Mijn 82-jarige moeder reageerde op mijn bericht met iets over de Europese Green Deal, het ambitieuze plan dat ervoor zou moeten zorgen dat de EU in 2050, als eerste continent in de wereld, klimaatneutraal is. Frans Timmermans, uitvoerend vice-voorzitter van de Europese Green Deal, zou ergens hebben gezegd dat we allemaal vaker onze auto’s moeten laten staan om de trein te pakken, te fietsen of te wandelen; minder wasjes moeten draaien en kleding beter te luchten kunnen hangen. Ze gaf me een virtuele knipoog en ik hoorde nog net niet haar gegniffel. Ik geef toe, het klinkt betuttelend. Timmermans als een strenge vader die zijn stoute kinderen eens een portie discipline bijbrengt.
‘En toch is het allemaal waar mam,’ schreef ik terug. Maar het klopt natuurlijk van geen kant dat de Green Deal de miljoenen subsidies voor vlees- en zuivel reclame niet aan banden legt. Timmermans zwichtte onder druk van vlees-lobbyisten en het onderwerp verdween op het laatste moment uit de lijst van voorstellen, meldt Trouw.
Het maakt de Green Deal ongeloofwaardig. Ook doen we er lacherig over als gezegd wordt dat we de auto vaker moeten laten staan of kleding eens vaker kunnen luchten dan meteen in de wasmachine te gooien. Een vrouw van respectabele leeftijd vertel je niet zo gauw wat ze beter anders kan doen. De verwarming een paar graden lager zetten? Vergeet het. Een koud huis is onbespreekbaar.
Comfort voorop
Het is een bekend fenomeen: als het om het klimaat gaat, stellen we (eigen) comfort nog altijd voorop. Iets willen doen aan duurzamer leven mag een comfortabel leven onder geen beding in gevaar brengen. Wat Roxane van Iperen schrijft in haar meeslepende essay ‘Eigen welzijn eerst’ over zelfbehoud en het naar binnen keren van de Nederlandse middenklasse tengevolge van het verlies van liberale waarden en het vertrouwen in de overheid, zie ik ook terug op het gebied van klimaat. Comfort eerst.
Maar in tegenstelling tot Van Iperen’s essay is er hier geen duidelijke focus op één van de politieke flanken (nieuw-rechts). Gehecht zijnde aan comfort en dan vooral iets laten, de moderne mens hekelt het, onafhankelijk waar die zich precies in het politieke spectrum bevindt. Want we kiezen het vliegtuig om die zó verdiende vakantie te vieren (als je geluk hebt meerdere keren per jaar); de auto lijkt wel heilig; en minder dierlijke producten eten, gaat er maar moeizaam in. Laat staan volledig overgaan op een vegetarisch of veganistisch (‘kan niet zonder kaas’) dieet. Misschien zonnepanelen op het dak? ‘Dat staat zo lelijk’. Minder plastic dan? Zeker nu de plastic verpakkingen in supermarkten alleen maar toenemen. ‘Dat wordt lastig, want we moeten toch eten’. Zo gaat het in een gemiddeld huishouden.
Tegelijkertijd is het ook zo dat veel mensen simpelweg de tijd niet hebben (nemen?) om hierover na te denken. Opgeslokt door werk, verplichtingen en kinderen opvoeden. Levens zijn zo volgepakt dat er geen plek is om ook nog eens dáárover te moeten nadenken. En zo is het bij de meesten; alle ballen in de lucht houden.
Hoe dan ook geen vleestaks
De neiging om (eigen) comfort voorop te stellen aan het brengen van klimaatoffers, hoe klein soms ook, zie ik ook bij de discussie rondom de vleestaks. Die werd drie dagen geleden met ruime meerderheid weggestemd in de Tweede Kamer naar aanleiding van een motie van PVV om hoe dan ook geen vleestaks in te voeren. Eerder stelde minister van Landbouw, Henk Staghouwer, voor om hiernaar onderzoek te doen. De vleestaks wilde hij dan aanwenden om boeren te helpen naar de overgang tot een duurzame landbouw (en dat is precies nodig). Daar werd door de PVV dus een stukje voor gestoken. Het mocht zelfs niet onderzocht worden. Het debat was niet eens begonnen.
Voedselzekerheid
Jammer, want een vleestaks kan op meerdere fronten positief uitpakken. Vooral nu door de oorlog in Oekraïne graan schaars is geworden en daardoor de prijzen omhoog zijn geschoten. Om vlees te produceren is veel graan nodig. Een derde van de landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor de teelt van veevoer. Zoveel land dat ook gebruikt kan worden voor voedselverbouwing zonder de tussenkomst van de onhoudbare intensieve veeteelt. Zoveel graan waarvan ook producten gemaakt kunnen worden, bestemd voor menselijke consumptie. Om die reden alleen al is een afname van de vleesproductie wenselijk en een vleestaks kan daarbij helpen. Het bevordert de voedselzekerheid; een term waarmee de bio-industrie graag schermt in haar vleespropaganda.
Door de stijgende graanprijzen, stijgt logischerwijze ook de prijs van vlees, meldt RTL nieuws. De PVV motie werd genereus omarmd om de voornaamste reden dat burgers al met hogere kosten van hun levensmiddelen te maken hebben. Een gemiste kans, want we hebben de luxe dat er genoeg keuze in voedsel is. We zijn helemaal niet afhankelijk van vlees om in leven te blijven.
Ik ben groot voorstander van het – indirecte – inzetten op bewustwording over wat gezond en duurzaam voedsel is. Daar kunnen de miljoenen reclame-subsidies niet snel genoeg naartoe verplaatst worden. Maar door vlees duurder te maken, doet de gemiddelde consument naar verwachting veel eerder een andere keuze. Is het niet om het klimaat, dan om het geld. Een rechtstreekse maatregel heeft effect, want het is meteen voelbaar. Het is urgent. Een in het vooruitzicht hebbende klimaatramp is dat niet. Evenmin maakt het verborgen immense dierenleed achter de bio-industrie voldoende indruk om andere keuzes te maken. En juist dáárom is de vleestaks een triestmakende maatregel. Omdat de urgentie van een gezond leefklimaat, nu én later, totaal gemist wordt.
Beeld: José Ignacio Pompé/Unsplash.
