Al enige jaren terug betoogde ik – overigens met veel andere economen – dat de regering Rutte de uit de financiële crisis geboren recessie verkeerd aanpakte. Een recessie, een situatie van ernstige onderbesteding, bestrijdt men in het algemeen met een stimulerend beleid. Nee, zei onze regering, dat doen we niet want dan loopt het financieringstekort teveel op. Deze zogeheten huishoudboekjes- of boekhoudersaanpak gaf de regering aanleiding er nog een schepje bovenop te doen door in die recessie te gaan bezuinigen en de belastingen te verhogen. Rutte heeft de recessie verdiept en verlengd.
Onderbesteding
Dat er van onderbesteding sprake is in onze economie zou juist voor boekhouders goed te begrijpen moeten zijn door eens naar het structureel zeer hoge overschot op de lopende rekening van onze betalingsbalans te kijken. Dit duidt op een structureel zeer hoog spaaroverschot, het spiegelbeeld van een bestedingentekort. Een tekort aan bestedingen heeft een krimpende productie tot gevolg, wat op zijn beurt tot grote werkloosheid leidt. Teruglopende inkomens, oplopende schulden. Kortom ontwrichting van honderdduizenden gezinnen. Internationaal bekeken verkeert ons land – evenals Duitsland – in een positie dat het meer zou moeten invoeren om andere landen in staat te stellen meer uit te voeren. Ook daar laten we het afweten.
Deflatie
Met het afknijpen van de economie komt ook nog eens het deflatiespook om de hoek kijken. Een zodanige daling van het algemeen prijsniveau dat kopers hun aankopen nog maar even uitstellen; volgende week is alles immers goedkoper geworden.
Niet alleen in ons land maar ook in de rest van de wereld laten overheden het zozeer afweten dat de de centrale banken van de VS en van Europa noodgedwongen het stimulerende beleid hebben overgenomen met ‘quantitative easing’, het in de economie pompen van tientallen miljarden dollars en euro’s per maand. Weinigen zijn daar echt enthousiast over. Het met monetair beleid stimuleren van een economie is zoiets als een touwtje vooruit willen duwen. Verder weten we niet wat de gevolgen van deze enorme inflatoire bubbel op den duur zullen zijn. Wel weten we dat het ons voorlopig uit de deflatoire zone heeft gehouden.
Politieke gevolgen
De hierboven beschreven gevolgen van het voeren van een deflatoir beleid in een toestand die om stimulering vraagt zijn op zichzelf al ernstig genoeg. Maar in de loop van de tijd heeft dit wanbeleid ook op het politieke vlak zeer ernstige gevolgen gekregen. Het bezuinigingsbeleid, het uitblijven van inkomensgroei, de grote werkloosheid en zo meer hebben tot het wakker worden van de boze man/vrouw geleid. De achtergestelden pikken het niet meer. Ze gaan niet alleen de straat op, ze uiten hun woede ook in het stemhokje. Politici die deze onvrede weten te kanaliseren gooien hoge ogen. Zie de winst van Donald Trump, zie Brexit, zie wat er dezer dagen in Italië gebeurt, zie Marine le Pen in Frankrijk, zie bij ons Wilders in de peilingen. In plaats van samen aan een bloeiende wereld te werken keren mensen en landen zich van elkaar af en dreigt Europa te verkruimelen. Zei Karl Marx niet al dat de economische onderbouw de maatschappelijke bovenbouw bepaalde?
Als ik Mark Rutte heette dan zou de lach mij op het gezicht besterven.
Rolf Schöndorff is emeritus hoogleraar algemene economie Uva
