Strak in de witte verf staat een twintigtal huizen te pronken op een bergrug, net boven Torrox, in de provincie Malaga. Het gehucht El Acebuchal oogt welvarend, nieuw bijna. Met op zijn Romeins geplaveide straatjes, tegen de muren omhoog klimmende bougainville en een goed gevuld terras bij het plaatselijke restaurant. Maar schijn bedriegt.
Tot een paar jaar terug was het Zuid-Spaanse dorpje één grote bouwval. Verlaten door de bewoners, die geen toekomst meer zagen op de onherbergzame, in de winter van de buitenwereld afgesloten plek. Eind jaren veertig vertrok de laatste inwoner. Pas vijftig jaar later, in 1998, zette opnieuw iemand voet aan de grond in El Acebuchal. Garcia Sánchez zag met pijn in het hart hoe het Andalusische dorp, waar zijn opa ooit opgroeide, erbij lag. En besloot het ter plekke nieuw leven in te blazen.
Wildernis
Dat is meer dan goed gelukt. El Acebuchal is een oase in de wildernis van het gebergte van Sierre de Almerija. Vanaf iets voorbij de stad Malaga aan de N340 snijdt een vriendelijk kronkelende weg omhoog. Richting Frigiliana, een bij kunstenaars geliefd wit bergdorp. Van daaruit wordt de tocht pas echt interessant. Na iedere haarspeldbocht wacht een nieuw adembenemend uitzicht en daalt gestaag de temperatuur. De laatste twee kilometer maakt het asfalt plaats voor kleine steentjes en gaapt links de afgrond, terwijl rechts de rotsen ongenadig stand houden. Dan ineens, na weer een scherpe bocht, is er de vallei, de arroyo Acebuchal, en gaat een andere wereld open.
Ruïnes
“Eén huis was al in het bezit van de familie”, vertelt Garcia Sánchez even later, bij de houtkachel, in het enige restaurant dat het gehucht rijk is. “Met een lening van de bank konden we meer panden aankopen. Voor weinig geld, want het waren eerder ruïnes.” Daar stonden hoge kosten voor de vervallen infrastructuur tegenover. Het kronkelige zandpad naar El Acebuchal moest opnieuw begaanbaar worden gemaakt, de straatjes waren overwoekerd met hardnekkig onkruid en het grootste deel van het budget ging op aan de aanleg van elektriciteit. Bijna een ton aan euro´s besteedde Garcia Sánchez om het dorp te verlossen van kaarslicht en enkel open haarden in de kille winters.
Stap voor stap verscheen El Acebuchal weer op de kaart. Wandelaars wisten de plek opnieuw te vinden, toeristen kozen bewust voor een verblijf in het ooit verlaten dorp. Waar mobiele telefoons geen bereik hebben en het uitzicht, via de bergkammen, reikt tot aan de Middellandse Zee.
Tendens
El Acebuchal is niet uniek in Spanje. Sinds de jaren vijftig, en de laatste tien jaar in verhoogd tempo, trekken vooral jongeren weg uit de dorpen op het Spaanse platteland. Een tendens die in alle provincies voelbaar is, met dalingen van 33 procent en meer van het inwonersaantal. Volgens een laatste telling staan bijna 3.000 dorpen leeg, met de autonome deelstaat Galicië als koploper met 885. Gevolgd door Asturias (525), Castilla y Leon (234), Madrid (185), Andalusië (163) en Catalonië (148).
Vele tientallen verlaten dorpen staan te koop. Al zijn die niet altijd even makkelijk te lokaliseren. Verkoop gebeurt veelal onderhands, zonder tussenkomst van een makelaar. Maar voor wie grondig zoekt, zijn genoeg interessante deals te halen. Op websites als http://aldeasabandonadas.com. Waar in de provincie Tarragona bijvoorbeeld het gehucht El Querol te koop wordt aangeboden. Voor 14 huizen en 80 hectare grond vraagt de eigenaar, in dit geval een bank, 280.000 euro. Altijd al in een kasteel willen wonen? Ook dat kan, prijs nader overeen te komen.
Kadaster
De Spaanse consumentenbond raadt potentiële kopers overigens ernstig aan eerst het kadaster te bestuderen. Om te voorkomen dat erfgenamen van voormalige bewoners na de verkoop alsnog hun deel op komen eisen. Daarnaast mogen volgens de wet huizen en kerken alleen gerestaureerd worden in originele stijl en met lokale bouwmaterialen. Tenzij een gemeente toestemming geeft, mag er niet gesloopt of naar eigen smaak hersteld worden.
Kostbaar traject
Na de koop volgt veelal een langdurig en kostbaar traject. Solo is dat geen makkelijke route. Vandaar dat op de website www.pueblosabandonados.es een groep Spanjaarden de krachten heeft gebundeld. Het doel van het project is om zo nauwkeurig mogelijk te bepalen welke verlaten dorpen eventueel in aanmerking komen voor ´herbevolking´. De leden van het forum zoeken zelf actief in de Spaanse binnenlanden, maken foto´s, omschrijven de omgeving en proberen achter de identiteit van de eigenaren te komen. Want vreemd genoeg is er vrijwel geen informatie te vinden over het onderwerp. Terwijl de verlaten dorpen vele cultuur-historische schatten herbergen, zoals eeuwenoude kerken, Don Quichote-achtige windmolens en half vervallen paleizen.
Omhels de aarde
Sinds 2007 heeft ook de Spaanse overheid de strijd geopend voor het opnieuw bevolken van verlaten dorpen. In de Eerste kamer werd destijds de wet aangenomen op duurzame plattelandsontwikkeling, om al het beleid op dat gebied te coördineren. De Interministeriële Commissie voor het platteland ondersteunt de laatste jaren een aantal organisaties die levensvatbare projecten opzetten om de campo aantrekkelijk te maken als woonplaats.
Eén daarvan is Abraza la Tierra, omhels de aarde (www.abrazalatierra.com). Een op ideële gronden gestichte organisatie, die – met succes – projecten op heeft gezet in dorpen in vijf Spaanse regio´s. Sinds de oprichting in 2004 heeft Abraza la Tierra 230 families, in totaal 500 volwassenen en kinderen, een nieuwe start geboden. Nog eens 150 families zitten momenteel midden in de overgang van stad naar het platteland.
De formule werkt. In de gemeenten waar Abraza la Tierra werkt, is het inwonersaantal gemiddeld met bijna tien procent gestegen. In sommige dorpen is het aantal inwoners zelfs verdubbeld. Een baanbrekend project in Europa, dat iedere maand op internet door 15.000 bezoekers wordt geraadpleegd.
Privacy
Voor wie op zoek is naar ultieme privacy liggen er momenteel in Spanje kansen genoeg. Benieuwd waar? Check de kaart:
http://www.pueblosabandonados.com/mapa
