En dan heet je Femke Halsema, burgemeester van de hoofdstad met deze zo ’trotse’ voetbalcub en hun aanhang. Zij is bedolven onder bedreigingen en gescheld nadat de gemeente bekendmaakte dat een eventuele huldiging van Ajax niet op het Museumplein, maar in het stadion zal plaatsvinden, in verband met tekort aan politie en beveiliging.
Ambitieus? Hier is haat, pak aan!
Vanaf eind 20ste eeuw werd de tweede persoon op de kieslijst in Nederland vaak een vrouw, maar andere vrouwen staan vaak veel lager op de lijst en werden daardoor niet gekozen. Door de juiste vakjes rood te maken is het aandeel vrouwen in de politiek gegroeid. 14 van de 29 bewindspersonen zijn nu vrouwen. Grote steden Utrecht en Amsterdam hebben inmiddels vrouwelijke burgemeesters. Dat ging niet zonder slag of stoot en eenmaal op een belangrijke politieke post kun je als vrouw rekenen op veel, heel veel, disproportioneel veel tegenwerking. Uit alle hoeken van het politieke spectrum en van zowel mannen als vrouwen.
Op ‘de man’ gespeeld
De frustraties van het Ajaxlegioen bijvoorbeeld. Die worden niet afgereageerd op de spelers of op de organisatie, niet op de dickpics-sturende kerels, nee: op de burgemeester. Zij moest toch zo nodig? Nou dan kan ze hem krijgen ook! Disproportionele haat! The Guardian, The New York Times, Amnesty International en andere internationale onderzoekers berichtten de afgelopen jaren keer op keer: politici krijgen veel online haat, maar vrouwen disproportioneel meer en opvallend vaker persoonlijker. In het Verenigd Koninkrijk stelden 18 parlementsleden zich om die reden niet opnieuw kandidaat bij de laatste verkiezingen.
Harde cijfers
Maar ook in ons eigen ‘zo nuchtere liberale landje’ is 10% van alle tweets die vrouwelijke politici ontvangen haatdragend. Dit blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer in samenwerking met Utrecht Data School. Hoeveel haat ontvangen Nederlandse vrouwelijke (kandidaat-)Kamerleden en op welke manier? Dit onderzocht tijdschrift De Groene Amsterdammer samen met data-onderzoekers van Universiteit Utrecht in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Ze richten zich qua sociale media daarbij op Twitter, dat geldt immers als de politieke stamkroeg van Nederland en de digitale hangplek van mondige burgers.
O wat een lol in het twitterriool
Er werden 339.932 tweets geanalyseerd, die tussen 1 oktober 2020 en 26 februari 2021 gezonden werden naar de vrouwen op Nederlandse kieslijsten. Dan gaat het nog niet eens over het honderdvoudige aantal tweets dat over deze vrouwen werd gepost. Daarnaast werden 245 kranten- en tijdschrift-interviews met vrouwelijke en mannelijke politici onderzocht.Daaruit blijkt dat mannen en vrouwen die actief zijn in de politiek, door zowel ‘amateurjournalisten’ (immers: iedereen op social media kan journalist zijn) als door de professionelen nog altijd verschillend worden benaderd, bevraagd en beschreven. Op en in alle media is misogynie hardnekkig, variërend van uitgesproken haatteksten (“heks”, “hoer”, “teef”) tot subtieler, alledaagse seksisme (“vrouwtje”, “ga toch koken”, “lekker jurkje”)
Afgefikt op huidskleur
1 op de 10 tweets gericht aan vrouwen op kieslijsten is haatdragend of zelfs bedreigend. De meeste van die verwensingen zijn seksistisch. Volksvertegenwoordigers die naast hun vrouw-zijn ook tot een minderheidscultuur behoren of van kleur zijn krijgen extra porties haat over zich heen. Je hoeft alleen de naam van Sylvana Simons maar te noemen en een deel van mijn landgenoten krijgt al een waas voor de ogen. Bij het gescheld op Twitter is het niet alleen maar ‘de jongetjes tegen de meisjes’. Vrouwen blijken helaas zelf ook vaak ware trollen. Maar hoewel daders dus zowel man als vrouw zijn, zijn vrouwen het voornaamste doelwit.
Afgebrand op de Kaagbaan
Sigrid Kaag wordt niet voor niks weleens de Nederlandse Hillary Clinton genoemd. De vrouw die het in 2016 moest afleggen tegen haar opponent Trump werd afgefikt op haar uiterlijk, haar manier van praten, op haar echtgenoot en uiteraard op haar grenzeloze ambitie. Kaag vertelde in De Volkskrant naar aanleiding van het onderzoek: “We denken dat we tolerant zijn en vrouwen en mannen gelijk behandelen. Dat is niet zo. Kijk naar mijn twitterkanaal, dan kun je zien wat misogynie is. Dit overkomt heel veel vrouwen. Van mannelijke lijsttrekkers wordt voetstoots aangenomen dat ze premier willen worden, terwijl er bij mij verbaasd wordt gereageerd.”
Afgebrand op levenspartner
Ook worden vrouwen veel vaker dan mannen aangesproken op wie hun levenspartner is. De echtgenoot van Sigrid Kaag is van Palestijnse afkomst. Hoewel hij hoogopgeleid is, niet religieus is en veel omgaat met Joodse ‘landgenoten’, hadden grote groepen Nederlanders hun munitie al klaarliggen. “Laatst nog Jack van Gelder die me op Twitter mevrouw Al-Quag noemt, verkeerd gespeld overigens. Ik heb nooit de naam van mijn man aangenomen. In 1993, toen ik trouwde, deden veel vrouwen dat al niet meer. Ik vind het verbazingwekkend dat ik als minister en vrouw met 30 jaar carrière wordt aangesproken op mijn echtgenoot. Dat gebeurt mannelijke politici niet. Tenzij ze er zelf over praten omdat het goed voor hun campagne is, of voor hun profiel.”
Afgebrand op kinderen
Vrouwelijke politici worden sowieso meer aangesproken op hun gezins- en familieleven. We herinneren ons allemaal Femke Halsema en haar zoon. De destijds 15-jarige knaap had in 2019 in een dwarse bui een pistool, dat van zijn vader (regisseur Robert Oey) was, gepakt om daarmee selfies te maken. Berichtgeving daarover in de media (De Telegraaf voorop, maar de zich serieuzer noemende media volgden gretig) waren van de tendens: ‘Zoon Halsema gearresteerd na gewapende inbraak’ en ‘Ging aanhouding burgemeesterszoontje in de doofpot?’ Halsema moest wel reageren. “Er is geen sprake van een doofpot. Er is sprake van een privékwestie, van een jongen van 15 jaar wiens gegevens in vergelijkbare zaken nooit openbaar zouden zijn gemaakt. Waarbij de politie ambtsgeheim heeft en journalisten er bij andere, minderjarige Amsterdamse jongens zonder strafblad niet over zouden piekeren om hun gegevens zo op straat te gooien.”
Afgebrand op kleding, kapsel, make-up en leeftijd
En dan heb ik het nog niet gehad over kritiekpunt numero uno bij vrouwen: jawel, hun uiterlijk. Te dik, te dun, te lekker, te tuttig, te wat? En uiteraard staan de commentaren bol van de vooroordelen c.q. politieke voorkeuren. Bij onze zuiderburen gebeurt dit ook volop. Vrouwen als Assita Kanko en Darya Safai van de NV-A, een nogal rechtse partij, maken zich hard voor vrouwenrechten binnen de islam en pleiten tegen hoofdbedekkingen en vaginale verminkingen. Zij worden ter linkerzijde van het politieke spectrum uitgemaakt voor ‘naaldhakkenfeministes’, omdat zij er te gelikt zouden uitzien. Seksisme. Aan de andere kant maken mannen van extreem rechts hun vrouwelijke opponenten belachelijk met opmerkingen en zelfs stripverhaaltjes onder de noemer ‘Mien, de linkse trien’. Ook seksisme. Thierry Baudet beschreef ze in zijn boek als ‘lelijke ‘exemplaren van oudere vrouwen en ‘ranzig dikke geëmancipeerde vrouwen die zich tijdens een date fixeren op hun maaltijd en dan ook nog eens verschrikkelijk zijn in bed.’
Functie elders
Vorig jaar werd toenmalig ‘verkenner’ Kajsa Ollongren op het Binnenhof gefotografeerd met leesbare aantekeningen uit de formatie. Daarop viel te lezen onder het kopje ‘positie Omtzigt’ de aantekening ‘functie elders’. Ja het was een bestuurlijke blunder, die de kiezers voldoende munitie gaf om te schieten op de Haagse achterkamertjespolitiek. Echter: Ollongren had net één minuut eerder te horen gekregen dat haar coronatest positief was en dat ze als de wiedeweerga de vergadering en het pand moest verlaten. Nederland smulde van de foto’s waarop te zien was hoe ‘vrouwtje Ollongren met haar knielaarzen, mondkapje en windjack’ zich naar haar auto spoedde. Beeldvorming compleet. CDA-leider Wopke Hoekstra haastte zich ook, maar dan om te zeggen dat het vertrouwen heel erg was geschaad door de uitgelekte notitie. Waarschijnlijk was de opmerking ‘functie elders’ uit zijn mond opgetekend.
Afgebrand met verkleinwoorden
Uit eerdergenoemd data-onderzoek bleek tevens dat vrouwelijke volksvertegenwoordigers dubbel zo vaak bij hun voornaam genoemd worden als mannen. Zowel op de werkvloer als in de twitterdiarree. Tevens horen zij vaker termen als ‘vrouwtje’, ‘meid’ of ‘meisje’. Mannelijke equivalenten als ‘jongetje’, ‘kerel’ of ‘knul’ komen veel minder voor.
Afgebrand onder de gordel
In 2019 moest het Amerikaans congreslid Katie Hill haar werk neerleggen, vanwege een onophoudelijke stroom aan minachtende en bedreigende e-mails, telefoontjes en sms’jes. Ook werden gelekte pikante foto’s van haar gebruikt op zogenaamde wraakporno-websites. De jonge politica was een rijzende ster en kreeg meteen een belangrijke rol in de Democratische partij. Ze was een van de eerste vrouwen in de amerikaanse politiek, die openlijk uitkwam voor haar biseksualiteit. Om haar gezin te beschermen kapte ze. Kort daarna toonde een onderzoek aan dat vrouwelijke congresleden in de VS meer online haat ontvangen dan mannen.
Internationaal
Hetzelfde beeld komt naar voren uit studies in onder meer Denemarken, Oekraïne, Zimbabwe en het Verenigd Koninkrijk. Bij de vorige Engelse verkiezingen in 2019 trokken 18 vrouwelijke politici zich terug, waarbij meerdere online haat noemden als reden. “Ik ben uitgeput door de schending van mijn privacy, narigheid en intimidatie die alledaags zijn geworden”, verklaarde lagerhuislid Heidi Allen bijvoorbeeld. Ook als vrouwen niet vertrekken, kunnen dreigende berichten er wel voor zorgen dat ze een stapje terug doen in het debat. Journalistiek platform Politico sprak met Finse vrouwelijke politici die banger waren geworden om zich uit te spreken over controversiële onderwerpen.
Niet op inhoud, maar op vorm
Politicoloog Julia Wouters merkt op dat vrouwen doen zwijgen een van de hoofddoelen is van online misogynie. “Mannelijke politici krijgen ook dreigementen, maar de manier waarop is anders”, zegt zij in TROUW. “Als vrouw gaat het weinig over wat je zegt en altijd over hoe je het zegt of hoe je eruitziet. In plaats van inhoudelijke reacties, is de boodschap: ‘Hoezo denk je dat jij hier een mening over mag hebben?’ Als ik een man in de rede heb gevallen, krijg ik het commentaar dat ik te veel aan het woord ben, terwijl mensen dat bij een man veel minder snel denken.”
Welke zeikwijven?
Bij gevolg reppen vrouwen in politiek en bestuur meestal niet over de hoeveelheid bagger die ze via de media over zich heen gestort krijgen. Femke Halsema maakt af en toe een uitzondering. Zoals nu ook met de onredelijke Ajaxfans. Minister Dilan Yeşilgöz van Justitie & Veiligheid valt haar terecht bij. Ze zegt dat de burgemeester niet anders kan dan de veiligheid voorop te zetten. “Dat verdient respect”, schrijft ze op Twitter. Veel vrouwen houden hun mond dicht over haatreacties, omdat het anders nog erger wordt. Commentaren als “Je wou toch zo nodig?” en het engelse gezegde ” If you can’t stand the heat, get out of the kitchen!” vliegen je dan om de oren. Of, zoals ik deze week las “behoort zeker ook tot het legioen der zeikwijven.” Ik weet wel welk legioen erger is. Voetbalgekkies die zich gedragen als kleuters die niet op de trampoline mogen. Stop deze 21ste heksenjachten.
PS
Voor alle mensen die denken dat ik het niet zo zuiver zie: ja ook mannen als Johan D., Marco B.en Frans van D. staan op het nationale schavot, maar hen hangen persoonlijke beschuldigingen aan de broeken. Die overigens nog wel bewezen dienen te worden.
