Wat wel nieuws is, is dat Van Liempt zich ter promotie van het boek heeft laten interviewen door een ander tv-coryfee, Coen Verbraak. Dat interview verscheen afgelopen zaterdag in het NRC Handelsblad. Een interview waarin vrij verrassend ook de commotie die in 2017-2020 ontstond rond Van Liempt aan de orde komt.
De affaire Oorlogsouders
In 2017-2019 was dat de affaire Oorlogsouders, genaamd naar het boek van Isabel van Boetzelaer, waarin ze haar nazi-voorgeslacht als slachtoffers en verzetshelden presenteert. Coen Verbraak: “Hoe kon Van Liempt zo’n boek – volgens Vrij Nederland een „potpourri van vervalsingen, verzinsels en plagiaten” – aanbevelen?”
Van Liempt: “Achteraf is het natuurlijk stom van me geweest dat ik dat boek van Van Boetzelaer heb aanbevolen. Dat heb ik veel te lichtvaardig gedaan, zonder me goed in de materie te verdiepen. Een stomme fout, waar ik flink voor heb moeten boeten.”
Het is jammer dat Van Liempt andermaal niet het ware verhaal vertelt. En dat is dat hij vanaf het prille ontstaan van Oorlogsouders als meelezer bij het boek betrokken was – gedurende een periode van meerdere jaren – en dat hij na verschijning van het boek (23 maart 2017) een lovende bespreking ervan publiceerde in De Volkskrant (om precies te zijn op 29 april 2017)– waarbij hij zijn eigen betrokkenheid verzweeg. Een journalistieke doodzonde van de bovenste plank.
Toen, na kritiek van Chaja Polak, Hans Fels en Maarten van Voorst bleek hoezeer Oorlogsouders een gedrocht van een boek was, zweeg Van Liempt aanvankelijk, om zich daarna in alle mogelijke bochten te wringen om zijn betrokkenheid zo klein mogelijk te maken. Niet bijster chic.
De affaire Van Liempt
Coen Verbraak: “Bovendien zou Van Liempt zich in zijn Gemmeker-biografie schuldig gemaakt hebben aan plagiaat en de wetenschappelijk integriteit hebben geschonden door te putten uit het werk van voorgangers die eerder over het onderwerp schreven, zonder naar hen te verwijzen. De integriteitscommissie van de RUG pleitte Van Liempt uiteindelijk vrij. Dat gebeurde ook in het hoger beroep bij het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit [LOWI].”
Klopt dit? Daar valt over te redetwisten. Zowel de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI) van de Rijksuniversiteit Groningen (in dit advies) als het LOWI (in dat advies) constateerden dat Van Liempt op het gebied van adequate bronvermeldingen danig te kort was geschoten. Gewone mensen noemen dat “plagiaat” – de commissieleden bestempelden het echter als “onzorgvuldigheden”.
Ruimhartig citaten toeschrijven?
Van Liempt: “Ik heb me altijd aan bronvermeldingen gehouden, altijd ruimhartig citaten toegeschreven.”
De CWI, over Van Liempts ( de “beklaagde”) gebruik van het cahier Kamp Westerbork gefilmd van Koert Broersma en Gerard Rossing: “Beklaagde had er naar het oordeel van de commissie voor kunnen kiezen in de leestekst meer noten te plaatsen bij de feiten en passages die hij ontleend heeft aan Kamp Westerbork gefilmd. (…) Hij had dit kunnen doen bij de informatie die hij uit de interviews van de onderzoekers heeft gehaald. Hij had dat ook kunnen doen op bladzijde 167, waar hij de datum, 19 mei 1944, noemt van het transport dat op de film staat. Hij had ook de onderzoekers met naam en toenaam kunnen noemen op bladzijde 169 van het proefschrift, waar hij nu volstaan heeft met de algemene benaming “onderzoekers”. Een nauwkeuriger – en in samenhang daarmee wellicht ook uitgebreider (vollediger) -verwijzing naar Kamp Westerbork gefilmd had in de rede gelegen waar in het proefschrift qua citaten en bevindingen nauw bij dit cahier wordt aangesloten. (…) De commissie [is] van oordeel dat een nauwkeuriger -en in samenhang daarmee ook uitgebreider (vollediger) -verwijzing aangewezen was geweest en dat beklaagde daarom niet zorgvuldig heeft gehandeld.”
Van Kamp Westerbork gefilmd is overigens in 2021 een nieuwe, zeer uitgebreide versie verschenen.
De CWI, inzake Van Liempts gebruik van het boek De bewakers van Kamp Westerbork van Frank van Riet: “[De CWI] is van oordeel dat beklaagde bij de passage onderaan bladzijde 41 en bovenaan bladzijde 42 een bronvermelding had moeten plaatsen omdat de daar vermelde informatie, anders dan dat beklaagde zegt, niet van algemene bekendheid is. Beklaagde had het citaat van Piet Sanders correct moeten weergeven en een bronvermelding moeten plaatsen bij de passage van Andere Tijden. Bij de bronvermelding had derhalve naar het oordeel van de commissie grotere zorgvuldiger kunnen worden betracht.”
Over het verzwijgen van de eerdere Gemmekerbiografieën van Nanda van der Zee en Lotte Bergen schrijft de CWI: “dat beklaagde er volgens de commissie verstandig aan had gedaan om zijn boek in de juiste context te plaatsen, door erop te wijzen dat al eerder over Gemmeker is gepubliceerd.”
De “smoking gun”
De waslijst met onzorgvuldigheden gaat nog even door – alles na te lezen in het advies van de Groninger CWI. In het advies van het LOWI werden enkel de zaken behandeld waarover de klager, schrijver dezes, in beroep ging. Nieuw ontdekte “onzorgvuldigheden” bleven buiten beschouwingen. Die nieuwe vondsten waren nogal wat: het ontdekken van de “smoking gun”, oftewel het bewijs dat de SS-commandant Albert Gemmeker wel degelijk wist wat het lot van de gedeporteerde Joden was. Ad van Liempt had dat bewijs tijdens zijn promotie-onderzoek…. over het hoofd gezien – terwijl het al vanaf 1967 bij wijze van spreken nog na lag te walmen in de krantenarchieven.
Ook is er nogal iets raars met Van Liempts omgang met het werk van Loe de Jong. En zo zijn er meer niet door het LOWI in behandeling genomen ongerijmdheden.
Hoe het ook zij: het LOWI adviseerde dat de door het CWI geconstateerde en door het LOWI bevestigde “onzorgvuldigheden” in het proefschrift hersteld moesten worden. Dat gebeurde uiteindelijk op een hele summiere wijze: aan de online-versie van het proefschrift werd een mager erratalijstje toegevoegd (op pagina 370, pagina 373 in pdf).
Coen Verbraak stelde in het NRC-interview: “De kwestie breidde zich als een olievlek uit. Ook uw promotoren Doeko Bosscher en Hans Renders raakten erdoor beschadigd.”
Hierop antwoordde Van Liempt: “Dat vond ik echt verschrikkelijk. Voor hen vond ik het een ramp. Zij zijn als medewerkers van de universiteit met handen gebonden, en konden zich daardoor nauwelijks verweren. Dat vond ik het ergste aan de hele affaire.”
Nu namen Bosscher en Renders in de pers alle ruimte om hun pupil te verdedigen, zowel vóór als na de promotie. En ook tijdens het CWI en LOWI-onderzoek, toen de indiener van de klacht een spreekverbod was opgelegd door beide commissies.
Gezien dit alles kan onderschreven worden wat Maarten van Voorst in een reactie op het Van Liempt-interview in het NRC van 18 januari 2022 schreef:
“Van Liempt geeft blijk van weinig zelfreflectie wanneer hij de kritiek op zijn werk wegzet als „aandacht trekken over zijn rug.” Hij strooit zo nog eens zout in de wonden van gedupeerden.”
Alles over de omstreden promotie is na te lezen in “De zaak Ad van Liempt“
Van Liempt vrijgepleit… in heel ander geval
Er is één ding dat evenwel ter verdediging van Ad van Liempt gezegd moet worden. Tijdens mijn onderzoek naar de affaire Oorlogsouders en het proefschrift publiceerde iemand de – ogenschijnlijk – goed onderbouwde beschuldiging dat Van Liempt het boek Panden die verhalen. Een kleine oorlogsgeschiedenis van de Utrechtse Maliebaan (2008) van Wout Buitelaar geplagieerd zou hebben, hetgeen resulteerde in Van Liempts boek Aan de Maliebaan (2015).
Bij nader vergelijkend onderzoek van beide boeken blijkt dat die beschuldiging kant noch wal raakt. Buitelaar deelde me mee dat hij zelf heeft bijgedragen aan Van Liempts Maliebaanboek. Van Liempt toont al in de inleiding zijn schatplichtigheid aan Buitelaar. Tussen de verschijning van beide boeken ligt zeven jaar, waarin tal van andere studies verschenen zijn waarin bericht wordt over gebeurtenissen aan de Utrechtse Maliebaan 1940-1945. Studies waarin verwezen wordt naar het Maliebaanboek uit 2008. Van Liempt op zijn beurt heeft gekozen naar die latere studies te verwijzen – en daar is niets onoirbaars aan.
Ik heb de auteur die met deze beschuldiging kwam dit voor Van Liempt ontlastende bewijs voorgelegd. Ik heb hem verzocht de valse beschuldiging in te trekken: dat weigerde hij.
Waarmee degene die het vermeende Maliebanenplagiaat bracht in weinig verschilt van Van Liempt, die ook niet vies is van valse beschuldigingen.
© Collage Bart FM Droog, 2019
