‘Oudejaarsavond’, het woord heeft zo’n nostalgische, huiselijke bijklank. Samen rondom de schaal oliebollen terugblikken en vooruitzien. Samen lachen om de oudejaarsconférence. Om dan, zodra de klok twaalf heeft geslagen, elkaar ontroerd in de armen te vallen. Een avond, kortom, waarop je samen wilt zijn met mensen bij wie je je op je gemak voelt.
Maar in de praktijk lukt dat niet altijd, zegt sociaalpsychologe Roos Vonk. Zo torsen veel stellen de loodzware plicht om elke jaarwisseling met de (schoon-)ouders door te brengen. Vonk: “En dat is toch vooral een kwestie tussen beide partners. Wil je die sleur doorbreken, zorg dan dat je partner aan jouw kant staat, anders heb je geen schijn van kans!”
Helaas houden met name mannen zich er liever buiten, weet ze. “En ach, misschien kun je ook denken: er zijn dingen in het leven die er nu eenmaal bij horen. Beperkt zo’n verplichting zich tot oudejaarsavond en heb je het de overige 364 dagen hartstikke leuk samen… tja, misschien moet je het dan maar laten rusten.”
Smoes
En die trouwe vrienden, met wie je al sinds mensenheugenis de laatste nacht van het jaar doorbrengt? Terwijl je stiekem weleens iets anders wilt?
“Dan lijkt een smoes de enige oplossing: ‘Jammer, ’s avonds kunnen we niet, maar zullen we op nieuwjaarsdag ergens gaan eten?’ Zo bied je gelijk een alternatief. En als het lukt, kun je een jaar later zeggen: ‘Wat was dat toen leuk, hè? Zullen we het straks weer zo doen?’”
Ook zonder zulke dilemma’s blijkt soms een hele toer om in de gewenste oudejaarsmodus te komen. Je wilt harmonie en gezelligheid, alleen: waar vind je die?
Roos Vonk herinnert zich dit gevoel uit haar studententijd: “Aanvankelijk waren mijn relaties nog niet stabiel genoeg om samen de feestdagen bij familie te vieren. Want dat geldt in veel beginnende relaties toch als een soort mijlpaal. Maar mijn partner ging zonder mij naar zijn ouders en ik liep dus met m’n ziel onder de arm. In zo’n situatie helpt het als je het gezelschap van leuke vrienden opzoekt.”
Die soms wél hun geliefde bij zich hebben…
“Dat is waar. En als de klok twaalf uur slaat, komt dat innige moment waarop stelletjes elkaar diep in de ogen kijken. Dan kun je je als single alsnog verloren voelen. Wat wel goed werkt, is dat alle aanwezigen gezellig iederéén knuffelen, zodat niemand buitengesloten wordt.”
Vuurwerk
Maar in feite maken we het onszelf onnodig moeilijk door de enorme waarde die we aan de jaarwisseling toekennen, benadrukt Vonk.
“Dat idee: ‘dit is een speciaal moment, nu móet het gezellig worden’ maakt het heel beladen, wat de spontaniteit niet ten goede komt. Terwijl je zo’n oudejaarsavond ook kunt beschouwen als elke willekeurige andere avond. Heb je geen zin in verplichtingen? Blijf lekker thuis! Er is van alles op tv en anders pak je een goed boek. Alleen: om middernacht krijg je wel dat vuurwerk. Daar is niet iedereen enthousiast over, maar daar moet je dan even doorheen.”
Dit klinkt simpel. Toch schieten in december de suïcidecijfers omhoog. Niet alleen door de donkere dagen, maar ook door een versterkt besef van eenzaamheid.
Vonk: “Dat ligt dus mede aan de lading die we aan de feestdagen geven. En die wordt ons weer opgelegd vanuit de maatschappij. De media vertellen voortdurend dat oudejaarsavond iets voor familie en vrienden is. Je ziet hoe stellen juist rond die tijd ruzie krijgen – vanwege de plicht tot samenzijn en de schoonfamilie enzovoort − om dan in januari uit elkaar te gaan.”
Sjokken
Vanuit haar huiskamer observeert Roos Vonk soms ongewild het leed dat feestdagen heet. “Ik woon in een natuurgebied waar veel wandelaars komen. En op kerst- en nieuwjaarsmiddagen zie ik die gezinnen voorbij sjokken, met gezichten als een oorwurm. Want ja, deze periode staat nou eenmaal in het teken van ‘gezellig samen’. Dus, als troost voor wie niet bij ‘gezellig samen’ hoort: bedenk dat die kerstwandelingen en oudejaarsavonden niet allemaal gezellig zíjn!”
Desondanks wil ze het eenzaamheidsprobleem niet bagatelliseren. “Door de bezuinigingen zijn veel mensen, die eerst in een verzorgingshuis woonden, weer thuis komen wonen. En in zo’n verzorgingshuis wordt in december van alles georganiseerd, maar thuis moeten ze zich maar zien te vermaken. Een tip voor buren en familie: het kan al verschil maken als je op oudejaarsavond even een oliebol komt langsbrengen. Je hoeft niet lang te blijven, maar zo laat je merken dat je aan iemand denkt.”
Concreet
En de eeuwige domper van mislukte goede voornemens?
“Daarover heb ik uitgebreid geschreven in mijn boek ‘Je bent wat je doet’ (Maven Publishing, 2015 – MC). Kijk, wanneer je je gedrag wilt veranderen, moet je focussen op dat gedrag, niet op een vage wens. Stel dat je zegt: ‘Ik wil gezonder leven’, wat ga je dan precies doen? Oudejaarsavond kan een geschikte gelegenheid zijn om ideeën te inventariseren, ook in gezelschap. Wissel voornemens uit en vraag elkaar hoe je het gaat aanpakken. Met iemand die meer wil bewegen, kun je afspreken: ‘Mooi, dan gaan wij woensdag samen hardlopen’. Maak meteen concrete plannen, dan vergroot je gigantisch de kans dat je jouw voornemen in actie omzet. En dan wordt het ook waarschijnlijker dat je in het nieuwe jaar toch bereikt wat je wilt.”
(Dit artikel verscheen eerder in de Stentor, &-katern, 30-12-2015)
