In Egypte wordt via een referendum gestemd over een nieuwe grondwet: de derde in drie jaar tijd. De uitslag staat al vast. Het wordt een 'ja', maar daar zijn veel burgers – vooral Moslimbroeders, maar ook de revolutionairen van het eerste uur – het niet mee eens.
De stad hangt al weken vol met posters die oproepen 'ja' te stemmen, ook pal naast stembureaus. ‘Nee’ posters zijn niet te vinden. De afgelopen weken zijn er mensen gearresteerd voor het verspreiden van flyers en posters die ‘nee’ promoten. Ook in de nationale media is vrijwel niets anders dan propaganda voor een ‘ja’ stem te zien en horen.
De verwachting is dat de opkomst laag zal zijn. Veel mensen gaan niet stemmen omdat ze denken dat het toch niet uitmaakt en er met de resultaten geknoeid zal worden of omdat ze simpelweg niet begrijpen wat er precies in de grondwet staat. 'Mijn stem telt toch niet' en 'ik ga niet stemmen over iets dat ik niet begrijp' zijn veelgehoorde argumenten.
Dit keer gaan we niet meer, van het leger winnen we toch niet
Ruzie
‘Ik durf geen ‘nee’ te gaan stemmen’, laat een medewerker van een supermarkt om de hoek van een stemlokaal weten. ‘Ik wil geen ruzie. En dus ga ik maar niet’, legt de 40-jarige Ali uit. Twee opgeschoten jongens, Mohammed en Mohammed, die elkaar op de foto zetten voor revolutionaire graffiti even verderop in de straat, gaan ook niet. 'Wij waren drie jaar geleden iedere dag op Tahrir, en kijk hoe het land er voor staat, het heeft helemaal niks uitgehaald. Dit keer gaan we niet meer, van het leger winnen we toch niet.'
Aanwezigen bij de stembureaus kiezen vrijwel zonder uitzondering ‘ja’. ‘We stemmen ‘ja’ voor stabiliteit, voor vooruitgang. Het land heeft drie jaar stilgestaan’, legt een groep luidruchtige vrouwen die in de rij staan om hun stem uit te brengen uit. ‘De grondwet is voor iedereen’, vinden ze, ‘ook voor de Moslimbroeders. Dat zijn geen vervelende mensen, ze zijn alleen misleid. Ze hebben geprobeerd ons land in de afgrond te storten, en nu moeten we terug het juiste pad op. Onder leiding van het leger en hopelijk lukt Sisi dat.’
Drie vrouwen die bij een stembureau in downtown Cairo in de rij staan willen niet zeggen wat ze gaan stemmen. ‘Dat houden we liever voor onszelf. De situatie is momenteel niet zo goed voor ons.’
In plaats van meer, heeft onze revolutie ons juist minder vrijheid gebracht
Terroristische organisatie
De Moslimbroederschap staat sinds eind vorig jaar officieel aangemerkt als terroristische organisatie. Op lidmaatschap staat vijf jaar gevangenisstraf en wie een demonstratie voor Moslimbroeders (of tegen de coup) organiseert kan zelfs de doodstraf krijgen.
Demonstreren is in Egypte sinds kort overigens überhaupt verboden, tenzij drie dagen van tevoren toestemming is aangevraagd bij de politie. ‘Het is nu erger dan het onder Mubarak ooit was. In plaats van meer, heeft onze revolutie ons juist minder vrijheid gebracht’, weet Ahmed Abdelfattah (27), die een kopje koffie drinkt op het Tahrir-plein.
'We gaan donkere dagen tegemoet', is zijn zwartgallige voorspelling voor de toekomst.
Rabaa
Adel Emam brengt zijn stem uit in Rabaa al-Adaweyya, de wijk waar in augustus vorig jaar honderden mensen de dood vonden toen de Egyptische politie een zitstaking van de Moslimbroeders bruut ontruimde.
‘De Moslimbroeders hebben hier de hele buurt wekenlang op stelten gezet. Ik kon mijn huis bijna niet meer in of uit en in mijn tandartspraktijk kwam niemand meer.’ Hij vertelt hoe er tot diep in de nacht onder zijn balkon wilde vogels en ratten door de Moslimbroeders opgegeten werden.
Beesten
‘Ze gedroegen zich als beesten. Ik begrijp niet hoe we zulke mensen ooit aan de macht hebben kunnen laten. Het is goed dat ze opgehoepeld zijn.’ Toch vindt hij het niet terecht dat veel aanhangers van de partij nu opgepakt en in de gevangenis gezet worden.
‘Als je iemand vermoord hebt moet je naar de gevangenis, maar voor radicale ideeen hoor je niet achter slot en grendel, dat moet op een andere manier opgelost worden. Ga met ze in discussie en ze zien hun fouten in.’
Een stokoude man sleept zichzelf met zijn wandelstok de twee trappen op naar het stemlokaal. Het duurt zeker tien minuten voor hij boven is aangekomen. ‘Ik had dit voor geen goud willen missen’, laat Mohammed Ibrahim met een brede glimlach weten als hij zijn briefje in de stembus gegooid heeft. ‘Dit is de eerste keer in mijn leven dat ik in een democratie kan gaan stemmen.’
Klik hier om foto's te bekijken van Egyptenaren in de stemlokalen.
