Omdat hij beledigende dingen schreef over Roma werd Martin Korol, gepensioneerd leraar en afgevaardigde voor de sociaaldemocratische SPD in Bremen, deze week geroyeerd. Korol beweerde dat Roma uit een archaïsche wereld komen, waarin mannen er niet voor terugdeinzen om hun vrouwen de tanden uit de mond te slaan. Dat ging de SPD-leiding te ver.
De kwestie Korol illustreert hoe explosief in Duitsland het thema immigratie kan zijn. Discussies ontaarden al gauw in scheldpartijen.
Roma
De gevestigde politieke partijen durven het daarom nauwelijks aan om de komst van grote groepen – vaak laag opgeleide – immigranten te problematiseren. Terwijl daar wel reden toe is: jaarlijks komen een half miljoen buitenlanders, onder wie veel Oost-Europese Roma, naar de Bondsrepubliek.
Duitse steden zijn door die aantallen compleet overvallen. Eerder dit jaar waarschuwde de Duitse Städtetag, de Vereniging van Gemeenten, in een alarmerend rapport voor de datum van 1 januari 2014, als de grenzen in Duitsland voor arbeidsmigranten uit Roemenië en Bulgarije helemaal opengaan. De situatie is nu op veel plaatsen al onhoudbaar, schrijven de opstellers.
‘Willkommen'
In de campagnes voor de Bondsdagverkiezingen van 22 september wordt aan die zorgen nauwelijks aandacht besteed. Integendeel, alle vijf in de Bondsdag vertegenwoordigde partijen zeggen een ‘Willkommenskultur’ na te streven.
Duitsland voelt, op basis van het belaste verleden, een morele verplichting om vreemdelingen op te nemen. Ook tegenover nieuwkomers uit arme EU-landen, zoals Bulgarije en Roemenië, staan veel Duitse politici welwillend.
Alleen de eurokritische partij Alternative für Deutschland (AfD) van de econonoom Bernd Lucke (51), die in de peilingen de kiesdrempel van vijf procent niet haalt, formuleert openlijk bedenkingen tegen de ‘Armutszuwanderung’, de import van armoede. In dit geval gaat het vooral om Roma en Sinti, van wie de afgelopen drie jaar 500.000 naar Duitsland trokken.
Extreem-rechts
Verkiezingsbijeenkomsten van AfD werden verstoord door ultra-linkse actievoerders, die Lucke en diens medestanders ervan beschuldigen ‘extreem-rechtse, racistische en voor buitenlanders vijandige propaganda’ te bedrijven. Lucke werd zelfs fysiek aangevallen.
Ook minister Hans-Peter Friedrich (Binnenlandse Zaken) ervaart hoe gevoelig in Duitsland het debat over immigratie ligt. Friedrich, van de conservatieve Beierse CSU, wijst regelmatig op het misbruik van sociale voorzieningen door Oost-Europese gelukszoekers. Die melden een schijnbedrijf aan en krijgen op grond hiervan kinderbijslag, huurtoeslag en andere subsidies, die de inkomsten in het thuisland ver overtreffen. Die observatie komt Friedrich telkens te staan op scheldkannonades van tegenstanders, die hem er op wijzen dat onder Hitler de Roma en Sinti massaal werden afgevoerd naar concentratiekampen en vermoord.
Nazi
Het Nazi-verleden maakt het immigratie-debat voor Duitse politici nog altijd tot een waar mijnenveld. Velen beginnen er daarom liever niet aan. Of ze laten elke kritische noot vergezeld gaan door de verzekering dat zij wel degelijk ook de ‘Willkommenskultur’ omarmen. Soms gebeurt dit laatste heel letterlijk: zo verwelkomde Friedrich deze week op het vliegveld van Hannover de eerste 107 van in totaal 5000 vluchtelingen uit Syrië, die Duitsland zal opnemen.
Tegelijkertijd bestaat onder Duitse burgers behoefte aan feitelijke berichtgeving. Dit bewijzen de vaak heftige reacties op reportages over problemen rond immigratie op tv en in de kranten; net als het succes van een boek als ‘Deutschland schafft sich ab’ (‘Duitsland schaft zich af’, werd meer dan 1,5 miljoen keer verkocht), waarin de omstreden auteur Thilo Sarrazin de gevolgen van de massa-immigratie naar Duitsland beschrijft. Het succes van Sarrazin en de heftige reacties daarop zijn een goed voorbeeld van de manier waarop dit soort debatten in Duitsland kunnen ontsporen.
Joden
De voormalige SPD-wethouder van Financiën van Berlijn en oud-directielid van de Bundesbank – die overigens in tegenstelling tot ex-leraar Martin Korol niet uit de partij werd gezet – verdedigt de theorie dat intelligentie grotendeels genetisch is bepaald en dat de Duitse samenleving door de grote aantallen immigranten uit Turkije, Afrika en het Midden-Oosten gemiddeld steeds dommer wordt. Verder hebben joden, volgens Sarrazin, een speciaal gen, waardoor ze intelligenter zouden zijn dan anderen. Dit kwam Sarrazin te staan op allerlei verwijten, vanzelfsprekend dat van racisme, maar ook van antisemitisme – omdat hij joden als groep exclusiveert.
'Racistisch'
In de dagelijkse praktijk intussen gaat in Duitsland, volgens de Städtetag, van alles mis. De Vereniging waarschuwt, met een typisch Duitse formulering, dat de politiek de problemen rond immigratie niet langer mag ontkennen: ‘Als niet wordt opgetreden, kunnen extreem-rechtse groepen de situatie aangrijpen voor racistische agitatie’. Dit is geen loze stemmingmakerij, zo bleek deze zomer weer eens in de Oost-Berlijnse wijk Hellersdorf, waar neo-Nazi’s de komst van een asielzoekerscentrum aanwendden om bezorgde omwonenden op te hitsen.
Mob
Het incident in Berlijn staat niet op zich. In de Bondsrepubliek hebben radicaal-rechtse bendes, waaronder de beruchte Nationalsozialistischer Untergrund (NSU), de afgelopen jaren tientallen racistische moorden gepleegd. En de gebeurtenissen in de zomer van 1992, toen een meutende mob in Rostock-Lichtenhagen een asielzoekerscentrum aanviel en in brand stak, gelden nog altijd als een nationale schandvlek. De latente aanwezigheid van zoveel potentiële agressie brengt de politiek in een lastig parket. Iedere politicus die de problemen rond immigratie wil aanspreken, beseft hoe voorzichtig hij moet formuleren om maar niet met dit gewelddadige, extreem-rechtse kamp te worden geassocieerd. Voor je het weet open je een doos van Pandora.
