De zaak Vera Pauw en waarom vrouwen vaak zo lang hun mond houden over seksueel geweld

"Dit is wie ik ben, ik hoef het niet meer te verbergen." Afzender Vera Pauw, een hele grote naam in het vrouwenvoetbal. Ze maakte wereldkundig in 1987 te zijn verkracht door een prominent voetbalofficial. In haar verhaal zit veel herkenning voor andere slachtoffers van seksueel geweld.

Afgelopen week hoorde ik het namelijk weer een aantal malen voorbij komen bij andere (vermeende) #MeToo-zaken. “Waarom heeft ze dat 20 jaar geleden niet direct gemeld?” En: “Ja, om daar nu nog mee aan te komen….” Of deze (ook heel erg) “Ze heeft zeker geld nodig……….”

Geheim

Vera Pauw maakte haar nare ervaring openbaar via Twitter. NRC had een grote publicatie naar aanleiding van een groot onderzoek door hun journalisten Hugo Logtenberg & Danielle Pinedo . “35 jaar lang heb ik het geheim gehouden voor de wereld [….] wat ik nu accepteer, van mezelf” aldus de huidige coach van het Ierse vrouwenvoetbalelftal, die in Nederland de grondlegger was voor de Oranje Leeuwinnen.

Vergeten?

Waarom houden vrouwen hun mond na seksueel geweld? Vaak (zeker als het een bekende of collega is) spreken ze de dader er wel op aan. Die roept vervolgens dat het seks met wederzijdse instemming is (ook al zit zij bijvoorbeeld onder de blauwe plekken) of ze wordt in een zwijgcultuur geduwd omdat ‘het slecht voor haar carriere zou zijn’ of omdat de man in kwestie zich in het nauw gedreven voelt en haar zelfs durft te bedreigen. Tevens zwijgen slachtoffers uit een soort van beschermingsmechanisme, omdat ze het zo snel mogelijk willen vergeten.

Schaamte

En last but not least zijn er vele vrouwen die zich schamen. Het is omgedraaide schaamte, want die hoort bij de dader te liggen, maar toch… Hoe kon ze zo naïef zijn om met die collega mee te lopen naar de auto? Of: had zij misschien zelf de verkeerde signalen afgegeven? En de omgeving werkt soms ook niet erg mee en stelt vragen in de trant van “Ja, maar wat had je dan aan?” Of: “Waren jullie niet ‘gewoon’ dronken allebei?”

Het begint leuk, maar dan…

Bij Vera Pauw speelt het welles-nietes-scenario. De bewuste coach die haar in 1987 zou hebben misbruikt stelt in een reactie dat er sprake was van seks met wederzijdse instemming. Vera Pauw zegt in NRC dat het op die manier begon, maar dat de man seksueel agressief werd: “Dit was geen vrijen met elkaar.” Ook Vera maakte zichzelf verwijten dat het haar eigen schuld was geweest. Later ervoer ze het wel degelijk als pure verkrachting.

Realisatie

Dit is een duidelijk patroon, aldus Iva Bicanic bij de NOS. Zij is directeur-bestuurder van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld en schreef een proefschrift over 400 vrouwen die zo’n ervaring hadden op jonge leeftijd. “Die zeiden: ‘ik ben nu in de 30 en besef nu pas wat me is overkomen’. Maar als beschermingsmechanisme hebben ze lang geprobeerd zoiets te vergeten, of soms zelfs zichzelf wijs proberen te maken dat het niet is gebeurd.” Iva Bicanic benadrukt dat seksueel wangedrag altijd de schuld is van de dader. Zeker als er sprake is van een ongelijke verhouding, zoals ook bij Vera Pauw het geval was.

Niet langer stil kunnen zijn

Vera Pauw maakt in het statement tevens melding van aanrandingen door twee andere Nederlandse voetbalfunctionarissen. “Gedurende 35 jaar heb ik het misbruik voor mezelf gehouden. Ik heb toegestaan dat de herinnering eraan mijn leven heeft gecontroleerd, mij heeft vervuld met dagelijkse pijn en walging en mijn gevoelsleven heeft gedomineerd.”  Ze geeft voorts aan recent aangifte te hebben gedaan bij de politie van het seksuele geweld, nadat de KNVB niet tot een bevredigend antwoord heeft kunnen komen op een interne melding over het misbruik. “De afgelopen jaren heb ik geprobeerd mijn zaak op een redelijke manier gehoord te krijgen bij de voetbalbond in Nederland, maar zonder succes. Sommige mensen houden mijn verkrachting liever stil, dan dat ze de steun bieden die ik nodig heb met het wereldkundig maken van dit verhaal. Ik kan het delen van die stilte niet langer volhouden.”

Ssssst

Dit is een veel voorkomend fenomeen, dat organisaties worstelen met hoe ze moeten omgaan met overschrijdend gedrag, aldus Iva Bicanic. “En dat het slachtoffer er de dupe van wordt.” In dit geval betreft dat de KNVB, de grootste sportbond van Nederland. Vera Pauw meldt dat ze structureel is tegengewerkt: “Gepland vernederingsbeleid”, zegt ze in NRC. “Het is onacceptabel dat Vera destijds niet de veilige werkomgeving heeft ervaren waar ze recht op had”, zegt de KNVB nu in een schriftelijke reactie. De bond zegt onvoldoende alert te zijn geweest op signalen van Vera Pauw in 2011, maar ook dat ze haar in 2017 zouden hebben verzocht geen actie te ondernemen.

Aangifte doen geeft rust

In samenspraak met elkaar hebben de KNVB en Pauw de beschuldigingen laten onderzoeken door een extern onderzoeksbureau. Na afronding daarvan en het lezen van het rapport doet Vera Pauw, na ruggespraak met deskundigen en intimi, begin juni alsnog aangifte van verkrachting tegen de man bij de zedenpolitie in Amsterdam. “Want dat is terugkijkend wat het was,” zegt ze. “Na die aangifte kwam er een rust over me. Voor het eerst werd mijn verhaal serieus genomen.”

‘Het was een misverstand’

De bewuste man erkent in een gesprek met het AD dat hij in de jaren ’80 korte tijd een affaire had met de 14 jaar jongere Vera Pauw, maar ontkent met klem dat er sprake is geweest van verkrachting. Ook komt hij met de bijna dagelijks te horen argumenten van het beschadigen van imago, familieleven en misverstanden. “Dit komt voor mij en mijn gezin als een donderslag bij heldere hemel!” aldus de nu 73-jarige, die van 1987 tot 1989 bondscoach van de Oranjevrouwen was. Later was hij werkzaam als trainer bij onder meer FC Emmen en technisch directeur bij FC Utrecht en Telstar.

Verschil tussen slechte seks en verkrachting

Het maakt duidelijk dat we nooit té duidelijk kunnen zijn, als het op seks aan komt. Nee is nee. Stop is nee, iemand die bevriest of verkrampt is nee. Ernstige dronkenschap en bewusteloosheid zijn nee. Er is heel veel nee. Ook het argument van ‘Ja, maar de vorige keer wilde ze wel’, is een no-go. Toen in 2018 in Zweden de goedkeuringswet van kracht werd, werd er in de rest van de wereld nog lacherig over gedaan. Alsof je samen eerst een contract op gaat maken voordat je seks gaat hebben. Inmiddels zijn we doordrongen van het feit dat er toch in elk geval duidelijk consensus moet zijn. Al waren het maar 2 opgestoken duimpjes geweest van Vera Pauw & Piet Buter (ja, ik kan die naam nu wel noemen, want inmiddels is die al bij allerhande media te vinden). Want hoe je het ook wendt of keert: verkrachting is een misdrijf en geen gevalletje slechte seks!

Mijn gekozen waardering € -