Landen aan de oostgrens van Europa voelen de dreiging van Rusland heel direct. Polen, de Baltische Staten, maar ook Finland en Zweden zijn zeer beducht op de agressie die Poetin tentoonspreidt. Vooral Letland en Estland kennen een grote Russische minderheid.
‘Ze zijn heel bang dat Rusland hen gaat bespelen of hier zelfs een Oekraïens scenario uitrollen’, weet historicus en Oost-Europadeskundige Marc Jansen. Een scenario dat niet ondenkbeeldig is. ‘Rusland is de buurlanden al twee keer binnengevallen. Voor Oekraïne waren ze ook al in Georgië’, brengt hij in herinnering.
Diehard
In een land als Letland krijgen gewonde soldaten een heldenontvangst, zoals we hier kunnen lezen. Dat een EU-lid als Nederland een volledig andere benadering heeft leidt er wel eens tot frustraties. Frustraties die Jansen zich goed kan voorstellen.
Toch wil hij ook benadrukken dat ze in Oost-Europa moeten beseffen dat Nederland nu eenmaal verder van Rusland ligt en dat hier een heel andere belevingswereld geld.
‘Daarbij komt dat de Nederlandse overheid ook een zakelijke behoefte heeft om de lieve vrede met Rusland te bewaren.’ Vandaar dat Nederland binnen de EU-politiek meedoet met het sanctiebeleid, maar tegelijkertijd wel de deur op een kier houdt.
‘En Nederland is nog niet eens een diehard’, stelt Jansen. ‘Er zijn lidstaten die de betrekkingen met Rusland juist willen aanhalen.’ Hij noemt Griekenland, Cyprus en Frankrijk, maar ook een Oost-Europees land als Hongarije. ‘Nederland spiegelt zich aan Duitsland en staat daarmee juist veel dichter bij Oost-Europa.’
'We doen veel meer dan twee jaar terug'
Ook Europarlementariër Hans van Baalen (VVD) snapt het sentiment in Oost-Europa wel. ‘Wij zijn nooit door de Russen bezet geweest, zoals Polen en de Baltische staten, en hebben dus minder kennis en ervaring op dat vlak.’ Maar hij is het er niet mee eens dat Nederland zich te afzijdig houdt. ‘Nederland schaart zich achter het Europese standpunt dat de sancties niet verlicht mogen worden als Rusland geen draai maakt.’
En de ramp met de MH17 heeft wel degelijk iets veranderd in de Nederlandse opstelling, vindt Van Baalen. Er wordt sindsdien veel intensiever samengewerkt met Oekraïne stelt hij, en Nederland geeft hulp aan de dorpen die ten tijde van de ramp in die regio zijn beschoten. ‘We doen veel meer dan twee jaar terug.’
Half maandsalaris
In de meeste landen in het Oosten van Europa krijgen gewond geraakte Oekraïense soldaten een heldenontvangst. Zo heeft de Letse overheid sinds het conflict op de spits werd gedreven, een budget uitgetrokken voor hun rehabilitatie en behandeling. Voor hen is een visum gratis.
De website van de IND meldt zeer toeschietelijk: ‘Voor onderdanen van landen waarmee de Europese Unie een overeenkomst heeft afgesloten, geldt een verlaagd tarief van €35,-’. ‘Maar voor veel Oekraïeners is dat een half maandsalaris’, weet Renate.
Asielaanvragen
Van Nederland hoeven deze slachtoffers weinig compassie te verwachten. Ze zouden voor vluchteling worden aangemerkt. ‘En vluchtelingen krijgen sowieso geen visum’, vertelt een medewerker van de IND desgevraagd. ‘Die kunnen een asielaanvraag doen.’
Volgens de laatste cijfers van het IND komen er niet veel aanvragen uit Oekraïne. Het maandelijkse overzicht vermeldt voor de maand mei slechts 52 Oekraïense asielaanvragen. Dat is twee procent van het totaal.
Het lijkt in het niet te vallen bij de Syriërs en Eritreeërs die met meer dan duizend aanvragen bovenaan staan. Toch is het aantal aanvragen uit Oekraïne ten opzichte van januari meer dan verdubbeld. Daarmee is Oekraïne na Eritrea de snelste stijger op de lijst.
Sympathiek
Hans van Baalen ziet dit wel als een dreiging. Vluchtelingenstromen buigen zich momenteel om via de Kaukasus naar Rusland en Oekraïne, signaleert hij. ‘We moeten ervoor waken dat Oekraïne geen tweede Libië wordt, waar vluchtelingen gewoon door kunnen wandelen naar Europa.’
Mits de buitengrenzen goed bewaakt worden, is Hans van Baalen groot voorstander van het afschaffen van visumkosten voor getroffen soldaten die hun leven in de waagschaal hebben gelegd voor de Europese veiligheid. ‘Maar ik ga daar niet over. Dat is iets voor de lidstaten zelf.’
Zijn VVD-collega en kamerlid Han ten Broeke vindt de Letse inzet zeer sympathiek, maar het is hem niet duidelijk of de visumkosten nou zo’n groot obstakel zouden zijn. Hij is dan ook geen voorstander van een betalingsvrijstelling omdat hij niet begrijpt waarom de betrokkenen zelf of de Oekraïense overheid die kosten niet kunnen betalen.
© Marc van der Sterren
Lees ook: Oost-Europa snakt naar Europese warmte
Over Marc van der Sterren
Marc van der Sterren schrijft vooral over landbouw en buitenland. Check zijn website Farming Africa voor nieuws over landbouw in Afrika. Neem een abonnement op zijn artikelen in TPO Magazine en volg @Marc_vd_Sterren voor updates.
