Zes dagen loop ik nu rond in en om Sotsji. Na alle politieke discussies zijn daar gisteravond eindelijk de Olympische Winterspelen begonnen. Zelf heb ik er niet zo gek veel mee, maar de koortsachtige sfeer die hier heerst, werkt aanstekelijk. Het is bijzonder het van zo dichtbij mee te maken.
Ja, de inwoners van de stad zijn opgewonden en blij. Trots ook dat hun stad dit mag doen. Toch heb ik de afgelopen week ook veel mensen gezien en gesproken die je doen beseffen dat de blinkende medailles ook een doffe kant hebben. Natuurlijk, je wist het, je had gehoord en gelezen over de misstanden. Maar nu krijg je persoonlijk de verhalen opgediend. En dat maakt indruk.
Compensatie
Zoals in het dorp Achsjtyr, gelegen tussen de twee olympische sites Adler (ijssporten) en Krasnaja Poljana (sneeuwsporten). Door de aanleg van de vierbaansweg en de spoorlijn tussen beide locaties hebben de ongeveer 140 bewoners afgezien de afgelopen vijf jaar. Dorpshoofd Aleksandr Koropov (53) vertelde dat de autoriteiten hem zijn land hebben afgenomen. ,,Zonder enige vorm van compensatie”, mopperde de boer.
Het IOC is hier een keer geweest, om over onze problemen te praten. We hebben nooit meer iets van hen gehoord
Hij toonde mij zijn vruchtenoogst, die er nog verlept bijhing van afgelopen zomer. De kiwi’s en dadels had hij gewoon laten hangen, want ze waren onverkoopbaar geworden. ,,Ze zitten onder het stof, door de 250 vrachtwagens die hier vijf jaar lang dag in, dag uit voorbij zijn komen denderen”, zei Koropov mistroostig. ,,Het IOC is hier een keer geweest, om over onze problemen te praten. We hebben nooit meer iets van hen gehoord.”
Maar het is nu toch afgelopen? De vrachtwagens zijn weg, het is weer rustig, hield ik Koropov voor. ,,Dat dacht je”, schamperde hij. ,,Na de Spelen gaat het gewoon verder. Er komt immers ook een nieuw circuit voor de Formule-1. Daarvoor wordt het gesteente uit dezelfde groeve gehaald. Dat gaat ook weer door Achsjtyr vervoerd worden en dus begint alles van voor af aan.” Een gemeentewoordvoerder ontkent dat echter: ,,De groeve wordt gesloten", zegt hij.
Geen woning meer
In de voormalige toerbaza Neptoen, een verblijf voor vakantiegangers, was het al niet veel vrolijker. Daar zijn nu mensen te vinden die geen woning meer hebben vanwege de olympische bouwkoorts. ,,Ik had vier kamers voor me zelf alleen in een groot huis waar we met tien gezinnen woonden”, vertelde Ljoedmila Saveljeva (63) in haar piepkleine, aftandse flatje met twee kamertjes. ,,Tweehonderd vierkante meter hadden we, nu nog maar achttien. Die delen we met z’n vijven.”
Ook Ljoedmila beweerde zonder een kopeke ervoor te hebben teruggekregen genadeloos op de keien te zijn gezet. Ze haalde mappen vol met documenten tevoorschijn, waarmee ze zei aan te kunnen tonen dat het land en het huis van haar waren. ,,Maar de rechter trok zich er niets van aan. Maffia is het!”
Ecoloog Vladimir Kimajev heeft zich vanaf het moment dat het IOC Sotsji aanwees als organisator van de Winterspelen, ingezet voor de gedupeerden. Inmiddels kan hij zichzelf als activist ook tot die categorie rekenen. Hij wordt voortdurend gevolgd door de politie en de veiligheidsdiensten en heeft een huiszoeking gehad waarbij zijn computer en fotocamera zijn meegenomen. Onlangs is hij nog beschuldigd van drugshandel. Is het hem allemaal waard geweest? Hij heeft een gezin en bovendien: de Spelen heeft hij niet kunnen tegenhouden, al het leed is reeds geschied. ,,Natuurlijk maak ik me zorgen om mijn gezin. Maar we mogen nu niet stoppen.”
Kimajev wilde constructief meedenken. Hij had het over een vrije economische zone voor Sotsji, zoals die ook elders in Rusland bestaan. ,,We moeten zowel het zomer- als wintertoerisme hier ontwikkelen. Met stranden, ijsbanen en ook casino’s, waarom niet? Met het geld dat we daarmee verdienen kunnen we ook de natuurparken in stand houden. Maar dan moet zowel de regionale als de federale overheid in Sotsji investeren. Anders is het afgelopen met de stad en zijn omgeving.”
Hard uithalen
Ik denk aan de woorden van IOC-baas Thomas Bach. Die haalde in de aanloop naar de openingsceremonie hard uit naar politici die de Olympische Winterspelen in Sotsji aangrijpen om eens een flink nummer te maken van de mensenrechtensituatie in Rusland. Dat doen zij over de rug van de atleten, klaagde Bach. Sport en politiek moeten gescheiden blijven, daar kwam het op neer.
Of Bach zelf ooit in Achsjtyr of Neptoen een kijkje heeft genomen, weet ik niet. Maar als hij het dan toch heeft over misbruik van mensen, dan kun je misschien wel het volgende stellen: hij viert zíjn feestje over de ruggen van Aleksandr, Ljoedmila en Vladimir. En vele duizenden anderen voor wie de Olympische Spelen helemaal niet zo vrolijk zijn.
