenschappelijke literatuur dat niet-medische mondkapjes waarschijnlijk maar beperkt helpen bij het voorkomen van besmetting van anderen. Mondkapjes zijn dan ook geen vervanging van de hygiënemaatregelen, afstand houden, drukte vermijden en thuisblijven bij klachten. Het OMT (Outbreak Management Team) gaf in een advies van 12 oktober aan dat het de discussie over het gebruik van mondkapjes niet-proportioneel vond. De discussie zelf was volgens het OMT belangrijker geworden dan het mogelijk belang van de mondkapjes voor de gezondheid. Om die reden vroeg het OMT aan de beleidsmakers een besluit te nemen over het gebruik van de mondkapjes.
Praten met consumptie
Praten met consumptie is geen grap. Het komt meer voor dan je zou denken. Terwijl iemand wat zegt kan dit gepaard gaan met speekseldruppels die de mond verlaten. Terecht dat mensen zich afvragen of er coronamateriaal kan zitten in de speekseldruppels. Ook hier wordt al onderzoek naar gedaan door Amsterdam UMC, omdat men vermoedt dat bij kinderen er sterkere antistoffen in de mond-keelholte voorkomen dan bijvoorbeeld bij ouderen.
Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van niet-medische mondkapjes is er nagenoeg nog niet. Het enige wat logisch klinkt is dat het niet-medisch mondkapje deels de verspreiding van aerosolen tegen gaat. Het RIVM is daar niet echt duidelijk over en schrijft: ‘Het is op dit moment niet duidelijk of de kleine druppels (aerosolen) die in de lucht blijven hangen een rol spelen bij de verspreiding van het nieuwe coronavirus’. Vandaar dat geadviseerd wordt om te niezen en hoesten in je elleboog.
Wetenschappelijk onderzoek
Het UMCG in Groningen doet momenteel wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen aerosolen en de verspreiding van het coronavirus en hoeveel levend virusmateriaal er in een aerosol kan zitten. Wetenschappelijk onderzoek uit China naar blootstelling aan luchtweginfecties heeft aangetoond dat de korte afstandsroute van aerosolen door de lucht blijkt te domineren op de meeste afstanden die zijn onderzocht tijdens zowel praten als hoesten. De route van de grote druppels domineert alleen wanneer de druppels groter zijn dan 100 μm (micrometer) en wanneer de proefpersonen zich binnen 0,2 m bevinden tijdens het praten of 0,5 m tijdens het hoesten.
Ook de TU-Delft heeft onderzoek gedaan naar aerosolen en ventilatie en naar het verloop van de aerosolen bij gebruik van een niet-medisch mondkapje, een medisch mondkapje (KN-95) en een 2-laags katoenmasker met een extra filter. In een eerder onderzoek van de TU-delft werd al geadviseerd om het aantal personen in een ruimte zo klein mogelijk te houden, dit in relatie tot de ventilatiecapaciteit.
Handhaving
Supermarktketens Albert Heijn en Jumbo hebben meteen deze week aangeven dat ze klanten die geen mondkapje dragen niet gaan weigeren. Dit tegen het advies in van hun eigen brancheorganisatie. Wel gaan de supermarkten aangeven dat er een boete staat op het niet dragen van een mondkapje. Het handhaven hierop is aan politie en boa’s.
Het probleem waar supermarkten mee kampen is het recht op privacy. Iemand kan aangeven geen mondkapje te willen dragen vanwege medisch redenen. Verder vragen naar de reden mag dan simpelweg niet. Politie en boa’s mogen je wel vragen om bewijs hiervoor te tonen.
Afbeelding van Ben Kerckx via Pixabay
