Ondergetekende is een man tussen de 25 en 34 jaar oud, heeft een bovengemiddelde interesse voor computers, ruimtevaart, videogames, science fiction en nieuws, heeft een iPad met de naam Homer en zat een tijdje terug een week in Griekenland. Het is zomaar een greep uit de informatie die Google de afgelopen tijd over mij heeft verzameld. Niet door me vanaf een bankje gade te slaan vanachter een krant met twee ooggaten erin geknipt, maar door automatisch gegevens bij elkaar te harken via de verschillende diensten die ik gebruik.
Google doet dat niet voor niets. De internetreus sprokkelt gegevens over en van mij (en de rest van zijn gebruikers) bij elkaar om zo gerichter advertenties te verkopen. Want hoe meer er van die advertenties over de virtuele toonbank gaan, hoe dikker de bankrekening van het één na waardevolste merk ter wereld. Dat bij elkaar rapen van gegevens verloopt via slimme algoritmes. Zoekt u in de search engine van Google naar bezienswaardigheden in Griekenland, dan slaat de internetgigant dat op.
Maar daar houdt het niet op. Ook de andere diensten van Google, zoals webbrowser Chrome, filmpjessite YouTube en Gmail verzamelen gegevens over hun gebruikers. Sinds 2012 koppelt Google de informatie uit al die verschillende diensten aan elkaar. Zo wordt een zoekopdracht naar plaatjes van zonsondergangen gelinkt aan een mailtje waarin u voorstelt met vakantie te gaan. Tel daar de eerder genoemde strooptocht naar Griekse bezienswaardigheden bij op en de kans is groot dat u advertenties krijgt voorgeschoteld over goedkope vluchten naar én pittoreske hotels op het Griekse eiland Santorini.
Door de informatie uit zijn verschillende diensten aan elkaar te lussen bouwt Google zeer complete profielen op van zijn gebruikers. Zo weet Google niet alleen waar u naar zoekt en wat uw interesses zijn, maar ook met wie uw bevriend bent (Google+), wie u mailt (Gmail), wie u belt (Android), aan welke bestanden u werkt (Docs), waar u zich bevindt (Maps en Android), of u überhaupt thuis bent (Nest Learning Thermostat) en zelfs waar in huis u zich bevindt. “U hoeft niet eens meer te typen”, flapte Google-topman Eric Schmidt er in 2010 uit tijdens een bezoek aan het Washington Ideas Forum. “We weten waar u bent. We weten waar u bent geweest. En we kunnen min of meer voorspellen waar u aan denkt.”
Links laten liggen
Wilt u liever niet dat Eric Schmidt alles van u weet en kan voorspellen wat u denkt, dat lijkt de oplossing simpel: laat de diensten van het bedrijf uit het Amerikaanse Cupertino links liggen. Er zijn immers alternatieven genoeg om een op het eerste gezicht Google-loos leven te leiden. Schakel voor online zoekopdrachten bijvoorbeeld over naar DuckDuckGo. Dat is een zoekmachine die belooft dat het geen gegevens van gebruikers bewaart. Mailen zonder meespiekers gaat dan weer het beste met een eigen mailserver en voor de richtingsgevoellozen onder u zijn de kaartenbakken van Yahoo of Microsoft een goed alternatief.
Voor wie het uit wil maken met het grootste internetbedrijf ter wereld is stoppen met het gebruik maken van Google-diensten (er zijn er inmiddels meer dan zestig) een goed begin. Maar het is niet genoeg, weet Daphne van der Kroft van privacywaakhond Bits of Freedom. Google komt namelijk ook dingen van u te weten als u diens websites, gadgets en software níet gebruikt. Bijvoorbeeld wanneer uw vrienden mailen met Gmail. Van der Kroft: “Gmail scant alle berichten die binnen komen, dus ook mailtjes die met andere programma’s zijn verstuurd. Gmail behandelt alle mailtjes op dezelfde manier: ze worden gescand op trefwoorden en de gegevens die daaruit voortkomen verdwijnen in de databanken van Google.”
‘Een onzichtbaar web’
Niet alleen uw mailverkeer, ook uw gewone internetverkeer is niet veilig voor de verzameldrift van Eric Schmidt en zijn volgelingen. Want ook wanneer u zelf geen gebruik maakt van de diensten van Google is de kans onnoemelijk groot dat de sites die u bezoekt dat wél doen. Websites maken vaak gebruik van diensten van derden. Surft u naar een site die zo’n dienst gebruikt, dan krijgen ook die derde partijen uw gegevens te zien. En dat is big business, blijkt uit onderzoek van beveiliger F-Secure. Van de 100 urls die wereldwijd het vaakst worden bezocht, krijgt 85 procent zijn bezoekers automatisch doorgesluisd. Die 85 pagina’s ontvangen uw gegevens, zonder dat u daar weet van heeft.
Ook Google heeft diensten die u automatisch bezoekt als u over het internet struint. De bekendste zijn AdSense en Analytics. AdSense is het advertentieplatform van Google dat sitebouwers de kans geeft wat geld te verdienen aan hun pagina. Analytics is een analysetool die website-eigenaars niet alleen vertelt hoeveel mensen hun pagina’s bezoeken, maar ook wanneer de internetters komen, hoe oud ze zijn en uit welk land ze afkomstig zijn.
Van alle websites op het www maakt 51,5 procent gebruik van Analytics, blijkt uit onderzoek van Web Technology Surveys. Surft u naar een site die Analytics gebruikt, dan plaatst Google als vanzelf een tracking cookie op uw computer. Deze kleine tekstbestanden worden door websites geplaatst om bezoekers te onderscheiden en voorkeuren op te slaan. Handig bij een volgend bezoek. “Je ziet het niet, maar alle websites die Analytics gebruiken laten Google zo’n cookie plaatsen”, weet Van der Kroft van Bits of Freedom. “Ze liggen als een onzichtbaar web over het internet. Bezoek je een site die een dienst van Google gebruikt, dan ziet het bedrijf dat. Zo weet Google precies welke sites je bezoekt, zelfs als je wegblijft van haar eigen diensten.”
Uit elkaar gaan
Van Google afkomen is dus zo makkelijk nog niet, tenminste niet als u met enige regelmaat online moet. Maar dat wil niet zeggen dat het helemaal onmogelijk is. In 2012 besloot de Amerikaanse journalist Tom Henderson dat het genoeg was: hij en Google, dat ging niet meer werken. Het was tijd voor een echtscheiding. In een week tijd wist hij zich grotendeels te ontworstelen aan het totalitaire regime van de internetreus. Voor wie hetzelfde wil doen: de reis bevat wat technische afslagen. Zo moet u niet alleen cookies verwijderen en software installeren die ervoor zorgt dat diezelfde cookies niet opnieuw op uw computer komen, maar dient u uw computer ook te leren om verzoeken van Google compleet te negeren.
De mogelijkheid om tracking cookies van een computer te verwijderen, zit in vrijwel iedere browser ingebakken (de Consumentenbond heeft handleidingen op tinyurl.com/cookieweg). En het buiten de deur houden van trackingsoftware van Google en andere virtuele spionnen is redelijk eenvoudig dankzij de komst van software als F-Secure Freedome en gratis plugins als Ghostery en Disconnect.me. Een computer leren dat hij verzoeken van Google helemaal in de wind slaat is andere koek en vereist een aanpassing in het zogenoemde hosts-bestand op uw computer. Dat is een klein tekstbestand dat dienst doet als een adressenboek voor uw browser. Typt u een url in, dan controleert uw browser eerst het hosts-bestand op een bijbehorend internetadres. Pas daarna gaat de browser zelf op speurtocht.
‘Mission impossible’
Het aanpassen van het hosts-bestand op uw computer (zie het kader ‘Een omleiding instellen’ voor een korte handleiding) is een van de belangrijkste vereisten om Google buiten de deur te houden. Maar hoewel de technologische oplossingen geen rocket science zijn, blijkt het voor internetters toch moeilijk om onder het juk van Google uit te komen. Benjamin Ellis, een online ondernemer die in 2009 besloot Google de rug toe te keren noemt het een ‘mission impossible’. “Na een maand besloot ik het op te geven”, schrijft hij na afloop van het experiment op zijn blog. “In het begin was het moeilijk en daarna werd het alleen maar moeilijker.”
Ook ondergetekende had het moeilijk met ontsnappen aan de macht van Google. Het opgooien van de digitale barrières bleek niet het probleem, dat was in een middagje wel gebeurd. Veel lastiger is het om actief weg te blijven van alles wat Google schreeuwt. Daarvoor is Google al te groot. Mijn huis is voorzien van een Nest-thermostaat en slimme rookmelders, mijn tablet draait Android en Chrome is veruit mijn favoriete browser. Allemaal producten waar alternatieven voor zijn, maar in veel gevallen stellen de bedrijven achter die alternatieven (denk aan Apple en Facebook) net zulke profielen van zijn gebruikers op als Google.
Maar het komend decennium zou daar best eens verandering in kunnen komen, voorspelt trendwatcher Marcel Bullinga in een onderzoek van het Amerikaanse Pew Research Center. Volgens hem ontstaat er binnen tien jaar een tegenbeweging. “Persoonlijke informatie is geld waard. En we komen steeds meer tot de conclusie dat we onze gegevens hebben overhandigd zonder dat we door hadden wat we weggaven. In de toekomst gaan we onze privacy inzetten als betaalmiddel. Voor een dienst als Google betalen we straks óf met geld óf met persoonsgegevens. Zo bepaal je zelf wie wat van jou weet.”
Ter verdieping
Een omleiding instellen (Windows)
Blader naar de map C:WindowsSystem32driversetc en dubbelklik daar op het bestand hosts. Kies voor openen met Kladblok en scroll omlaag. Voer onderaan het bestand de regels ‘127.0.0.1 www.google.com’ en ‘127.0.0.1 www.google.nl’ in. Klik vervolgens op Bestand en Opslaan om al het verkeer van en naar Google te blokkeren.
Een omleiding instellen (OS X)
Blader naar de map Utilities en open de Terminal. Voer de commandoregel ‘sudo nano /etc/hosts’ in en geef het computerwachtwoord wanneer daarom wordt gevraagd. Scroll vervolgens omlaag in het hosts-bestand en voer onderaan het bestand de regels ‘127.0.0.1 www.google.com’ en ‘127.0.0.1 www.google.nl’ in. Druk vervolgens op ctrl+o en Enter om de wijzigingen op te slaan.
De alternatieven
Wilt u minder Google in uw leven? Ruil de wereldberoemde zoekmachine dan in voor het veel minder bekende DuckDuckGo. Negeer diensten als Hangouts, Picasa en Docs en stap over op respectievelijk ooVoo, Flickr en LibreOffice. Verwijder uw Gmail-account en schaf een eigen mailadres aan bij een webhostingbedrijf. Vimeo is dan weer het beste alternatief voor YouTube, al bevat die site wel een heel stuk minder content. Heeft u apparaten met Android? Verwijder dat besturingssysteem dan en installeer Ubuntu.
Wat Google van u weet
Bedrijven die gegevens verzamelen van Europese internetters zijn verplicht gebruikers inzage te geven in wat ze precies bij elkaar hebben gesprokkeld. Google probeert aan die plicht te voldoen met Google Dashboard (google.com/dashboard). Op die pagina geeft de internetreus u inzicht in verzamelde gegevens met betrekking tot contacten, mails, zoekgeschiedenis, locatie-geschiedenis en zoekgeschiedenis. Een overzicht van de plekken waarvan Google weet dat u er geweest bent vindt u op maps.google.com/locationhistory en uw uitgebreide zoekgeschiedenis wordt opgeslagen op history.google.com. Wilt u weten wat volgens Google uw interesses zijn, surf dan naar google.com/ads/preferences. Op google.com/takeout downloadt u in één keer alle gegevens die Google over u verzameld heeft.
(Eerder verschenen in Computer Idee)
