Het is rustig op de Heykeshoeve in Ell. Te rustig. Laarsjes staan verlaten in een rek. Schooltasjes hangen doelloos aan een kapstok. Op een deur prijken nog wat kindertekeningen, maar al het speelgoed is netjes aan de kant.
De mooie carréboerderij staat echter niet meer te koop. Toen na zware beschuldigingen op sociale media alle acht de pleegkinderen weggehaald werden, leek Bureau Jeugdzorg Limburg, waar Veronika en Rosa-Linde al ruim twintig jaar mee in conflict zijn, eindelijk gewonnen te hebben. Maar in plaats van een bord van de makelaar, hangen er spandoeken met teksten als ‘Wij laten ons niet wegjagen!’ Het eerste bod dat werd uitgebracht op de rustieke woonboerderij in het buitengebied van Ell bracht, deed hen wakker schrikken. “We dachten ineens: we gaan toch niet zomaar alles verkopen wat we hebben opgebouwd”, verklaart Rosa-Linde.
Niet dat ze de klap nu helemaal te boven zijn. De zware klap die hen is toegebracht door de valselijke beschuldigingen en het onterecht weghalen van de kinderen. “Maar we laten niet over ons heenlopen. Liever gaan we vechtend ten onder en verliezen we alles.”
Over de kwestie Gaby is ook een podcast waarin Veronika en Rosa-linde te horen zijn, maar ook Faye, de dochter van Rosa-Linde, muzieklerares Ria Janssen, woordvoerder Gerard van de Straat van Bureau Jeugdzorg en er zijn aangrijpende geluidsfragmenten te horen die Gaby stiekem naar de Heykeshoeve gestuurd heeft.
Kafka
Gezinshuisouders Veronika en Rosa-Linde Jong, moeder en dochter, doen hun verhaal aan de eettafel die eigenlijk te groot is, zo zonder kinderen. Er is koffie, er is soep. De kachel brandt. Maar het verhaal dat boven de tafel hangt, drukt zwaar op de huiselijke gezelligheid. Het verhaal verloopt als een achtbaan in het donker; heen en weer slingerend tussen vrees en ontreddering. Met nauwelijks zicht op een sprankje hoop.
Rosa-Linde vertelt haar verhaal met verbijstering en grote verontwaardigheid. Ze maakt uitgebreide volzinnen, die vervallen in details. “Dan moet je je voorstellen dat wij tien maanden van niks wisten!”, roept ze bijna. Of: “De feiten die zij in handen hadden, waren allemaal leugens!” Gelaten raapt moeder Veronika de draad dan weer op, of ze onderbreekt haar dochter met een heldere uiteenzetting van een hoofdstuk uit het complexe dossier. “Het is héél eenvoudig”, zegt ze dan. “Jeugdzorg Limburg, Jeugdzorg Brabant en de William Schrikker Groep spelen onder één hoedje en houden elkaar de hand boven het hoofd.” Kritiek wordt niet geduld. Wie toch iets op te merken heeft, wordt aangepakt, wie veel op te merken heeft, wordt zwaar bestraft.
Maar het is helemaal niet eenvoudig. Het is een verhaal vol onverklaarbare verdachtmakingen en vooropgezette acties, waar Franz Kafka jaloers op zou zijn. Al was het maar omdat het verhaal wordt opgetuigd met valselijke beschuldigingen en individuele horrorscenario’s, zoals die rondom het elfjarige meisje Gaby. En vanwege de enorme, landelijke omvang. “Het kan echt iedereen overkomen”, zegt Veronika. En haar dochter: “Het gebeurt op heel veel plaatsen.”
De aangifte van advocaat Henriette Nakad op 19 maart onderstreept dit. Het betreft een collectieve zaak tegen de gecertificeerde instellingen, de ministers, parlementsleden, rechters en andere betrokkenen wegens het jeugdzorggeweld tegen kinderen en ouders. De uitvoeringspraktijk van jeugdzorg levert volgens haar een schending van de beginselen van de rechtstaat op die in strijd is met nationale wetten en internationale verdragen als het Europees verdrag voor de Rechten van Mens en het Internationale Kinderrechtenverdrag.
Falende overheid
Misstanden bij jeugdzorginstanties zijn inmiddels decennia oud. Er zijn boeken volgeschreven met ervaringsverhalen van kinderen die onder toezicht van jeugdzorg zijn geplaatst bij ouders die hun pleegkinderen mishandelen, verwaarlozen of zelfs seksueel misbruiken. In 2010 was er een commissie Samson die in 2012 twee financiële regelingen opleverde, tussen 2014 en 2019 onderzocht de commissie de Winter het fysiek, geestelijk en seksueel geweld dat werd gepleegd binnen de jeugdzorg sinds 1954. Conclusie: de overheid en instellingen hebben de jongeren in de jeugdzorg onvoldoende beschermd. De overheid heeft gefaald in haar taak als toezichthouder en eindverantwoordelijke. Maatregel: Slachtoffers die vaak hevig getraumatiseerd zijn, worden weggestuurd met 5.000 euro schadevergoeding. Aan het beleid is intussen helemaal niets veranderd.
En zo komt het dat Gaby op dit moment zit te verkommeren. Het elfjarige meisje dat als laatste bij de Heykeshoeve is weggehaald en inmiddels twaalf is zit nu bij de Mutsaersstichting. Contact met de buitenwereld is bijna onmogelijk, zelfs haar advocaat mag er niet binnen. In een mailwisseling* in december die ook is opgenomen in het rapport van Veilig Thuis* maakt advocate Suze Oudenhove al melding van pesterijen door andere kinderen en een kapotte bril.
Ria Janssen, de muzieklerares waarvan ze al op de Heykeshoeve les kreeg, geeft haar nog wekelijks pianoles. Zij stelt dat er aardige mensen werken bij de Mutsaersstichting, maar met Gaby gaat het ronduit slecht. “Ze is vijftien kilo aangekomen, heeft nog steeds geen bril en kan daardoor nauwelijks noten lezen.” De pianolerares vindt dat ze erg depressief is geworden en slomer reageert, vermoedelijk vanwege medicatie.
Zij is nog zo ongeveer het enige contact voor Gaby met de buitenwereld. Bureau Jeugdzorg wil ook dit beëindigen. Want ondanks dat de muzieklerares ook lovende woorden voor de medewerkers van de Mutsaersstichting heeft, zouden haar uitlatingen in de podcastaflevering die bij deze longread hoort , wel eens geleid hebben tot het besluit ook dit contact stop te zetten, vermoedt Rosa-Linde. Maar ook de analyse van hun bestuurslid Jaap Sikkenk zou daar wellicht aan hebben bijgedragen. Maar daarover later meer.
Ontheemd, onthecht en radeloos
Wie is Gaby? Waarom kwam ze naar de Heykeshoeve en waarom moest ze hier weer weg? We gaan terug naar oudejaarsdag 2019. De dag dat Gaby op de Heykeshoeve kwam. De dames Jong kregen te horen dat het een weglopertje was dat nogal boos kon worden. Haar vorige opvangmoeder vertelde hen dat alle messen en alle scharen weg moesten, want ze zou gevaarlijkzijn. In de praktijk bleek dat niet. Ja, ze was onhandelbaar, totaal ontheemd en niet begrensd. “Ze heeft heel akelige dingen meegemaakt”, vertelt Rosa-Linde. “Ze was om veel dingen terecht boos.”
Orthopedagoog Ineke Grooten schrijft in een verslag* over Gaby dat voor haar een veilige plek werd gezocht omdat ze in een bedreigende situatie verkeerde. Het was de intern begeleider van haar school die aan de bel had getrokken bij Veilig Thuis Brabant. ‘Gaby had, toen zij op de Heykeshoeve aankwam, veel woede in zich en in het begin stond zij ook met name tegenover Veronika en heeft haar ook meerdere keren fysiek bedreigd.’
Ze was “ontheemd, onthecht en radeloos”, vertelt Veronika. Het was alleen schoppen en slaan wat ze deed. En schelden en spugen. “Naar ons en naar de andere kinderen. Maar ze had vooral een ontzettende minachting naar volwassenen.”
Ze was amper een week bij de Heykeshoeve toen het uit de hand liep. Veronika: “Ze gooide dingen rakelings langs je hoofd. En ook naar de kleintjes.” Rosa-Linde nam haar in een holding. Minutenlang, misschien wel een halfuur, lagen ze op de vloer. Rosa-Linde hield Gaby stevig in een houdgreep en bleef op haar inpraten: ‘We wijzen jou niet af. Je mag er zijn. Echt waar. Maar wat je doet wijzen we af. Je bent een lief en intelligent meisje. Ik weet het zeker. Maar wat je doet kan echt niet. Ik begrijp dat je boos bent, maar we doen elkaar geen pijn.”
Als deskundige pleegouder wist ze heel duidelijk Gaby’s gedrag te scheiden van haar persoonlijkheid. En toen ze bedaard was vroeg Rosa-Linde: “Kan ik je loslaten? Want ik doe het weer hoor!” Het was op dat moment dat er een ontzettende rust over Gaby heen kwam. Het werd haar duidelijk dat haar nieuwe pleegouders niet met zich lieten sollen, maar dat ze haar wel serieus namen en om haar gaven.
Lief meisje
Al snel kon Gaby zichzelf in bedwang houden. Ze leerde met haar onrust omgaan en kon op een rustige manier een uitweg zoeken. Of, zoals gedragsdeskundige Grooten het noteert: “Door de rustige en standvastige houding is dit ten goede gekeerd en heeft Gaby geleerd om, als ze onrustig is, dit anders te uiten.”
Al snel liet ze zich kennen als een leergierig meisje, verklaren zowel haar orthopedagoog als Veronika en Rosa-Linde. Veronika: “Ze was heel breed geïnteresseerd.” En Grooten schrijft in haar verslag dat Gaby ‘genoot van de paardrijlessen en de muzieklessen die op de Heykeshoeve aangeboden worden. Vanaf het begin ging zij hier helemaal in op.’
Na enkele weken begon ze de school te missen. Ze werd aangemeld bij een school voor speciaal onderwijs, maar wegens de aanmeldingsprocedure en het verzet van BJZ duurde het minstens een half jaar voor ze eindelijk naar school kon. Eenmaal op de Vrije School in Roermond kreeg ze direct een eerlijke kans als gastleerling. Gaby deed het erg goed en haalde snel haar achterstand in. Nog in juni vroeg de school of ze Gaby het komend jaar als regulier leerling mochten inschrijven.
Gaby had haar draai gevonden. Op de Heykeshoeve was ze helemaal opgebloeid. “In het begin vond ik haar heel irritant en kon ik haar niet uitstaan”, vertelt Faye, de dochter van Rosa-Linde. “Maar naarmate ze hier langer was begon ze haar plek te vinden en toen bleek ze gewoon een heel lief meisje. Nadat ze hier weg is gehaald ben ik gaan inzien dat ze hier echt thuishoort.”
Razzia’s
Gaby heeft op de Heykeshoeve drie keer een inval moeten meemaken. Invallen met veel machtsvertoon, wat voor de kinderen heel traumatisch was. “We werden beledigd en bespot”, stelt Rosa-Linde. “De kinderen zijn gewoon meegerukt. Ze gingen naar boven naar de slaapkamers en graaiden armen vol kleren en spullen bijeen. Ze gooiden het in hun auto’s, laadden de kinderen in en vertrokken.”
Haar moeder noemt het ‘razzia’s’. Toen ze binnenvielen sprak ze troostend één van de kinderen aan: ‘Dit willen wij niet hoor!’ “Waarop ik opzij geduwd werd door zo’n potige dame met de woorden: ‘Belast dat kind niet zo!’”
Die eerste inval vond plaats op vrijdag 10 juli 2020. Een overmacht van de William Schrikker Groep stond op de stoep om vier kinderen te komen halen. Vier kinderen van drie, zes, zeven en tien. Twee leidinggevenden van de WSG stonden met de armen over elkaar op de binnenplaats, vertelt Rosa-Linde, “en zij delegeerden vijf medewerkers om de kinderen hier weg te halen.” Waarnaartoe werd niet verteld.
Een week later was het de beurt aan Bureau Jeugdzorg Brabant. Op maandag kwamen er onverwacht drie vreemde mensen, vertelt Rosa-Linde. “Zonder ons toestemming te vragen liepen ze over het erf, samen met de kinderen die enthousiast alles op het terrein lieten zien en daarna het hele huis. Ze hadden alle kasten opengemaakt en onder de bedden gekeken. En naderhand kregen wij te horen dat de kinderen toch wel een heel angstige indruk maakten. En dat er toch echt dingen gebeurd konden zijn.”
Op vrijdag kwam Bureau Jeugdzorg Brabant terug, met vier man sterk onder begeleiding van twee politieagenten. “Ze bedrogen terplekke de officier van justitie en de politie”, beweert Rosa-Linde. “Want ze deden alsof ze een beschikking van de officier van justitie hadden om de kinderen weg te halen, maar ze lieten een oude beschikking zien van toen de kinderen bij hun ouders weggehaald werden.”
Katten en messen
Waar ze precies van verdacht werden bleef lange tijd duister. Pas in maart van dit jaar, tien maanden na de invallen, kregen ze het dossier van Veilig Thuis* in handen. Pas toen bleek waar hun ernstige verdenkingen vandaan kwamen. Al begin mei 2020 hadden Veilig Thuis Noord- en Midden Limburg en Bureau Jeugdzorg Limburg het dossier klaar en gecommuniceerd naar Jeugdzorg Brabant, de William Schrikker Stichting, de rechtbank, gemeenten, politie en de officier van Justitie. Met dat dossier, waar de pleegouders geen weet van hadden, was de uithuisplaatsingen gerechtvaardigd.
Het rapport maakt melding van kindermishandeling, fysieke verwaarlozing en emotionele/psychische mishandeling. Dit wordt ondersteund door een lijst vol misstanden: Op de Heykeshoeve is het onhygiënisch en onveilig. Katten, oude etensresten en schillen in het huis. Messen op het aanrecht en een houtkachel en fornuis die niet zijn afgeschermd. Kinderen lopen rond met vettige haren, ontstoken tenen en vieze nagels. Ze lopen in te grote en kleine schoenen en moeten elkaars kleren aan. Een kind van vier loopt in z’n luier terwijl hij al zindelijk is en ouders van kinderen mogen hun slaapkamers niet zien. Kinderen mogen geen afscheid nemen van hun ouders, ze worden gedwongen mama te zeggen en spullen die ouders geven worden afgepakt.
Wanneer je uitsluitend uitgaat van dit dossier, zijn de acties niet meer dan terecht. Dat begrijpen ook Veronika en Rosa-Linde. “Het is onbegrijpelijk dat het nog tien weken geduurd heeft voor de eerste inval door de William Schrikker Groep heeft plaatsgevonden.” En achteraf begrijpt Rosa-Linde ook waarom ze zo geschoffeerd werd door de politie, “waar ik huilend naar buiten kwam omdat ik blij moest zijn dat er geen aangifte tegen mij gedaan zou worden. Ze hadden allemaal het Veilig Thuis-dossier gelezen!”
Jacqueline Le Sage, regiomanager bij Bureau Jeugdzorg Noord- en Midden Limburg schreef al in maart 2020 een brief naar de rechtbank waarin ze meldde dat de Heykeshoeve geen goede plek zou zijn voor de kinderen. Deze brief stuurde ze ook naar andere instanties. Op de vraag naar de inhoud van de brief en naar welke instanties deze was verstuurd, kreeg zelfs Ludo Hameleers, advocaat van de Heykeshoeve, geen antwoord.
‘U kent mijn dochter niet als eerste en de Heykeshoeve is een supergoede plaats ”, schreef Gaby’s moeder op 30 maart aan Le Sage*. “Ze ontwikkelt zich supergoed en haar woede aanvallen zijn niet meer aanwezig!’ In haar brief schrijft ze verder dat het “heel slecht zou zijn voor Gaby als ze weer verplaatst wordt naar een andere plek. Zelfs in het rapport van de Raad voor de Kinderbescherming staat dat Gaby stabiliteit nodig heeft en dat het slecht is als ze van plek naar plek moet gaan. Mijn vraag is dan ook: waar zijn jullie mee bezig?”
Verwaarloosde gebitten
Maar Veronika en Rosa-Linde waren nergens op voorbereid. Ze wisten niet waarom ze de kinderen kwamen halen, ze wisten niet eens dat ze kwamen. De dag ervoor kreeg Veronika zelfs nog van de regiomanager van de William Schrikker Groep te horen hoe goed ze voor de kinderen zorgden*. Plotseling stonden ze op de stoep “Maar wij wisten van niks!” zegt Rosalinde.
Het verwoestende dossier dat ze pas eind februari 2021 in handen kregen, werd ook gebruikt in de voorbereidingen om de twee eigen kinderen van Rosa-Linde weg te halen. Iets dat uiteindelijk toch voorkomen kon worden.
Volgens de protocollen, weet Rosa-Linde, dien je binnen vijf dagen te reageren als er een klacht binnenkomt. Dan kun je tenminste nog om een onderzoek en om waarheidsvinding vragen. “Maar het heeft tien maanden geduurd. Je moet je voorstellen dat wij bijna een jaar niets op papier hebben gekregen.” Veronika vult aan: “We wisten alleen dat wij niet goed met instanties konden samenwerken en dat het hier onveilig zou zijn. Maar wat er onveilig zou zijn, zelfs dat wisten we niet.”
Had Veilig Thuis zich aan de protocollen gehouden, dan hadden de pleegouders alle aanklachten op korte termijn en met gemak terzijde geschoven. Rosa-Linde zegt één voorbeeld te willen geven, maar er volgen er al snel meer. Zo was de tandarts nogal verbolgen. Hij heeft een brief* geschreven naar aanleiding van de beschuldiging in het VT-dossier dat de gebitten van kinderen verwaarloosd zouden worden.
In zijn brief schrijft hij dat hij de maximale mondzorg had geleverd aan de kinderen van de Heykeshoeve. ‘Zonder uitzondering zijn alle gebitten van vaak zeer slechte uitgangssituaties uiteindelijk gesaneerd tot keurig verzorgde monden. De mondhygiëne was altijd prima op orde en na deze eerste sanering met vaak problemen zoals gaatjes en ontstekingen ontstonden er nog zelden nieuwe problemen.’ En, schrijft hij: ‘dit was nooit mogelijk zonder adequate thuisbegeleiding en een goede mondhygiëne. lk zou wensen dat alle kinderen een dergelijke basis zouden krijgen.’
“Veilig Thuis en Bureau Jeugdzorg hebben willens en wetens niet aan waarheidsvinding gedaan”, concludeert Rosa-Linde. “Het is zo gemakkelijk te verifiëren”, vult haar moeder aan. “Ze hadden even naar de tandarts kunnen bellen: Kunt u een verklaring geven?”
Hetzelfde geldt voor andere beschuldigingen. De onhygiënische omstandigheden of de onveiligheid van kachel en fornuis. De verslaggever heeft deze niet aangetroffen. Slechts een elektrisch Aga-fornuis en een spekstenen kachel met een kinderslot waar van boven hout in wordt geplaatst. Medewerkers van Veilig Thuis of andere instanties wilden niet eens komen kijken.
Jaap Sikkenk, bestuurslid van de Stichting Heykeshoeve, heeft het hele dossier geanalyseerd en kwam tot 22 omissies. Feiten die leugens zouden blijken, waren ze onderzocht*. “Moet ik een uitdraai gaan maken van de schoenenzaak in Weert waar ik elk halfjaar, soms wel vaker, nieuwe schoenen kwam halen en voeten liet opmeten?” vraagt Rosa-Linde zich af. “Moet ik alle pinbonnetjes van de afgelopen jaren erbij zoeken? Ze hadden het maar hoeven vragen.”
Marc Dutroux
De analyse van Sikkenk biedt munitie genoeg om het hele VT-dossier van tafel te blazen, maar ze kregen destijds niet de beschikking over het dossier. Voor de rechtbank mochten ze niks inbrengen, want ze waren geen partij in de zaak.
De rechtbank doet in een civiele zaak niet aan waarheidsvinding en pleegde geen hoor en wederhoor. Veronika en Rosa-Linde hebben het ervaren, navraag leert dat ook advocaat Ludo Hameleers en zijn collega Suze Oudenhove beamen dat er geen onafhankelijk onderzoek heeft plaatsgevonden en dat de rechter uitgaat van vervalste verslagen en van verslagen vol valse beschuldigingen.
Waar kwamen de beschuldigingen dan vandaan? Voor de rechtbank bleek dat er signalen over de vermeende onveilige situatie waren opgevangen via sociale media. Via dezelfde kanalen waar Veronika en Rosa-Linde werden vergeleken met Marc Dutroux en kampbewakers uit Auschwitz. De aantijgingen waaruit de rechtbank de uitspraak tot uithuisplaatsing heeft opgetrokken stonden tussen bedreigingen aan het adres van Veronika en Rosa-Linde met brandstichtingen en de dood.
De meeste verklaringen zijn inmiddels verwijderd, wel zijn er nog kopieën van printscreens*. In krom Nederlands wordt er uitgehaald naar de dames van de Heykeshoeve: ‘Jaren zeggen kinderen daar niet willen zijn, jaren klagen de ouders over dat ze hun kinderen niet mogen zien en kinderen worden manipuleert.’ En een ander roept: ‘Ze hebben in de stal 2 ruimtes gemaakt waar kinderen die niet luisterden uren moesten zitten zelfs zolang dat ze hun behoefte in hun kleren moesten doen. Stuur ook uw ervaringen naar stichting William schrikker alle mails helpen!’
Uiteraard heb ik na afloop van het gesprek op de Heykeshoeve gebeld met Bureau Jeugdzorg Limburg. Jacqueline Le Sage, volgens Veronika de aanstichter van het geheel, wil niet praten met de pers. Daarvoor heeft BJZL een woordvoerder. De woordvoerder van dienst heet Gerard van de Straat en praat voornamelijk in verhullende termen. “Wij gaan over, en dat is wat de rechter heeft bekrachtigd, wat een adequate plek is voor het kind. En we hebben geconstateerd dat de Heykeshoeve dat niet is.” Maar op de vraag of Gaby nu wel op de juiste plek zit, zegt hij: “Die vraag ga ik niet beantwoorden. En dat weet ik ook niet.”
Wel klinkt het dreigend: “De manier waarop er aan alle kanten aan het meisje wordt getrokken, of dat nu vanuit de Heykeshoeve is, vanuit de advocaat of vanuit u, dat doet iets met het meisje, met de omgeving en met moeder. En de vraag is of je daarmee het belang van het meisje dient. Dat draagt niet bij aan de ontwikkeling van het kind en het werkt contraproductief.” We moeten ons er niet mee bemoeien, lijkt hij te willen zeggen. Het dreigement lijkt inmiddels uitgevoerd: Gaby’s enige contact met de buitenwereld en haar wekelijkse lichtpuntje zijn haar nu ook ontnomen.
“En als u graag het verlengstuk van de Heykeshoeve wilt zijn, ja prima…” Maar ik laat hem niet uitpraten. Want ik bel juist omdat ik heel graag een ander geluid wil optekenen. Het verhaal over de verderfelijke plek die Heykeshoeve wel niet zou zijn. En dan verwijst hij me naar de sociale media waar de pleegouders met Marc Dutroux worden vergeleken. Met die mensen moet ik maar gaan praten. “Daar zijn heel veel mensen die er opmerkingen over geplaatst hebben.”
Vooringenomenheid
Ik volg het advies van Van de Straat op en via sociale media zoek ik contact. De meeste beschuldigingen die zijn gebruikt als gerechtelijk bewijs, zijn inmiddels verwijderd. Degene die ik daar aantref zegt eerst te willen overleggen met de achterban, vervolgens mailt ze terug met de mededeling dat niemand wil praten, vanwege mijn vooringenomenheid.
Ze heeft het item voor omroep ML5 gezien dat ik over de Heykeshoeve maakte en verwijt me met Veronika en Rosa-Linde te praten, zonder een tegengeluid op te tekenen. Dat ik daarvoor nu juist contact opneem, is volgens haar te laat. Ik heb het al verbruid.
Maar wat zijn dit voor mensen? Volgens Veronika en Rosa-Linde is het een klein clubje zeer felle biologische ouders die gedwongen hun kinderen moesten afstaan omdat ze er zelf niet voor konden zorgen. Hen bekruipt nogal snel het gevoel onheus bejegend te zijn, wat culmineert in haat jegens de pleegouders en openlijke vijandigheid.
Veronika heeft wel begrip voor de situatie waarin deze ouders zich bevinden. “Het is voor veel ouders, die toch al een problematische achtergrond hebben en soms zelfs zwakbegaafd zijn, moeilijk te verkroppen dat hun eigen kinderen het op een andere plek beter hebben dan bij henzelf.” En ook kinderen die op de Heykeshoeve hebben gewoond en hen beschuldigen kan ze begrijpen: “Kinderen zijn vaak héél loyaal naar hun biologische ouders en gemakkelijk te beïnvloeden.”
Of, zoals één van de pleegkinderen die jaren op de Heykeshoeve heeft gewoond het in haar verklaring* verwoordt: “De kinderen die haar hebben beschuldigd plus de ouders van deze kinderen zijn mentaal zwaar getraumatiseerd en boos omdat ze zelf niet voor hun kinderen kunnen zorgen.” En, zo schrijft ze, “sommige kinderen blijven onhandelbaar en proberen elk gezag te ondermijnen.”
Want positieve verklaringen over de Heykeshoeve zijn er ook volop. Veronika drukt me een stapel kopieën in handen met wel dertig verklaringen*. Van oud-pleegkinderen en ouders van pleegkinderen, van scholen, een paardrijleraar, een pianolerares, een pedicure en verklaringen van leken die de Heykeshoeve regelmatig bezochten, zoals leveranciers en klusbedrijven. Maar ook van deskundigen als orthopedagogen, een huisarts, een gz-psychologe, een professor in de psychologie en zelfs van twee bestuurders van Rubicon Jeugdzorg en van een statenlid van de Provincie Limburg die “uit waardering voor het belangrijke werk” heeft besloten een bedrag van 2.000 euro te schenken voor benodigde speeltoestellen.
Dakloze alcoholiste
In de verklaringen uiten regelmatige bezoekers hun onbegrip over de beschuldigingen en vertellen ze hoe gezellig en welgemanierd het er op de boerderij in Ell aan toe ging. De verklaringen van pleegkinderen die er wonen of gewoond hebben ronken van de dankbaarheid en staan bol van de frustraties over de ‘verschrikkelijke leugens die rondgaan’ en van de loftuitingen over de ‘fantastische opvoeding.’ Voormalige pleegkinderen schrijven dat ze wel eens voor straf naar hun kamer werden gestuurd, “maar van opsluiting is nooit sprake geweest.”
‘Destijds wilde jeugdzorg mij ook in een gesloten inrichting plaatsen, maar Veronika heeft enorm gevochten voor me en ervoor gezorgd dat dit niet nodig was. In een brief van drie kantjes doet deze vrouw, die van augustus 1997 tot september 2001 op de Heykeshoeve heeft gewoond, haar verhaal over het wangedrag waarvoor ze zich nu schaamt en de wijze waarop ze uiteindelijk ‘door mijn eigen slechte gedrag’, toch naar een andere plek moest. ‘Ik zou begeleid op kamers gaan wonen, maar die begeleiding was ver te zoeken. Ik kreeg maandelijks een bedrag voor de huur en moest het verder maar uitzoeken. Het ergste is nog dat ze me hebben geplaatst in een kamer boven een café.’ Ze vertelt hoe ze elke avond in de kroeg hing, langzaam alcoholist werd en steeds dieper in de schulden terechtkwam. Dankzij de kroegbaas, waar ze klusjes deed en mee kon eten, kon ze de financiële problemen enigszins het hoofd bieden. ‘Maar als het aan Jeugdzorg had gelegen was ik op mijn twintigste al een dakloze alcoholiste.’
Angstcultuur
De vraag dringt zich op: waarom? Waarom gaat de rechtbank volledig mee met de verhalen van Bureau Jeugdzorg en het rapport van Veilig Thuis? Waarom gebruikt de rechter signalen afkomstig van sociale media als bewijs, zonder waarheidsvinding of onderzoek? Waarom worden signalen niet op waarheid gecontroleerd en als feiten aangenomen en waarom worden alle positieve verklaringen ongebruikt gelaten?
Het enige wat Veronika en Rosa-Linde kunnen bedenken over de manier waarop zij door de instanties werden bejegend, is hun jarenlange meningsverschil met jeugdzorg. Hun kritiek was aanvankelijk niet eens zo groot, maar een fatsoenlijke klachtenregeling ontbreekt, wie klachten heeft krijgt het stempel niet te kunnen samenwerken met instanties.
Dit fenomeen doet zich voor bij tal van pleegouders in het hele land, weten de dames die lange tijd deel uitmaakten van de Pleegouderraad (POR) van jeugdzorginstantie Rubicon. “Als je kritiek op hun beleid had, werd er gedreigd dat je geen kinderen meer bijgeplaatst kreeg, of je kinderen werden opgehaald”, vertelt Veronika. “Dat is ook bij ’n ander POR-lid gebeurd.”
Sprekend is een brief van bijna zeven jaar oud. De Clusterleider Pleegzorg van Rubicon meldt in deze brief van 27 oktober 2014* geen nieuwe pleegcontracten meer aan te gaan met de dames Jong. Niet vanwege de manier waarop Veronika en Rosa-Linde met de kinderen om zouden gaan, maar uitsluitend vanwege een intern meningsverschil. Want, zo schrijft zij: ‘Aanleiding voor dit besluit is de mail die u, zonder kennisgeving aan ons, schreef naar bestuurders van gemeenten, waarin u uw Stichting Vrijepleegzorg promoot op dusdanige wijze dat hierbij een beeld ontstaan van jeugdzorg, en dus Rubicon-jeugdzorg, als onbetrouwbaar (…) Rubicon-jeugdzorg ziet samenwerking met een partner die op deze wijze zich uitlaat over ons, als niet wenselijk.’
In het bijzijn van de voltallige POR liet deze clusterleider weten dat als andere POR-leden een brief in dezelfde trant schrijven, Rubicon ook hen dezelfde sancties zal opleggen. Op deze manier hebben ze een angstcultuur teweeggebracht, zoals blijkt uit de opmerking van een POR-lid: “Ik ga liever voor mijn kinderen zorgen dan dat ik bang moet zijn om mijn mening te geven.”
Zelfvertrouwen
In zeven jaar tijd is er nog niets veranderd. Maar wat was dat dan voor kritiek? Welke bezwaren hebben de pleegouders Jong tegen jeugdzorginstanties? “Wij willen gewoon serieus genomen worden”, zegt Veronika. “Wij willen gehoord worden, omdat wij de kinderen kennen. Maar de instanties bepalen welke therapieën wij moeten toepassen, terwijl ze de kinderen vaak helemaal niet kennen.”
Rosa-Linde: “Wij willen kinderen uit het therapiesysteem halen door te werken aan hun zelfvertrouwen.” Daarvoor werken de dames met muziek. Kinderen krijgen een eigen paard om voor te zorgen en hun creativiteit wordt gestimuleerd. Die eigen methode bijt met het beleid bij jeugdzorg, “waar heel veel mensen aan het werk gehouden moeten worden, met allerlei soorten therapieën”, verklaart Rosa-Linde. En haar moeder: “Dat zijn vaste lasten, dus daar moeten wij gebruik van maken. Maar een kind heeft gewoon een veilige plek nodig waar het zich kan hechten. Ze moeten gewoon zelfvertrouwen krijgen. Daar hoef je echt geen hoop geld tegenaan te gooien.”
Binnen de deskundigheid die de jeugdzorginstanties biedt, blijven methodes en therapieën telkens veranderen. “Terwijl een kind altijd hetzelfde nodig heeft”, doceert Veronika. “Continuïteit; mensen die om hen geven; goed contact met de biologische ouders, indien mogelijk. Want er zijn geweldige ouders waar goed mee samen te werken is, zoals de moeder van Gaby.”
The Godfather
Daarmee komt het gesprek terug op Gaby. Maar de waaromvraag is nog niet voldoende beantwoord. Voor we teruggaan naar de keukentafel, gaan we daarom eerst naar het ruime advocatenkantoor van Ludo Hameleers in Roermond, waar maar liefst drie schilderijen van The Godfather zijn ruime bureau decoreren.
Hameleers kan er niet over uit dat beschuldigingen op sociale media zijn gebruikt als gerechtelijk bewijs, zonder de waarheid te checken. Als advocaat weegt Hameleers zijn woorden op een goudschaaltje, maar zonder blikken of blozen stelt hij: “Als sociale media het beleid bepalen bij Bureau Jeugdzorg, dan is Jeugdzorg een waardeloze organisatie.” Op sociale media gaan immers ook weinig flatteuze verhalen over Jeugdzorg rond. “En ik kan zo meteen op Facebook plaatsen dat Jeugdzorg waardeloos is. Waarom zou dat minder waar zijn?”
De vraag waarvoor ik naar Roermond kwam luidt echter: Waarom? Waarom neemt de rechtbank een dossier van Veilig Thuis als waarheid aan, wanneer het duidelijk is dat de waarheidsvinding ontbreekt? En waarom worden kinderen willens en wetens verplaatst naar plekken waar het vervolgens aantoonbaar minder goed of zelfs ronduit slecht met hen gaat?
Het is even stil. Dan zegt Hameleers: “De rechtbank moet een systeem handhaven. Ze denken niet in problemen, maar in oplossingen. De Rechtbank gaat uit van de goede intenties van Bureau Jeugdzorg, wat immers een overheidsinstelling is.”
Van generatie op generatie zitten veel kinderen in de jeugdzorg. Pleegouders die kinderen echt vooruit willen helpen, willen dat kinderen zich uit dit systeem ontworstelen. Maar de organisaties die draaien op kinderen die in de moeilijkheden zitten, hebben daar geen belang bij. “Zij hebben meer belang bij het in stand houden van het systeem”, menen ook de dames Jong.
Geachte edelachtbare
Slachtoffer van het systeem is Gaby. We mogen eindelijk terug naar de koffie en de soep aan de keukentafel in Ell. Hoe ging het verder met haar? Na de twee overvallen in juli bleef Gaby als enige pleegkind achter op de Heykeshoeve. “Ze was hier veilig, maar heeft wel de hele tijd in angst geleefd”, weet Veronika.
Ze hoefde toen gelukkig niet mee, omdat Gaby via een andere instelling, Bureau Jeugdzorg Brabant, bij de Heykeshoeve geplaatst was. En omdat haar moeder, waar Veronika en Rosa-Linde een goede band mee hebben, niet instemde met een uithuisplaatsing.
‘Geachte edelachtbare’, schrijft de moeder van Gaby op 30 juli in een email aan de rechter*. ‘Bij deze wil ik graag aangeven dat ik me ontzettende zorgen maak over de keuze die jeugdzorg heeft gemaakt om mijn dochter over te plaatsen. Sinds mijn dochter bij Veronika en Rosa-Linde verblijft gaat het supergoed met haar en heeft ze eindelijk haar plekje gevonden, na een lange tijd van plaats naar plaats te verhuizen. Ik zie mijn dochter weer gelukkig en hoor trotse verhalen over het verblijf bij de Heykeshoeve. Daarom is mijn keuze dat mijn dochter bij de Heykeshoeve blijft en niet overgeplaatst wordt. Dat zou haar hart breken en haar wereld zou instorten.’
En ook Gaby zelf stuurt een handgeschreven brief naar de kinderrechter Delmeijer: ‘Ik woon hier heel graag en hier is mijn droomhuis. Alles is hier fijn. Maar opeens gingen alle kinderen weg. Ik mis ze supererg. Ik hoop dat ze terugkomen. Ik hoorde dat Jeugdzorg mij ook wil weghalen maar dat wil ik niet dus wilt u mij hier laten wonen?’
Bovendien viel Gaby niet onder de William Schrikker Groep of Bureau Jeugdzorg Brabant, maar onder Bureau Jeugdzorg Limburg. En er lagen verklaringen van onder meer de kinderpsychiater en de vrije school waarin stond dat Gaby het uitstekend deed op de Heykeshoeve.
Maar plotsklaps werden ook die verklaringen van tafel geveegd, dus kwamen ze ook Gaby halen. Deze keer werden ze een uur van tevoren gewaarschuwd. “Nou, toen hebben we dus maatregelen genomen”, zegt Veronika. Gaby was zodoende niet thuis op het moment dat ze langskwamen. “Er waren heel aardige agenten”, vertelt Veronika. “Misschien mag ik het niet hardop zeggen, maar ze speelden eigenlijk mee.”
Op deze manier kregen ze de tijd om een proces aan te spannen. Maar de pleegouders waren geen belanghebbenden en de rechtbank beschikte op basis van het vernietigende dossier. Na de zitting kregen ze drie dagen de tijd om Gaby over te dragen.
Afgesproken werd Gaby op de school op te halen. “Het was dramatisch. Ook voor de school.” En nu zit ze bij de Mutsaersstichting. “Bureau Jeugdzorg zegt op papier dat ze speciaal onderwijs nodig heeft, terwijl ze op de Vrije School heeft bewezen een erg intelligente, goedlerende en prettige leerling te zijn.”
Ze zit vrijwel volledig van de buitenwereld afgesloten. Al een halfjaar. Soms vindt Gaby de gelegenheid om stiekem een telefoon te gebruiken. Dan appt ze, of ze stuurt huilend een audiobestand naar Faye, de dochter van Rosa-Linde waar ze goed mee bevriend is geraakt: “Jeugdzorg zegt dat ik nooit meer naar jullie toe mag. En dat ik naar mama in Engeland moet. Maar dat wil ik niet. Ik wil niet naar mama. Daar voel ik me niet thuis.”
Op 21 januari om 7.32 uur verzoeken Veronika en Rosa-Linde Bureau Jeugdzorg (BJZ) per email* om de kinderen op te mogen halen ‘om een dagje bij ons door te brengen.’ Een uur later krijgen ze al per kerende mail te horen dat er volgens de Mutsaersstichting contact is geweest met Gaby, wat een negatieve werking zou hebben op haar ontwikkeling. Alle contact wordt daarom verboden. Van de pianolerares vernemen ze dat het de verkeerde kant uitgaat met Gaby. Ze is erg triest, vertelt zij. En nu wil Bureau Jeugdzorg ook het contact tussen Gaby en haar muzieklerares verbreken.
Voorlopig is Gaby nog niet weg bij de Mutsaersstichting, zo lijkt het. Ook het contact met haar advocaat Suze Oudenhove is verbroken. En haar moeder, die eerder duidelijk te kennen gaf dat de Heykeshoeve de beste plek is voor Gaby, praat ineens anders. Vanuit Engeland vertelt ze telefonisch dat ze Gaby naar Engeland wil halen.
Er wordt een heel vies spelletje gespeeld, vertelt Rosa-Linde: “Veilig Thuis en Bureau Jeugdzorg hebben moeder een hele gemene keuze gegeven: Of ze blijft minstens tot haar achttiende gesloten, of ze gaat naar haar moeder in Engeland.”
En Gaby? In een audiofragment* dat ze stiekem via snapchat naar Faye, de dochter van Rosa-Linde heeft gestuurd, zegt ze heel stellig: “Dit gaat nooit gebeuren! Ik ga niet naar Engeland!” Het enige wat ze wil is terug naar de Heykeshoeve, zo laat ze weten. “Ik hoor niet thuis bij mama. Ik wil bij jullie zijn.”
Maar die hoop is haar ontnomen. Veronika vreest het ergste: “Ze was suïcidaal toen ze hier net kwam. We vonden een briefje met daarop: ‘Ik wil dood’. Ze zei het niet, ze schreef het op. Dat is nog angstaanjagender.”
© Tekening: Gaby, getekend door een klasgenootje op de Vrije School in Roermond.
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten
* Marc van der Sterren beschikt over kopieën van alle documenten en audiofragmenten waarnaar in dit artikel verwezen wordt.
