Als een rode draad kabbelt de landbouw door het laatste boek van Martin Meredith. Het machtige boekwerk ‘De Schatten van Afrika’, telt ruim 700 pagina’s en beschrijft de rijkdommen van het Afrikaanse continent. Goud, slaven, ivoor, diamanten, koper en olie. Maar ook landbouwgrond en landbouwproducten als rubber, katoen, cacao en koffie.
'De Schatten van Afrika' van Martin Meredith is een schitterend maar schokkend geschiedenisboek. Het boek is chronologisch opgebouwd, beginnend bij de farao’s.
Gaat het over landbouw, dan beschrijft Meredith de gevolgen van droogte, conflicten tussen veehouders en nomaden, de landbouwontwikkeling van kolonisten, maar vooral het plunderen van grondstoffen, landbouwgronden en het toe-eigenen van complete leefgebieden door buitenlandse mogendheden. Roof is de rode draad.
Roof is de rode draad
In Afrika profiteerden slechts enkele corrupte despoten. De gewone bevolking bleef hongerig achter. De landbouw wordt beschreven in hoofdstukken over Ethiopië, Zuid-Afrika en natuurlijk Zimbabwe. Pas in het laatste hoofdstuk beschrijft Meredith de landbouw in Afrika pas in z’n algemeenheid.
Het is tekenend. Het belang van landbouw is in Afrika altijd onderschat geweest. Tot het wereldwijde tekort aan voedsel in 2008. Pas toen in tientallen landen, van Egypte tot Mexico, voedselrellen uitbraken, kwam er echt belangstelling voor de landbouw.
'Voedsel werd plots een zaak van nationale veiligheid’, lezen we in hoofdstuk 71. Internationale bedrijven waaronder landbouwondernemingen, investeringsbanken, hedgefondsen, grondstoffenhandelaars en overheidsfondsen begonnen Afrika af te speuren naar landbouwgrond die te koop of te huur was.
Marginaal
Tot een uitgebreide beschrijving van landgrab komt het hier echter niet. In plaats daarvan wordt het economische belang van de landbouw gerelativeerd. Meredith haalt een onderzoek uit 2010 aan waaruit bleek dat de wereldvoedselproductie in veertig jaar met bijna 150 procent was gestegen, maar die in Afrika sinds 1960 met 10 procent was gedaald. Het aantal ondervoede Afrikanen was sinds 1990 gestegen van 100 miljoen tot 250 miljoen.
Het Afrikaanse aandeel in de wereldproductie bedroeg slechts 2,7 procent. Marginaal dus. Waarop Meredith snel weer overgaat op olie. Om het boek te eindigen met een paragraaf over de sterk groeiende Afrikaanse bevolking – tussen 2010 en 2050 zal de bevolking met 60 procent toenemen – en de verstedelijking.
'De stedelijke crisis vormt niet alleen een bedreiging voor de stabiliteit van de Afrikaanse steden, maar voor gehele naties', zo sluit Meredith het boek af.
Meredith schrijft geschiedenis maar blikt niet vooruit. Hij trekt geen conclusies. Anders zouden we pas echt een hoofdstuk over landbouw mogen verwachten. Want wie oplossingen zoekt om de stedelijke crisis tegen te gaan, komt bij de landbouw terecht.
Niet alleen om de groeiende stedelijke bevolking te voeden, de landbouw is ook essentieel om een economie op het platteland te ontwikkelen. Want een florerende plattelandseconomie is het enige dat de verstedelijking een halt kan toeroepen.
Maar nu trek ik misschien voorbarige conclusies. En daar waagt Meredith zich dus niet aan. Hij beschrijft de voortdurende plundering van het Afrikaanse continent zonder waardeoordeel, zonder opsmuk, maar op een zeer leesbare manier de ‘overvloed aan rijkdommen die zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in het bepalen van de lotgevallen van Afrika in de afgelopen vijfduizend jaar. "I speak of Africa," schreef Shakespeare, "and of golden joys."'
Koop het boek hier op Bol.com.
© Marc van der Sterren | Farming Africa
