Wat is Ruslands strategie in Oekraïne?
'Ik denk niet dat Moskou een werkelijke strategie heeft, maar zich als iedereen laat leiden door de gebeurtenissen op de grond. Zoals Kiev weinig te zeggen heeft over de Pravy Sektor (een extreemrechtse club die heeft aangekondigd tegen Rusland te zullen vechten, red.), zo heeft Moskou de pro-Russische activisten van de Republiek Donbass in Oost-Oekraïne niet onder controle. Natuurlijk zijn er Russische inlichtingenofficieren in de regio, maar evengoed Britse en Amerikaanse. Zoals er ook op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev uit alle landen geheim agenten rondliepen. En die waren echt niet alleen maar bezig met inlichtingen te verzamelen.'
Welk plan heeft Moskou dan met Oekraïne?
'Het wil weer een satellietstaat waar het Russisch de officiële taal is in de Russischtalige gebieden. Het wil dat de economische relaties blijven zoals ze waren, met name waar het gaat om de Oekraïense vliegtuigindustrie, waarvan Rusland erg afhankelijk is. Dat de bevolking in Zuid- en Oost-Oekraïne haar eigen politici kan kiezen. Zodat er een nieuwe elite kan ontstaan die anders is dan de nieuwe elite in Kiev. Maar bovenal wil Rusland een neutraal Oekraïne, dat zich niet zal aansluiten bij de NAVO.'
Heeft Rusland plannen om na de Krim Zuid- Oost-Oekraïne te annexeren?
'Nee, dat zou niet logisch zijn. Er zijn geen grote Russische meerderheden in Zuid- en Oost-Oekraïne zoals op de Krim. Ja, ze spreken er Russisch, maar dat is niet hetzelfde als Russisch zijn. Er bestaat geen loyaliteit in Oost-Oekraïne ten aanzien van Rusland. Dat beschikt op zijn beurt niet over een militaire infrastructuur in de regio zoals het op de Krim al wel 200 jaar heeft: de Zwarte Zeevloot. Die maakte het Moskou makkelijk binnen te dringen op het schiereiland. In Zuid- en Oost-Oekraïne ontbreekt die militaire infrastructuur. Bovendien was de Krim als schiereiland eenvoudig los te maken van Oekraïne: je hoefde daar alleen een paar vliegvelden in te nemen en een wegversperringen op te werpen. In Oost-Oekraïne dreigt een eindeloos gevecht waarbij de Russen dieper en dieper het land moeten intrekken, mogelijk helemaal tot aan Kiev. Dat wil Moskou absoluut niet. Rusland zal uiteindelijk proberen Europa ertoe te verleiden van Oekraïne een bufferstaat te maken die tegelijkertijd een brugfunctie heeft tussen Oost en West.'
Er bestaat geen loyaliteit in Oost-Oekraïne ten aanzien van Rusland
Zullen hardere, economische sancties Rusland ervan weerhouden verder te interveniëren in Oekraïne?
'Als Rusland onrust blijft stoken in Oost-Oekraïne door materieel en informatie te vertrekken aan pro-Russische activisten, dan zullen de Verenigde Staten iets moeten doen om gezichtsverlies te voorkomen. Dus komen er hardere sancties. Maar ik geloof niet dat ze veel zullen helpen. Het Kremlin redeneert als volgt: als Obama gaat voor keiharde sancties op bijvoorbeeld Russische olie- en gastuitvoer, dan hebben we nog 2,5 jaar te gaan tot zijn vertrek als president. Die tijd zitten we wel uit en aan het eind van die periode zullen we een soort compromis uitonderhandelen. En vergeet ook niet dat Europa slachtoffer wordt van zulke sancties. Niet de VS. Het is nogal makkelijk voor senator McCain voor hardere sancties te pleiten, want zijn staat Arizona zal er geen dollar door verliezen. Uiteindelijk zal Europa toch kiezen voor een tussenweg om een eindeloos conflict met Rusland te ontlopen.'
Rusland denkt dat het 2,5 jaar Obama nog wel uitzit en dan een compromis te kunnen sluiten
Maar heeft Poetin daar wel tijd voor? Zijn populariteit is deels gebaseerd op de relatieve economische voorspoed die hij de Russen bracht. Als sancties de toch al zwakke Russische economie gaan treffen, komt het volk dan niet in opstand tegen hem?
'Veel zal afhangen van hoe de Russen het zien. De hereniging met Krim vonden ze overwegend iets goeds, een correctie van een historische fout. Rusland is het best in zelfverdediging. Als ze zichzelf als doelwit zien van een door Amerika geleide economische oorlog, dan zouden ze juist nog wel eens massaal achter Poetin kunnen gaan staan. Maar als zijn politiek te ver reikt en hij doet iets onnodigs of stoms, dan verliest hij zijn populariteit. Bijvoorbeeld een aanval op de Baltische staten. Daarvoor is in Rusland geen enkele steun.'
Betekent dat dat sancties dus geen zin hebben?
'Ja en nee. Het idee van de sancties is dat Rusland niet verder gaat met zijn expansie. Voor de VS kunnen ze zelfs een intern belang dienen: Washington heeft dan tenminste iets tegen Rusland ondernomen en dat kan het Amerikaanse leiderschap in de Westerse wereld versterken. Een goede deal dus voor de VS.'
Hoe levendig is nog altijd de angst in Rusland voor omsingeling door het Westen en de NAVO?
'Veel gewone Russen kan het niets schelen, maar het Kremlin gelooft er nog altijd heilig in. De annexatie van de Krim vanwege vond plaats vanwege de veronderstelling in Moskou dat de nieuwe regering in Kiev snel het NAVO-lidmaatschap zou aanvragen. Het is beslist geen mythe dat Poetin en zijn entourage bang zijn voor de uitbreiding van de NAVO. Want zij zien die als anti-Rusland.'
Het is beslist geen mythe dat Poetin en zijn entourage bang zijn voor de uitbreiding van de NAVO
Is Oekraïne als NAVO-lidmaat inderdaad een bedreiging voor Rusland?
'Laat ik het zo zeggen: als Rusland zijn troepen naar Kiev zou sturen, zouden de VS dat als een bedreiging voor henzelf zien? Ik denk het wel. Al hebben de Russen heel goede redenen nooit hun leger in te zetten tegen Amerikaanse belangen. Maar waarom zouden de Russen de Amerikanen meer vertrouwen dan de Amerikanen de Russen? Tijdens de Cubacrisis in 1962 zag je hoe de VS reageerden. De uitbreiding van de NAVO richting het oosten is precies hetzelfde, alleen dan omgekeerd. Ergens krijg ik de indruk dat het Westen Rusland geen ‘comfortzone’ rondom het land gunt en dat het slecht rekening houdt met de gevoeligheden van Moskou voor de uitbreinding van de NAVO. Het moet maar pikken dat iedereen die wil, zich uitsluit bij het bondgenootschap.'
De nieuwe Oekraïense regering krijgt veel kritiek dat het niets doet om de crisis op te lossen. Maar wat kan ze nu helemaal doen in de huidige omstandigheden?
'Ze moet een nationale dialoog beginnen over de toekomst van Oekraïne, een blauwdruk geven van hoe het land er aan het eind van het jaar moet uitzien. Ze moet aangeven dat in het toekomstige Oekraïne niet één ideologie zal domineren, maar dat het een land wordt voor alle Oekraïners, oost en west. Het probleem van het Oekraïense nationalisme van deze regering is dat het te ‘krap’ is. Het is te veel de West-Oekraïense uitleg die ze in het hele land wil uitrollen.'
