Het plan voor de “eenzame uitvaart” was eind 2001 bedacht, toen ik solliciteerde voor de functie van stadsdichter. Ik bedacht het als een sociaal-maatschappelijke invulling van het stadsdichterschap, beslist niet als een kunstproject.
De Groninger eenzame uitvaarten trokken de aandacht van de media. Als gevolg daarvan werd ik door dichters uit verschillende steden in Nederland en Vlaanderen benaderd met de vraag of zij het in hun respectievelijke steden ook mochten uitvoeren. Die toestemming kregen ze steevast, “om niet”. Wel waren (en zijn) er voorwaarden. De namen van de doden moeten altijd genoemd worden. Bij vragen naar de oorsprong van dit concept dient gemeld dat het uit Groningen stamt. Ook verlangde en verlang ik dat bij overname de dichters in andere steden zich houden aan een mediacode, met als belangrijkste punt: geen tv- of filmopnames bij eenzame uitvaarten.
Een van de dichters die me benaderde was de Amsterdamse dichter F. Starik (1958-2018). Ook hij conformeerde zich (aanvankelijk) aan de voorwaarden en zodoende verzorgde hij op 20 november 2002 de eerste Amsterdamse eenzame uitvaart. De overledene in kwestie was een onbekende man – wiens naam dus niet genoemd kon worden.
Springen we door naar 2005, 27 januari, Gedichtendag. Bij mijn afscheid als stadsdichter van Groningen, een functie die ik van 2002-2005 vervulde, wordt de bibliofiele uitgave Voorgoed voltooide tijd (klik voor als pdf, 3,8 MB) gepresenteerd. Het boekje, dat verschijnt in een oplage van 200 genummerde exemplaren, bevat naast uitvaartgedichten van mijn hand een voorwoord van F. Starik en de tekst:
“De tekst vooraf ‘Het cadeau dat Wanjka voor Irma maakte’, schreef F Starik op verzoek van de uitgever. Naar het voorbeeld van de Groninger Stadsdichter Bart FM Droog, die het initiatief nam tot het schrijven en voorlezen van gedichten bij eenzame uitvaarten, vormt deze samen met een aantal andere dichters in Amsterdam de zogeheten ‘Poule des doods’. De leden daarvan verzorgen bij toerbeurt, als ‘dichter van dienst’ , op verzoek van de Gemeente Amsterdam, het schrijven en voorlezen van een gedicht bij de uitvaart van anonieme of anderszins in eenzaamheid overleden mensen.”
Ik ontvang het eerste exemplaar, met op de Franse pagina een handgeschreven tekst:
“Voor Droog, Respect van Starik 27 01 05”
Later dat jaar breng Starik het boek De eenzame uitvaart uit. Hoe dichters doden op hun laatste tocht vergezellen. In dat boek staan alleen de Amsterdamse eenzame uitvaartgedichten en korte beslommeringen van de respectievelijke dichters. Namen van de doden, indien bekend, worden genoemd. Dit boek verscheen na 1 juni 2005, de datum van de laatst in het boek beschreven uitvaart.
Starik verwijst in zowel het voor- als nawoord naar het Groninger ontstaan van de eenzame uitvaart.
Ik was dan ook onaangenaam verrast toen ik onlangs gewezen werd op een uitzending van het radioprogramma Brainwash (Human, NPO-radio 1, 34’05” – 35’40”). Daarin verkondigde Joris van Casteren, de huidige coördinator van de Amsterdamse eenzame uitvaarten, dit:
“Maar, om even de eenzame uitvaart toe te lichten, dat is dus door Frank Starik ooit opgericht. In het jaar 2000, omdat hij toen had vernomen dat er in Amsterdam net als in de meeste plekken in Nederland mensen die eenzaam overlijden, dus zonder dat er familieleden of vrienden zijn die naar de uitvaart komen of die het regelen, überhaupt al, ja, die werden gewoon zonder ceremonie, ja, in de grond gestopt, zeg maar. En hij zei: kunnen we daar niet iets voor doen. Laten we een, ja, dichters een gedicht voor deze mensen schrijven.”
Nog onaangenamer werd de verrassing toen bleek dat deze boude geschiedvervalsing niet werd gecorrigeerd door interviewer Floortje Smit. Die, volgens haar onlangs in het leven geroepen Wikipediapagina “gespecialiseerd in kunst en cultuur” is en, nota bene, tijdens mijn stadsdichterschap geschiedenis en journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen studeerde.
Dit al geschiedde dus op Radio 1, de nieuwszender. Aangezien verspreiding van fake nieuws niet tot het takenpakket van de publieke omroep behoort, vroeg ik Brainwash de misleidende uitspraken van Van Casteren te corrigeren, bijvoorbeeld middels een kort tekstje op de archiefpagina van de Human-site, waarop dit programma na te luisteren is.
Wat volgde was een botte weigering.
Daarop diende ik een klacht in bij de Raad voor Journalistiek. Op vrijdag 17 september wordt de klacht behandeld. ´t Zal me benieuwen wat de uitspraak zal zijn.
Wordt vervolgd.
Bronnen
Bart FM Droog. Een surrealistische ceremonie. (verslag eerste eenzame uitvaart, 29-05-2002. Rottend Staal Online, Groningen, 30-05-2002.
www.epibreren.com/
Arjan Post. Dichter bij het Bestuur. (Interviews met Bart FM Droog & Jan Eijkelboom. De eerste Groninger eenzame uitvaart wordt hierin genoemd). Binnenlands Bestuur, Amsterdam, 07-06-2002.
F. Starik. Eenzame uitvaart nummer 1, Amsterdam. I.M. NN. 20-11-2002.
http://www.eenzameuitvaart.nl/eenzame-uitvaart-1-gedicht/
F. Starik. De eenzame uitvaart. Hoe dichters eenzame doden op hun laatste tocht vergezellen. Met bijdragen van Anneke Brassinga, Tsead Bruinja, Eva Gerlach, Judith Herzberg, Hans Kloos, Neeltje Maria Min, Simon Vinkenoog, Rogi Wieg en Menno Wigman. Nieuw Amsterdam, (Amsterdam), (2005).
Bart FM Droog. Eenzame uitvaart. Gedichten en essay. Rottend Staal, Eenrum, 2013.
https://www.bartfmdroog.com/books/droog_eenzame_uitvaart.pdf
Christine Ro. The Dutch city poet who memorializes the lonely dead. Plougshares. Emerson College, Bosten, MA (USA), 24-12-2016.
https://blog.pshares.org/the-dutch-city-poets-who-memorialize-the-lonely-dead/
Alexander Estis. Das letzte Gedicht. Estis, Zürich, juli 2021.
Bart Droog” Bart Droog”
