Botox belemmert je vermogen om de gelaatsuitdrukkingen van de mensen om je heen accuraat te interpreteren. Vooral als het om het lezen van subtiele uitdrukkingen gaat, blijken botox-ers de plank flink mis te slaan. Deze nogal verrassende bijwerking van de populaire cosmetische gifstof is de uitkomst van een Italiaanse studie die in mei 2016 verscheen.
Jenny Baumeister en Fransesco Foroni van de International School for Advanced Studies (SISSA) in Triest (Italië) liet een aantal proefpersonen allerlei testen uitvoeren waaruit moest blijken hoe goed ze emoties begrepen. Dat deden ze twee weken voor én twee weken na een botoxbehandeling. Ter controle deed ook een groep mensen mee die niet behandeld werden. Het effect dat de onderzoekster vond was aanzienlijk. Een royale lach of heftige grimas werd nog wel herkend. Maar zodra het om een subtiele blik of mondbeweging ging, zat men er mijlenver naast. Terwijl die subtiele signalen heel veel informatie kunnen bevatten. Of iemand het naar zijn zin heeft, of alleen maar doet alsof bijvoorbeeld. Dit is dus concreet bewijs dat botox het contact met de mensen om je heen beïnvloedt, misschien zelfs wel ondermijnt.
Het is niet de eerste keer dat dergelijke ongewenste bijwerkingen zijn gevonden. Een paar prikjes botox veranderen ook je eigen mimiek. Dat je minder goed kunt lachen, boos kijken et cetera, is niet alleen maar een oppervlakkig ding. De expressie in je gezicht versterkt de ervaring van emoties door terugkoppeling via de amygdala (amandelkernen in het brein). Een kleine oefening die je ter plekke kunt doen: door te glimlachen maak je serotonine aan, waardoor je je instant een stukje prettiger of gelukkiger voelt. Door botox mis je – een deel – van de beleving van emoties.
En dat is niet iets dat beperkt blijft tot je eigen innerlijke wereld. Ook dat heeft effect op het contact met de mensen om je heen. Een van de manieren waarop we contact maken is door het spiegelen van gezichtsuitdrukkingen. Ik lach naar jou, jij lacht meteen naar mij. Dat gaat via gespecialiseerde cellen in het brein, de spiegelneuronen. Die zorgen ervoor dat we ons als mensen met elkaar verbinden. Mee-lijden als iemand lijdt en meelachen als iemand blij is. Uit een studie bij 95 mensen weten we dat mensen die met botox zijn behandeld meetbaar minder empathisch zijn. Ze kunnen zich minder goed inleven. Tel dat op bij het feit dat ze allerlei signalen missen uit hun omgeving en je vraagt je echt af waarom mensen dit nog willen.
Waarom blijven we dan horen dat botox een onschuldig middel is? Ik denk dat probleem nummer één de cosmetische artsen zijn die het middel toedienen. Zij worden als ‘onafhankelijk’ geraadpleegd, maar dat zijn ze niet neutraal, want ze verdienen bakken geld met het zetten van de ‘beautyspuitjes’. En dus kakelen zij vrolijk de fabrikanten na die zeggen dat ‘botox onschuldig is omdat het binnen enkele maanden wordt afgebroken door het lichaam en geen sporen nalaat’.
Maar als je weleens een vrouw hebt ontmoet wiens gezicht dankzij een prikje botox schever hing dan een Amsterdams grachtenpand waardoor het leek alsof ze recent een hersenbloeding had gehad, vraag je je hoe ze hiermee kunnen wegkomen.
Uitwassen zijn – volgens de artsen die ik tot nu toe heb gesproken – uitzonderingen en het broddelwerk van niet-artsen. Zijzelf gaan zéér verantwoord om met botox dus ze hebben alleen maar blije, beeldschone klanten, bij wie je niet zou vermoeden dat hun jeugdige snuit te danken is aan het antirimpelgif.
Botoxsnuit
Maar hoe kan het dat zoveel film- en televisiesterren lijden aan wat achter hun rug smalend een botoxsnuit wordt genoemd? Zijn die allemaal in handen gevallen van malafide prikkers op ranzige botoxparty’s? De inwoners van Hollywood en Hilversum kunnen zich de beste cosmetische artsen veroorloven. Dus daar ligt het vast niet aan. Maar zelfs als je arts gepromoveerd is op botox, gaat het effect ervan stukken dieper dan de huid. Door dit soort studies krijgen we daar steeds meer zicht op.
Omdat botox na 3 tot 6 maanden is uitgewerkt, denken veel mensen (incluis cosmetisch artsen) dat het naderhand ‘business as usual’ is. Er is geen permanente schade opgetreden, niet op de plek van de injecties, niet in de rest van het lichaam.
Als dat waar is, is het best opmerkelijk. Van veel gifstoffen weten we dat ze je lichaam permanent beschadigen (denk maar aan alcohol en de lever). Wat nog opmerkelijker is: De langetermijn effecten op het lichaam van botox zijn helemaal niet goed in kaart gebracht. Botox werd voor cosmetische toepassingen goedgekeurd in 2002 (dat is nog maar heel erg kort geleden…).
Als je weet dat wel of niet roken, wel of niet alcohol drinken, wel of niet in aanraking komen met oplosmiddelen, wel of niet fruit eten, wel of niet bewegen, wel of niet bepaalde vitamines binnenkrijgen op de termijn van 20 tot 30 jaar allerlei kleine verschuivingen in je (epi)genetische afstelling teweeg brengt, die wel of niet tot kanker kunnen leiden… dan is het vrij onnozel om klakkeloos aan te nemen dat botox onschuldig is ‘omdat het door het lichaam wordt afgebroken’. Alcohol en nicotine worden ook door je lichaam afgebroken. Maar niet nadat ze de nodige sporen hebben achtergelaten.
Of botox in het lichaam sporen nalaat en welke sporen dat zijn, dat weten we helemaal niet. En het is ook helemaal niet zo makkelijk om erachter te komen want je moet eerst duizenden mensen langdurig behandelen met botox, voordat je echt een goed beeld krijgt van de gevolgen. Waarschijnlijk weten we pas over tien of twintig jaar écht wat langdurig gebruik met de huidige generatie botoxfans heeft gedaan. Net als met roken indertijd, om dat voorbeeld er maar weer eens bij te halen.
Prikkels
Eén gevolg begint duidelijk te worden. Spieren krijgen na het lamleggen van de zenuwen geen prikkels meer en beginnen daardoor weg te kwijnen. Vergelijk het met bedrust: als je spieren niet gebruikt, verdwijnen ze gewoon. De Canadese biochemicus Rafael Fortuna heeft daar recent onderzoek naar gedaan. Hij constateerde dat dit niet alleen op de plek van de injectie gebeurt maar ook in de iets wijdere omgeving. En dat op zijn beurt kan ervoor zorgen dat de huid slapper wordt en gaat hangen. Ook ontdekte hij dat het herstel wel wat langer duurt dan de drie tot zes maanden dat een injectie werkzaam is: minstens een jaar.
De Amerikaanse dermatoloog David Becker kaartte onlangs in het Journal of Cosmetic Dermatology nog een consequentie van botox aan: ‘Na het gebruik van botox, kun je onbewust een poging tot mimiek doen in dat deel van je gezicht waar de spieren verlamd zijn. Daardoor gaan nabije spieren overcompenseren, waardoor nieuwe rimpels kunnen ontstaan.’
Een slappe huid en extra rimpels? Dat lijkt verdacht veel op versnelde veroudering. Misschien is dat wel de reden dat mensen die eenmaal aan de botox zijn, min of meer ‘verslaafd’ raken aan het effect en steeds meer prikjes laten zetten. De rimpels komen mogelijk terug met een vengeance en moeten met steeds meer ‘botoxgeweld’ worden weggewerkt.
Daarnaast zullen mensen die lijden aan Body Dysmorphic Disorder eerder botox laten zetten dan mensen met een gezond zelfbeeld. Als je lijdt aan BDD klopt de manier waarop je jezelf ziet (in de spiegel) niet met de werkelijkheid. Je ziet bijvoorbeeld een veel dikkere, dunnere, lelijkere of oudere zelf. Ongeveer 1 procent van de mensen lijdt hieraan maar onder mensen die naar de cosmetische chirurg stappen – en onder beroemdheden! – ligt dit veel hoger: 7 tot 15 procent volgens verschillende studies. De aanleg voor BDD komt vaker voor bij mensen met een laag zelfbeeld, een sterk perfectionisme en vijandige gevoelens. Ze zijn vaker verwaarloosd als kind en vaker suïcidaal, depressief en verslaafd.
Kortom, dit complex aan psychische pijnplekken zou ze simpelweg blind kunnen maken voor het effect van botox op hun gezicht (en niet te vergeten hun persoonlijkheid). Waardoor het gebruik bij hen eerder kan ontsporen. En dat zien we terug bij de sterren met de misvormde gezichtjes. Hoe verantwoord cosmetisch artsen ook omgaan met botox, er is altijd wel iemand te vinden die wél de verlangde prikken zet.
Botoxfeiten
Botox is de samentrekking van botulinetoxine, een van de sterkste gifsoorten die we kennen. Het wordt gemaakt door de bacterie Clostridium botulinum, de bacterie die botulisme veroorzaakt.
Dat is de ziekte waaraan in warme zomers veel vogels en vissen overlijden. Deze bacterie maakt het gif botuline en dat gif remt de overdracht van prikkels van de zenuwen naar de spieren. Daardoor treedt verlamming op. Regelmatig overlijden er ook mensen (vooral baby’s zijn kwetsbaar) aan botulisme. En 100 gram botuline is genoeg om de hele wereldbevolking uit te roeien.
In zeer verdunde vorm ga je er niet dood aan, en het kan lokaal worden ingespoten om kleine spiertjes en zenuwen ‘lam te leggen’. En daarmee kun je voor het oog kleine rimpels laten ‘verdwijnen’. Een effect dat maximaal drie tot zes maanden aanhoudt.
Ook zijn er medische toepassingen. Botox kan helpen bij ernstige pijnklachten en overmatig zweten bijvoorbeeld. Omdat het effect op termijn van drie tot zes maanden is uitgewerkt, moet de behandeling om de zoveel tijd worden herhaald. Botox is de merknaam van fabrikant Allergan Inc. Merz en IPSEN brengen dezelfde stof op de markt, onder andere namen.
Bronnen:
Biol Mood Anxiety Disord. 2014 Oct 31;4:11. Botulinum toxin-induced facial muscle paralysis affects amygdala responses to the perception of emotional expressions: preliminary findings from an A-B-A design. Justin Kim et al, Department of Psychological and Brain Sciences, Dartmouth College, USA
Sansone, Randy A., and Lori A. Sansone. “Cosmetic Surgery and Psychological Issues.” Psychiatry (Edgmont) 4.12 (2007): 65–68. Print.
David Neal (Emotion. 2010 Jun;10(3):433-40)
Toxicon. 2016 Apr 26;118:86-90. Deeper than skin deep – The effect of botulinum toxin-A on emotion processing. Baumeister JC, Papa G, Foroni F.
