Kiemverhaal – echtscheiden tussen wal en schip

De kiem

Al in 2010 vroeg mevrouw Persaud om journalistieke aandacht met een persbericht dat net zo alarmerend als onbegrijpelijk was. Omdat ze niet antwoordde op vragen naar wat er concreet aan de hand was, kon er geen vervolg gegeven worden aan haar zaak. Na een tweede soortgelijke poging in 2011 zocht ze eind 2012 opnieuw media-aandacht met haar persbericht "KUNSTMATIG DWANG  ARMOE DOOR VELE AMBTS GEBREK ? MELDEN IS NOODZAAK" en betaalde ze Nieuwsbank om haar zaak door een onafhankelijk journalist uit te laten zoeken.

In opdracht van Nieuwsbank heeft daarop Krijn Schramade haar geinterviewd. Vervolgens heeft hij veel tijd moeten besteden aan het natrekken van Persaud's zware beschuldigingen aan het adres van de Nederlandse overheden en rechterlijke macht. Uiteindelijk concludeert Krijn dat de kwestie toch representatief is voor een maatschappelijk relevante kwestie. Voor middeninkomens is er geen recht wanneer hun beheersing van het Nederlands onvoldoende is.

Het verhaal

Nederland heeft een redelijk goede regeling voor de onfortuinlijken aan de onderkant van de samenleving. Al schijnt dat vroeger wel beter te zijn geweest. Maar wat, als je niet aan de onderkant staat en je wordt toch door het noodlot getroffen? De samenleving blijkt een samenzwering om je zo gauw mogelijk naar die onderkant te krijgen. Krijn Schramade onderzocht het schrijnende verhaal van een engelstalige roman-schrijfster in Helmond.

“Uitzetting uit woning per direct uitvoerbaar. Executie onherroepelijk”, leest de uit Frans-Guyana afkomstige Nita Persaud in een brief. Wat betekent dat? De brief is voor haar moeilijk te begrijpen, haar moedertaal is Engels en het Nederlands begrijpt ze maar slecht. Een paar weken en nog enkele onbegrijpelijke brieven later, op een ochtend in 2010, staat een deurwaarder met politie op haar stoep in het Brabantse Helmond. De deurwaarder beroept zich op een rechterlijk vonnis over haar echtscheiding waarbij het huis aan haar ex-man is toegewezen. “Maar het vonnis klopt niet! Dan mogen jullie mij niet uit mijn huis zetten!” is haar verweer. Het mag niet baten. Deurwaarder en politie kennen geen genade. Persaud krijgt een proces verbaal aan haar broek wegens protesteren. De deurwaarder neemt zelfs de fietsen van haar kinderen in beslag. Persaud en haar twee minderjarige dochters staan op straat.

Hoe kon dit zo ver komen? De situatie is typerend voor een groep mensen die voor hun rechtsbijstand tussen de wal en het schip raken. Anderstaligen met een middeninkomen. Wanneer ze in een juridische procedure terechtkomen ontbreekt hen voldoende kennis van het Nederlandse recht en kunnen ze het veelal niet alleen aan. In geval van echtscheiding kunnen de beide ex-partners er letterlijk alleen voor komen te staan. Naast emotionele aspecten komt er ook  juridisch regelwerk om de hoek kijken. Waar zijn de belangrijke papieren, samenlevingscontract, hypotheekakten en andere notariële akten? Wat zijn de juridische consequenties van eerdere afspraken? Wie doet wat? Komen de twee ex-partners er samen uit? Door de bomen aan papierbundels is het bos vaak niet meer te overzien. De juridische taal in de documenten helpt dan ook niet erg.

Rechtsbijstand

Een advocaat inschakelen kost veel geld. Per uur wel zo’n 100 tot 500 euro. De kosten van een gemiddelde echtscheiding liggen rond de 2500 euro. Hoe uitgebreider de procedure, hoe meer uren de advocaat moet maken en hoe duurder het wordt. Een ingewikkelde scheiding kan tienduizenden euro’s kosten.

Mensen die weinig te besteden hebben, kunnen hulp krijgen van de overheid. “Elk Europees land moet er voor zorgen dat zijn burgers toegang tot het recht hebben”, zo licht de Raad voor de Rechtsbijstand (RVR) toe. “Om die reden kent Nederland de Wet op de Rechtsbijstand. De wet regelt dat mensen die geen mediator of advocaat kunnen betalen – bijvoorbeeld vanwege een laag inkomen en weinig spaargeld – een deel van de kosten vergoed kunnen krijgen”. De bijstandsbehoeftige betaalt nog wél een eigen bijdrage. De hoogte is afhankelijk van het inkomen. Hoe lager het inkomen, hoe minder er betaald moet worden.

Inkomensgrens

Dat lijkt goed geregeld maar is het niet. “Juridische kosten zijn een steeds groter probleem voor de middenstand”, zo is in de hoek van de advocatuur te horen. Voor wie net boven de inkomensgrens zit is er geen subsidie en kunnen de juridische kosten lang niet altijd opgebracht worden. Mensen met middeninkomens kunnen met vaste uitgaven zitten waar ze niet zomaar van af kunnen zien. Een middeninkomensgezin met kinderen en een hypotheek, dat met inkomsten en uitgaven maar net uitkomt, krijgt bij echtscheiding flinke financiële klappen. Naast de uitgaven aan juridische procedures is er in deze crisisjaren ook nog de kans op een restschuld bij gedwongen verkoop van het huis.

Het Juridisch Loket, een door de overheid gesubsidieerde organisatie “waar iedere burger terecht kan voor gratis juridisch advies” ziet een explosieve groei in het aantal vragen over echtscheidingen. De vragen gaan bijvoorbeeld over de verdeling van het huis, een omgangsregeling, partner- en kinderalimentatie. Waren er in 2011 nog 25.000 vragen, in 2012 steeg dat naar bijna 40.000. Deze stijging is niet terug te vinden in de telling van het CBS van het daadwerkelijke aantal echtscheidingen. Het Juridisch Loket probeert de discrepantie te verklaren: “Misschien kiezen deze klanten er uiteindelijk toch maar voor om nu nog niet uit elkaar te gaan." Er lijkt een nieuwe groep van schijnhuwelijken te ontstaan, 'onvrijwillig getrouwd' omdat scheiden te duur is.

Voordat je een advocaat inschakelt kun je dus eerst gratis hulp zoeken bij het Juridisch Loket, maar ook bij de vele lokale Rechtswinkels en het recent opgerichte Rechtswinkel.nl en SamenGratisScheiden.nl. Deze vraagbaken proberen het vakjargon toegankelijk te maken en mensen juridisch op weg te helpen. Hulpzoekenden kunnen bijvoorbeeld uitleg krijgen over hoe een procedure werkt of wat een brief met juridische taal in de praktijk betekent. Sanne Hazenberg-Paulus, manager marketing en communicatie van het Juridisch Loket vertelt dat zij 90 procent van de klantvragen gratis kunnen beantwoorden.  De overige tien procent verwijzen zij door, bijvoorbeeld naar een advocaat of mediator. Dit kan allemaal via de telefoon, per e-mail, via de website of tijdens de spreekuren op een van de 30 kantoren in het land.

Mensenrecht

Maar is deze hulp er ook voor anderstaligen? “Iedereen heeft dezelfde rechten, maar zij moeten wel een tolk meenemen”, zo zegt Hazenberg-Paulus van het Juridisch Loket. “Dat kan een buurvrouw zijn, maar ook zien we vaak dat de kinderen meegaan om te vertalen”.

Volgens een besluit van de Europese Unie is juridische hulp een van de fundamentele mensenrechten. “Daarom zijn regeringen, advocaten en juridische hulporganisaties verplicht om vertalingen aan te bieden van alle relevante, bestaande en beschikbare documentatie”, zo vertelt Adina Barvinschi, online marketeer van vertaalbureau Lingo24. Dit geldt echter alleen in geval van een strafproces, en niet voor arbeidsrecht, consumentenrecht en familierecht, waaronder echtscheidingen vallen.
Voor anderstaligen zijn er wel enkele andere voorzieningen. Zo krijgen asielzoekers juridische bijstand met een tolk en biedt een organisatie als de Stichting Dienstverlening aan Buitenlanders (SDB) hulp aan “buitenlanders die zonder inkomsten en overheidssteun in Nederland proberen te overleven”. Kortom, als anderstalige moet je asielzoeker zijn of in armoede verkeren om de benodigde ondersteuning in juridische procedures te krijgen.

Bitter Sweet Foundation

De scheiding van mevrouw Persaud ontaardde in een menselijk drama omdat ze de juridische aspecten onvoldoende begreep. Het leidde tot een sneeuwbaleffect aan zorgen. Haar kinderen waren nog te klein om als tolk op te treden, ze dacht het wel zonder tolk te kunnen redden. Ze was ervan overtuigd in haar recht te staan, het vonnis van de rechter kon eenvoudig niet waar zijn. Terwijl ze uit haar huis gezet werd, kreeg ze nog een brief van de gemeente, waarin hulp werd aangeboden. Maar omdat ze een redelijk inkomen heeft, gold dat aanbod niet voor haar.

Zo kan het gebeuren dat mensen op het gebied van juridische bijstand tussen de wal en het schip raken. Persaud wil daarom een stichting oprichten. De Bitter Sweet Foundation, naar de titel van een door haar geschreven boek. Een tiende van de opbrengst van haar boeken wil ze reserveren voor deze stichting, zodat mensen geholpen kunnen worden in de omgang met advocaten, notarissen, deurwaarders, de rechtbank en de overheid. Persaud: “Om te voorkomen dat andere mensen in nood komen en door procedures aan de grond geraken”.

Mevrouw Persaud is bereikbaar via email nitapersaud@yahoo.com tel:  0640866667

Verantwoording Krijn Schramade:

Mevrouw Persaud is het niet eens met het oordeel van de rechter die na de scheiding het huis toedeelt aan haar ex-partner. Bovendien is ze haar ex-man een geldbedrag verschuldigd. In haar ogen was het vonnis fout en daar heeft ze zich naar gedragen. Ze vindt dat ze in haar recht staat. Daarom gaat ze het huis niet uit en betaalt ze haar ex-partner niet. In haar ogen wordt haar onrecht aangedaan. “Het vonnis klopt niet”.  Het vonnis (in mijn bezit – K.S.) van de rechtbank in Den Bosch is de bron van het kwaad en heeft mevrouw Persaud een sneeuwbal aan problemen bezorgd.

Ik heb geen bewijzen kunnen vinden dat het vonnis onjuist was. Haar onderbouwende argumenten waarom het vonnis fout zou zijn, heb ik onderzocht. Hierbij kreeg ik de hulp van een onafhankelijke advocaat. Algemene conclusie over het vonnis: “Belevingswereld van Persaud komt niet overeen met de juridische werkelijkheid”.

Ter illustratie Individuele argumenten die ongefundeerd bleken:

A. “Waarde van huis in vonnis klopt niet.”

Het huis is in 2007 door Persaud en haar partner voor 448k euro (met hypotheekwaarde van 527k) gekocht. Een expert bepaalde in 2009 in opdracht van de rechter de waarde op 440k euro. Dit lijkt gezien de beweging op de huizenmarkt geen onredelijke prijs, misschien zelfs aan de hoge kant. Persaud vindt dat het huis een waarde heeft van 527k en verwijst naar het hypotheekbedrag van 527k in 2007. Een eerder hypotheekbedrag kan niet als waardebepaling gelden van de huidige waarde van een huis. Daarnaast is de waarde van het huis in 2007 ook niet per definitie gelijk aan de waarde van 2009, zeker niet de afgelopen jaren. Tot en met 2007 stijgen de huizenprijzen. Vanaf 2008 dalen de huizenprijzen. Persaud is slachtoffer van de malaise op de woningmarkt.

B. “Mijn handtekening onder notariële akte is vervalst”

Haar handtekening onder de nieuwe notariële acte zou zijn vervalst. In het vonnis staat dat indien mevrouw niet zelf binnen twee weken voldoet aan de afspraken dan treedt het vonnis in haar plaats. De notaris mag dan namens haar tekenen. Geen vervalsing dus.

C. “Door mijn advocaat kan ik niet in hoger beroep gaan”

Dat klopt. Haar advocaat heeft een procedurefout gemaakt. In dit specifieke geval had binnen 8 dagen een hoger beroep ingediend moeten worden. Dit heeft de advocaat niet gedaan, waardoor geen hoger beroep.meer mogelijk is. Zij kan deze advocaat aansprakelijk stellen voor de geleden schade (wat is de schade?) Maar het is onwaarschijnlijk dat er in het hoger beroep inhoudelijk iets aan het vonnis zou zijn veranderd. (Bevestigd door twee advocaten.)

D. “Mijn cassatieadvocate zegt dat alles aan het vonnis fout is”

Haar cassatieadvocate, (iemand anders dan die van de procedurefout) zou alles kunnen bevestigen. Zij, advocate S. Kousedghi, van Alt Kam Boer, zou tegen Persaud hebben gezegd dat er helemaal niks klopt van het vonnis. Op mijn vraag aan deze advocate gaf deze aan dat ze vanwege beroepsgeheim niks inhoudelijks mocht zeggen zonder toestemming van de cliënt, Persaud. Toen ik doorvroeg en de bewering van Persaud voorlegde, zei de advocate: “Dan heeft mevrouw mij verkeerd begrepen”. Op mijn verzoek aan Persaud om toestemming te geven om inhoudelijk te spreken met haar cassatieadvocate, heb ik geen antwoord gekregen.

Overig:

De communicatie was niet makkelijk. Haar teksten en e-mails waren niet altijd leesbaar.

Beloofde documenten werden niet altijd verzonden. Lang niet alle vragen werden beantwoord. Is dat door de taal/miscommunicatie?

Ik heb lang op een vervolgafspraak gehoopt, onder andere om haar mijn bevindingen voor te leggen. Dat is niet gelukt maar uiteindelijk heeft ze wel haar fiat gegeven aan de door mij geschreven tekst.

Getekend: Krijn Schramade

Scheuten aan de kiem

Het is nog zoeken naar de juiste vorm voor dit genre: het kiemverhaal. Krijn heeft als goed journalist geprobeerd een definitief verhaal te maken maar de verantwoording is boeiender geworden dan het verhaal zelf. Een kiemverhaal moet misschien beter die twee elementen verenigen. Dit verhaal zou in de ik-vorm boeiender zijn, nadruk op het detective karakter zou ook duidelijker maken welke vragen nog onbeantwoord bleven. Niettemin, ideeën voor follow-up zijn er genoeg: Het zou een mooi geval voor de rijdende rechter zijn, alleen jammer dat die geen echtscheidingen doet. Hebben deurwaarders, politie en ambtenaren iets geleerd van deze ervaring of is het eigen schuld, dikke bult? Persaud is een duidelijk slachtoffer van de dalende huizenprijzen, de hypotheek dekte de waarde van het huis niet meer. Hoeveel soortgelijke gevallen zijn er inmiddels van huisuitzettingen? En hadden die kinderen nu echt hun fietsjes niet mogen houden?

Jan Halkes

DNP-gasthoofdredacteur