De discussie rond levenslang tussen voor- en tegenstanders draait regelmatig rond in een zwaar vertroebelde poel. Tegenstanders zijn er als de kippen bij om te wijzen op het grote gevaar van zware boeven die hun straf goeddeels ontlopen en zo weer op straat staan.
Die stelling is niet houdbaar. In het voorstel van Recourt komt een eventueel einde aan de straf pas na 25 jaar. Die periode is nog steeds een van de langste straffen die we kennen in het wetboek. De vrijheid is daarnaast ook zeker geen automatisch gegeven. Het is aan een rechter om te bepalen of iemand na lange jaren van detentie alsnog in aanmerking komt voor vrijheid. Nog aanwezige gevaren of bezwaren vanuit de samenleving kunnen op dat moment prima door een onafhankelijke rechter worden gewogen.
Altijd gevaarlijk?
Tegenstanders hebben echter meer argumenten. Was het immers niet een rechter die ooit – na afweging van alle belangen – besloot de levenslange straf op te leggen? Dat is zeker zo. Maar welke rechter kan de gevolgen van een dergelijke oneindige straf ooit in de tijd voorzien? Is een moordenaar van pak hem beet in de dertig, op zijn 55ste nog steeds zo gevaarlijk? Moet hij nog steeds boete doen? Kunnen mensen niet veranderen?
Tussentijds beoordelen of een straf nog wel passend is. Het klinkt nieuw, maar is het bepaald niet. Het Nederlandse rechtssysteem kent gek genoeg meer vrijheden toe aan mensen die bewezen gevaarlijk zijn voor de toekomst: de tbs'ers. Deze groep van vaak ernstig gestoorde criminelen mag om de twee jaar naar de rechter om te pleiten voor vrijlating. Ze worden beoordeeld door deskundigen die een professionele inschatting kunnen maken van het herhalingsgevaar.
Gratie
Tegenstanders van een soepeler levenslang wijzen daarnaast op het bestaan van gratie. Er is toch al een mogelijkheid om vervroegd vrij te komen? Het probleem met gratie is tweeledig. Ten eerste is het zelden tot nooit een succes. En ten tweede is het zwaar afhankelijk van de politieke wind die er op dat moment waait. Het is immers een minister met zijn ministerie die nadrukkelijk een advies op moeten stellen. En een minister is zeker niet altijd een partij die een belangeloze afweging maakt.
In Europees verband is de discussie rond levenslang al lang geen discussie meer. De meeste landen kennen geen levenslang meer. In Frankrijk en Duitsland bijvoorbeeld komen de meeste levenslang-gestraften na vijftien jaar in aanmerking voor vrijlating. In Finland zitten mensen gemiddeld twaalf tot veertien jaar. In Italië mogen gestraften na 26 jaar denken aan een voorwaardelijke vrijlating.
Praktisch alle beschaafde landen in Europa volgen het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in de stellige overtuiging dat een straf zonder einde een inhumane straf is.
Gps-techniek
De tijd is rijp voor een afgewogen alternatief. En goed bekeken is het heel wel mogelijk om tegemoet te komen aan alle bezwaren van tegenstanders. Er kan in een nieuw voorstel gekeken worden naar begeleid en onbegeleid verlof. Er kunnen voorwaarden worden gesteld aan vrijlating: begeleiding bijvoorbeeld. Of behandeling. Elektronisch toezicht kan een rol gaan spelen. Met de huidige gps-techniek is het immers heel goed mogelijk om iemand nauwkeurig en veilig te volgen. Via contact- en gebiedsverboden kan bovendien voorkomen worden dat dader en nabestaanden/slachtoffers met elkaar te maken krijgen.
Nederlanders zijn in de regel fel gekant tegen de doodstraf. En terecht. De vraag is echter wat humaner is. Een snelle en pijnlijke dood of een jaar na jaar voortslepende detentie, zonder enig uitzicht of doel.
Wellicht zijn het dramatische woorden: maar goed bekeken is levenslang niet meer of minder dan een uitgestelde doodstraf. Tijd om dat eens te veranderen.
