Brazilië is nooit een makkelijke reisbestemming geweest – en dat is het nu, door alle WK-onrust die er in de lucht hangt, zeker niet. ‘Je moet Nederlandse fans die naar het WK komen op een cultuurschok voorbereiden,’ zei een sportschoolmaatje een paar dagen geleden tegen me. Bij deze.
Goed voorbereid van huis
Een geslaagde trip begint met inpakken. Het Nederlands elftal speelt in de groepsfase in drie verschillende klimaatzones. In Salvador (13 juni, Nederland-Spanje) is het regentijd. Voor regenkleding is het in deze tropenstad – mijn standplaats – dan echter te warm en de straten staan er in een mum van tijd blank, dus hopen dat de bui snel overtrekt is de enige oplossing. In Porto Alegre (18 juni, Nederland-Australië) is het hartje winter. Het kwik zal er waarschijnlijk onder de tien graden liggen, een pak sneeuw is niet uitgesloten. São Paulo (23 juni, Nederland-Chili) heeft een gematigder klimaat, maar de chronische luchtvervuiling in de grootste stad van Zuid-Amerika veroorzaakt bij velen een naar kuchje.
Tip: neem zomer- en winterkleding mee – en een rol stophoest.
Onderga de taalbarrière als een psychedelische trip
Taalgids
In de bagage mag ook een Portugese taalgids niet ontbreken. Wie denkt dat hij in Brazilië met Engels terecht kan komt bedrogen uit. Volgens cijfers van The British Council spreekt slechts vijf procent van alle Brazilianen Engels; voor Oranje’s eerste speelstad, Salvador, lijkt dat percentage me trouwens nóg veel te hoog ingeschat.
Tip: onderga de taalbarrière als een psychedelische trip en beschouw je bezoek aan Brazilië als een lange aflevering van ‘Hints’. Gelukkig zijn Brazilianen eraan gewend dat buitenlanders hun taal niet spreken, dus zijn ze vindingrijk met handen en voeten. Begrijp je het nog niet? ‘Não entendi’ (’nauwng entendzjie’) betekent ‘ik snap het niet.’ Volgende ronde!
Geduld
Direct na aankomst in Brazilië komt de reiziger bij de douane terecht in een kilometerslange rij. Het is een passende introductie. In dit land barsten de vliegvelden uit hun voegen, beleven de grote steden dagelijks een verkeersinfarct en duurt het afrekenen van een paar boodschappen bij de snelkassa rustig een uur. Brazilianen kunnen hier tegen, zij zetten hun verstand op nul.
Tip 1: wind je niet op. Je bereikt er niets mee.
Tip 2: ga vroeg van huis en plan ruim. Reken voor elke verplaatsing binnen een stad minstens een uur, op speeldagen twee uur.
Veiligheid
Eerst even een ontnuchterende statistiek. Elk jaar komen er in Brazilië om en nabij de vijftigduizend mensen door geweld om het leven: de totale bevolking van een plaats als Den Helder of Roermond. Zo gek is het dus niet dat Brazilianen praten over geweld zoals Nederlanders over het weer. Niet zelden gaan ze met hun goedbedoelde waarschuwingen echter zo ver dat de toerist zijn hotel nauwelijks meer uit durft. Tijd voor een nuchtere blik op vakantieveiligheid in Brazilië.
Gezond verstand
Laten we vooropstellen dat de kans dat WK-reizigers in Brazilië’s gruwelijke geweldsstatistieken terechtkomen klein is. De meeste geweldsdoden vallen immers bij schermutselingen tussen drugsbendes onderling of tussen drugsbendes en de politie – en je moet het als buitenlander wel heel erg bont maken om daarbij betrokken te raken. Voor de toerist is straatroof echter een niet te verwaarlozen gevaar. Gezond verstand en ogen in je achterhoofd zijn geen overbodige luxe.
Tip 1: wees je altijd bewust van wat er om je heen gebeurt, maar laat die extra waakzaamheid niet omslaan in angst, want daar vergal je je vakantie alleen maar mee.
Tip 2: wordt je onverhoopt toch overvallen, geef je bezittingen dan zonder tegenstand of schelden af. Je leven is meer waard dan je fototoestel.
Tip 3: laat waardevolle spullen thuis. Aan een goedkoop mobieltje heb je genoeg, zeker omdat WiFi in Brazilië dramatisch slecht is.
Tip 4: neem je bankpasje alleen mee de straat op als je gaat pinnen en breng het na het pinnen meteen weer naar je hotelkamer terug. Betaal alles met contant geld. Niet alleen verklein je zo de kans dat je pasje geskimd wordt; je voorkomt ook dat je de rest van je vakantie zonder geld zit als je pasje gestolen wordt.
Tip 5: draag spullen als een fototoestel in een Braziliaanse plastic boodschappentas. Draag die tas vervolgens nonchalant alsof er een bos uien in zit, want als je hem krampachtig vasthoudt ziet iedereen meteen dat het een truc is.
Tip 6: laat je vooroordelen thuis en lach eens. Hele volksstammen als potentiële crimineeltjes wegzetten werkt averechts; een glimlach kan in een flits een nare situatie voorkomen. Dit werkt ook in Nederland!
Verkeer
Het Braziliaanse verkeer verdient een aparte vermelding. Staat het niet muurvast, dan vliegt het je namelijk om de oren. Het is voor de Braziliëreiziger dan ook aan te raden om de volgende officieuze verkeersregels uit het hoofd te leren:
– Auto’s hebben altijd voorrang
– Een zebrapad is alleen maar versiering
– ’s Nachts is een rood stoplicht dat ook
– Richting aangeven is optioneel
– Toeteren betekent ‘spring nu opzij anders rij ik je dood’
Openbaar vervoer
Laat het relatief dure en veel te wensen overlatende OV van Brazilië nou net een van de hete hangijzers van de sociale onrust rond het WK zijn. Toch hebben São Paulo, Porto Alegre en (mocht Oranje de finale halen) Rio de Janeiro goede metronetwerken. Porto Alegre is zelfs de enige stad in het hele land waar je met de metro van het vliegveld naar het centrum kunt. De stadions van São Paulo en Rio de Janeiro liggen vlakbij metrostations. Het stadion van Salvador ook, maar de metro van Oranje’s eerste speelstad is een gevalletje Noord-Zuidlijn. Hier zullen fans veelal op taxi’s en speciale buslijnen aangewezen zijn.
Tip voor vijfenzestigplussers: op vertoon van uw paspoort reist u in Brazilië gratis met openbaar stadsvervoer. Kom daar in Nederland maar eens om.
’s Lands wijs, ’s lands eer
Sommige Braziliaanse gewoonten kunnen op Nederlanders vreemd overkomen – net zoals bepaalde Nederlandse gewoonten in Brazilië op onbegrip kunnen stuiten. Het kan handig zijn je bewust te zijn van een paar culturele verschillen:
– Je persoonlijke ruimte is in Brazilië een stuk kleiner dan die in Nederland is. Lichamelijk contact is in Brazilië een belangrijker onderdeel van de communicatie dan in Nederland. Schrik er dus niet van als iemand tijdens een gesprek zijn hand op je arm houdt, of je bij het afscheid nemen een knuffel geeft.
– Persoonlijke hygiëne is voor Brazilianen zo ongeveer het belangrijkste wat er is. Zweetlucht en onverzorgde (teen)nagels zijn hun grootste klachten over gringo’s. Voor beide euvels bestaat geen excuus: Brazilianen stappen zelf een keer of vijf per dag onder de douche en op elke straathoek kun je terecht voor een manicure. Ook als je een man bent.
Persoonlijke hygiëne is voor Brazilianen zo ongeveer het belangrijkste wat er is
– Omgekeerd kan het dan weer gek overkomen dat op straat spuwen voor veel Brazilianen (m/v) de normaalste zaak ter wereld is. Of dat Braziliaanse mannen er een handje van hebben in het openbaar aan hun kruis te zitten. Terzijde: Salvador, waar Nederland tegen Spanje speelt, is de wildplashoofdstad van Brazilië.
Eten en drinken
In Brazilië wordt ’s middags warm gegeten; de beste keus is vaak een buffetrestaurant waar je je bord naar eigen keuze volschept en laat wegen; je betaalt per gram. ’s Avonds zijn pizza en sushi populair, maar haal je neus niet op voor de vele kraampjes waar op straat de meest uiteenlopende lekkernijen verkocht worden. Een bezoek aan Salvador zonder acarajé (een in palmolie gefrituurde deegbal met garnalen) is als een bezoek aan Volendam zonder broodje haring.
In Brazilië worden normaliter geen fooien gegeven; bij de rekening wordt voor de bediening meestal een bedrag van tien procent opgeteld. Is de service bar en boos geweest, dan staat het je vrij die bijdrage niet te betalen.
Het uitgaansleven in de steden waar Oranje speelt verschilt nogal: in het tropische Salvador vindt het voornamelijk op straat plaats, in Porto Alegre en São Paulo, zeker in deze tijd van het jaar, in bierhuizen en bars van uiteenlopende pluimage. In Salvador valt het WK samen met de jaarlijkse ‘junifeesten’; de feestdag van St. Antonius valt zelfs op de dag dat Nederland er Spanje treft. Dat betekent forró-muziek, geroosterde maïskolven en vruchtenlikeur, maar vooral veel rotjes en zevenklappers.
Winkelen
Mede dankzij het WK begint in Nederland het besef door te dringen dat Brazilië een verdomd duur land is. Prijzen zijn er van een Europees niveau, kwaliteit en dienstverlening soms niet. Toch zou je gek zijn als je tijdens je Braziliëtrip niet een dag of twee uitgebreid ging winkelen. Dat kan in een van de vele van airconditioning voorziene megawinkelcentra, maar leuker is het om een bezoek te brengen aan een grote markthal, bijvoorbeeld de Mercado Modelo in Salvador, de Mercado Público in Porto Alegre of de Mercado Municipal in São Paulo.
Protesten
Tot slot de sociale onrust die tijdens het WK in Brazilië verwacht wordt. Dat er dit jaar protesten zullen plaatsvinden, net als tijdens de Confederations Cup vorig jaar, lijdt bijna geen twijfel. Precies hoe deze demonstraties zullen uitpakken is echter moeilijker te voorspellen.
Toch doen buitenlandse bezoekers er beter aan eventuele demonstraties te mijden
Hoewel het WK zonder meer het mikpunt van de verwachte protesten zal zijn, is het met het oog op het enorme belang dat Brazilianen aan gastvrijheid hechten bijna onvoorstelbaar dat WK-supporters een doelwit worden. Toch doen buitenlandse bezoekers er beter aan eventuele demonstraties te mijden, omdat de oproerpolitie naar verwachting hard op zal treden.
De meeste kans op sociale onrust lopen Oranjesupporters waarschijnlijk in São Paulo en (mocht het Nederlands elftal de finale halen) Rio de Janeiro, want in die steden gaan demonstraties er in de regel het heetst aan toe. Maar aangezien Nederland-Spanje na het openingsduel tussen Brazilië en Kroatië de eerste grote klapper van het toernooi is, is het niet ondenkbaar dat ook Oranje’s eerste groepswedstrijd een focus van anti-WK-protesten wordt.
Meer WK-tips?
Tijdens het WK zal ik via @alexhijmans naast Braziliënieuws dagelijks relevante reistips twitteren.
Mijn collega Wies Ubags, die in Rio de Janeiro woont, heeft ook uitgebreide tips voor WK-gangers.
