In vrijwel iedere aflevering van de jaren 60-cartoon The Jetsons zoeft ze gewapend met een stofzuiger door het huis. Maar huishoudrobot Rosie doet veel meer dan alleen schoonmaken. Ze maakt ontbijt, brengt medicijnen en geeft de andere gezinsleden advies. Als ze niet begrijpt hoe ze een bepaalde taak dient op te lossen, zoekt ze zelf wel uit hoe dat moet. En dat scheelt familieleden George, Jane, Judy en Elroy een hoop gedoe.
Vergezocht? Dat valt best mee. In een steeds groter deel van de Nederlandse huishoudens rolt inmiddels al een stofzuigrobot rond. Met een druk op de knop begint zo'n volautomatische stofzuiger aan zijn rondje door de kamer. Afhankelijk van het model brengt de robot de ruimte in kaart door ofwel de muren af te tasten of door de lijnen in het plafond te volgen met een camera. Al zuigend houdt hij bij welke delen van de woning hij al heeft gehad. En botst hij een keer tegen een (niet al te hoge) drempel aan, dan tilt hij zichzelf daar gewoon overheen.
Een beetje dom
Het verschil tussen deze vroege huishoudrobots en Rosie? 'De robots die door onze woonkamers rollen zijn nog tamelijk dom. Je laat een stofzuigrobot los en hij begint met het afwerken van een programma. Met een beetje pech rijdt hij zich na een kwartier vast onder de verwarming. En nadat je hem bevrijdt hebt en hem de dag erna opnieuw aanzet, is de kans groot dat hij opnieuw vastloopt, op precies dezelfde plek.'
Aan het woord is Heico Sandee van de Technische Universiteit Eindhoven. De afgelopen vier jaar werkte de TU samen met enkele andere Europese universiteiten aan de ontwikkeling van RoboEarth. Dat is een technologie die robots niet alleen in staat stelt te leren van hun fouten, maar die hen ook andere robots om hulp laat vragen als hij het even niet meer weet. Via het internet.
'De robots van nu zijn vooral goed in één bepaald kunstje. Ze kunnen één ding heel goed. Maar je kunt een robot in een fabriek niet vragen of hij in plaats van het ene product het andere in elkaar wil zetten', verduidelijkt Sandee, die bij RoboEarth betrokken is als programmamanager. 'Daardoor zijn robots inflexibel en duur. Als een robot kan leren kan hij steeds beter worden. En kan hij mogelijk voor veel meer verschillende taken worden ingezet.'
Op afstand bestuurbare huizen
Op dit moment zijn er zo'n vijftig robots aangesloten op RoboEarth. Allemaal komen ze problemen tegen en allemaal communiceren ze via internet met elkaar in de hoop oplossingen te vinden. Helemaal vlekkeloos gaat dat nog niet. Zo laten sommige robots nog altijd de pakjes drinken die ze aan moeten geven vallen. 'Dat probleem komt echter niet door RoboEarth', vindt Sandee. 'Het netwerk en het programma waarmee robots de informatie uitleveren werkt. Nu is het nog zaak robots te maken die dergelijke complexe taken kunnen uitvoeren.'
Er moet volgens Sandee nog veel gebeuren binnen de wereld van robotica. Toch voorspelt hij dat we over enkele decennia robots hebben die het hele huis besturen. Het begin is al gemaakt. Sinds enkele jaren brengen steeds meer fabrikanten producten op de markt waarmee huizen op afstand 'bestuurbaar' zijn. Denk bijvoorbeeld aan slimme energiemeters die je het energieverbruik laten meten en regelen, maar ook aan op afstand bestuurbare lichtschakelaars, camera's en bewegingssensoren. Allemaal verbonden met de smartphone via het internet.
Het internet der dingen
'Alles is op internet aan te sluiten', weet Rob van Kranenburg, oprichter van de denktank Council, die zich bezig houdt met het nadenken over the internet of things. Dat is een theorie die stelt dat alles in de nabije toekomst met elkaar verbonden zal zijn, via computernetwerken.
En dat is minder sciencefiction dan het lijkt. Zo bracht elektronicafabrikant LG in 2002 al een koelkast met een internetverbinding op de markt. Het doel: de voorraad en verloopdatum van het voedsel in de koelkast bijhouden. Sta je in de winkel en vraag je je af of je nog melk hebt? Dan zou je in theorie via je smartphone de inhoud van je koelkast kunnen opvragen. Maar in de toekomst moeten slimme apparaten zelf ook actieve meedenkers worden. Eieren op? Dan bestelt de koelkast van de toekomst gewoon nieuwe. En raakt je sokkenla leeg? Dan stuurt je kledingkast je een bericht dat je nu toch eens echt je vieze sokken moet wassen. Of hij vraagt direct aan de wasmachine om te beginnen met soppen.
'Je kunt het zo gek niet bedenken of het kan straks', weet Van Kranenburg, die al jaren een adviesrol heeft binnen de politiek en op ministeries vertelt over het internet der dingen. 'Zelfs in je tandenborstel komt internet. Zo kan hij live poetsadvies doorsturen naar je spiegel, die je vervolgens laat zien of je een stukje bent vergeten.' Maar volgens de adviseur houdt het daar niet op. 'Er komt in de toekomst een situatie waarin de koelkast zelf bepaalt dat hij op slot gaat wanneer hij vindt dat je teveel eet.'
De computer neemt het over?
Wanneer computers voor ons bepaalde beslissingen gaan maken, dan lijkt het eind zoek. Was het ook niet een op hol geslagen stofzuigrobot die in de filmreeks The Matrix als eerste in opstand kwam tegen zijn menselijke meesters en die zo een robotrevolutie ontketende? En bedachten de robots in de Will Smith-film I, Robot niet dat de wereld beter af zou zijn als de mensheid uitgeroeid zou worden? Om nog maar te zwijgen over het computernetwerk en de oorlogszuchtige moordmachines uit de Terminator-films.
De robots die nu door onze huiskamers zoeven zijn eigenlijk maar dom. Maar dat gaat veranderen. Overal ter wereld wordt er gewerkt aan robots die niet alleen zelf kunnen denken, maar die ook van elkaar kunnen leren. Via internet.
Dat robots in de toekomst zelf beslissingen gaan nemen, hoeft volgens Sandee en Van Kranenburg niet per se problemen op te leveren. Sterker nog: volgens die laatste zou het de wereld een stukje beter kunnen maken. 'Bij het nemen van beslissingen zijn er twee belangrijke afwegingen: gezond verstand en langetermijndenken. Robots zijn daar uitermate geschikt voor. Ze laten zich niet leiden door emoties. Als een sluiswachter een slechte dag heeft, is er een kans dat hij fouten maakt en dat daar ongelukken van komen. Bij robots heb je dat probleem niet.'
Sandee is wat minder extreem in zijn opvattingen. Hoewel ook hij denkt dat robots hun eigen beslissingen moeten kunnen maken, vindt hij niet dat robots zomaar een vrijbrief zouden moeten krijgen. 'Je moet er sowieso altijd rekening mee houden dat dat wat je maakt kan worden misbruikt. Het inbouwen van een goede beveiliging is dus heel belangrijk. Maar voordat dat ook echt nodig is zijn we wel een jaar of 50 verder.'
