Tegen de verzamelde verslaggevers hield ze zich groot. Maar binnenskamers zal het hebben geknetterd. Want Barth gaat door roeien en ruiten als ze vindt dat ze gelijk heeft. Al wordt ze steeds diplomatieker. ‘Stampvoeten en huilen is de Marleen-van-de-jaren-’90-van-de-vorige-eeuw’, typeert partijgenoot en vriendin Nebahat Albayrak. ‘In die tijd gaf ze heel veel ruimte aan haar emoties. Inmiddels is ze een stuk zakelijker en rustiger geworden.’ Niet alleen vanwege haar leeftijd en ervaring, maar ook dankzij haar tweede echtgenoot; burgemeester Jan Hoekema, weet Albayrak. ‘Zijn onverstoorbaarheid en zelfverzekerdheid hebben er aan bijgedragen dat Marleen in balans is geraakt.’
Irritatie
Die balans is in het begin van Barth’s indrukwekkende carrière weleens zoek. Hyperambitieus en sterk overtuigd van het eigen gelijk, is de relativering soms ver te zoeken. Tot grote irritatie van een aantal van haar voormalig journalistieke collega’s. ‘De Haagse macht fascineerde haar op een ongehoorde manier’, beschrijft haar vroegere chef bij Trouw, Lex Oomkes. ‘Ze zat het liefst bij de macht op schoot en vond dat journalisten op die manier nieuws naar boven moesten halen. Ik vond dat gênant. Ik vond, -en vind-, dat journalisten de broodnodige distantie moeten houden van politici.’
‘Marleen was één van de musketiers tegen de bedaarde mannen’, riposteert oud-Trouwcollega Dillian Hos. ‘Wij, de jonge honden, vonden dat alles anders moest op de parlementaire redactie van de krant. Wij sjouwden alle debatten af, en vonden dat die ‘oude mannen’ de werkelijkheid veel te veel vanaf hun bureaustoel bekeken. Dat zorgde voor frictie’, herinnert zij. Meningsverschillen die de grote Groot-Brittannïe-adept Barth niet uit de weg gaat, want zij houdt wel van een stevig robbertje discussiëren. Hos: ‘Marleen debatteert met een ongekende gedrevenheid en energie, en kan echt van het spel genieten.’
Sociaal gevoel
Dat was al zo op de middelbare school, vertelt geschiedenisleraar Nico de Beer. ‘Marleen stelde veel vragen, discussieerde graag en was op een positieve manier heel aanwezig in de klas.’ Geboren in marinestad Den Helder, groeit Barth op als middelste tussen twee zussen in het Noord-Hollandse Heerhugowaard. Haar moeder is zowel actief in de rooms-katholieke kerk als in de vrouwenbeweging, en haar vader heeft een leidinggevende functie bij het maatschappelijk werk. ‘Het was een redelijk geëmancipeerd gezin met een groot sociaal gevoel’, vertelt nicht Mariska Hoyinck. Simone Buitendijk, Vice-Rector Magnificus aan de Faculteit Geneeskunde van het Leids Universitair Medisch Centrum, herkent dat. ‘Marleen is een klassieke wereldverbeteraar. Iemand die haar werk doet vanuit een visie. Een visie die soms bijna op een missie lijkt.’
Als Barth politicologie studeert in Amsterdam, overlijdt haar vader heel plotseling. Een griepje blijkt leverkanker, en binnen drie weken is hij dood. ‘Dat was dramatisch en niet te bevatten’, vertelt nicht Hoyinck. ‘Ze was toen nog maar een jaar of 21 en dat was dus een heel grote gebeurtenis’, herinnert studievriend Hans Nooter. Barth leeft sindsdien heel gezond. Ze drinkt bijvoorbeeld geen alcohol, en sport veel. ‘Ze is sacherijnig als ze geen tijd heeft om haar zondagse 10 kilometer hard te lopen’, onthult haar echtgenoot.
Na haar studie wordt Barth journalist, maar al snel lonkt het pluche en wordt de fanatieke thuiskok ingelijfd bij de PvdA. Tot veler verassing, want Barth wordt door veel mensen geassocieerd met het CDA omdat zij katholiek is, en die levensovertuiging niet onder stoelen of banken steekt. ‘Marleen als CDA-er had gekund’, filosofeert echtgenoot Hoekema. ‘Ze komt uit een familie waar driekwart CDA stemt, en haar spiritualiteit maakt haar CDA-achtig. Maar haar oprechte wens om de wereld te verbeteren door mensen te emanciperen, maakt haar een typische sociaal democraat. Al is dan wel eentje met een spirituele inslag.’
In de Tweede Kamer, waar de PVDA in 1998 met enorm veel nieuwelingen aan de slag gaat, is het keihard buffelen. ‘De fractie bestond uit 45 mensen en dat betekent dat je concurrenten bent in plaats van bondgenoten’, schetst Nebahat Albayrak. De twee raken desondanks bevriend en trekken veel met elkaar op. Albayrak noemt Barth bevlogen, betrokken en kundig. ‘Marleen kent altijd alle dossiers en alle details, en bereidt zich feilloos voor. En dan is zij ook verbaal nog eens heel sterk.’ Eigenschappen die ook anderen veelvuldig noemen. ‘Marleen heeft voor zichzelf heel duidelijk voor ogen hoe ze voor een zaak wil opkomen’, vertelt de directeur van Bureau Jeugdzorg Noord-Holland, Lucy Schmitz. ‘Mensen die een andere opinie hebben, moeten van goede huize komen om Marleen te kunnen overtuigen.’
Overdonderend
‘Marleen was, net zoals veel andere nieuwe PvdA-kamerleden, jong en ambitieus en werd dus voor de leeuwen gegooid’, beschrijft echtgenoot Jan Hoekema, toen zelf D66-Kamerlid. ‘Marleen is uitgesproken en daardoor liep ze nog weleens tegen iemand aan.’ Iets wat anderen ook herkennen. ‘Ze kan nogal stevig uit haar slof schieten en dat is soms weleens overdonderend’, vertelt Jan Veldhuis, voorzitter van de Raad van Toezicht van het NUFFIC. ‘Marleen is heel gedreven en krijgt het daarom vaak stevig voor haar kiezen’, zegt ook oud-Statenlid Ron Meerhof (PvdA).
Het Kamerlidmaatschap is geen langdurig avontuur. In 2002, als de PVDA de verkiezingen verliest, is ook Barth haar nieuwe baan kwijt. En dat is slikken. Toch blijft de politiek trekken. Als zij wordt gepolst of zij gedeputeerde zou willen worden in de provincie Noord-Holland voert zij een zéér succesvolle verkiezingscampagne. En lonkt een nieuwe, belangrijke politieke functie.
Maar ook die baan wordt door haar neus geboord. Niet door de kiezers dit keer, maar door voormalig Statenlid Henry Meijdam (VVD). Als Barth als fractievoorzitter van de grootste partij aan de coalitiebesprekingen begint, is Meijdam haar te snel af en vormt zelf een coalitie. Eentje zonder de PvdA. Meijdam: ‘Ik vond dat Marleen onzekerheid in de politieke arena creëerde door niet duidelijk te zijn of zij wel of niet wilde samenwerken met de VVD. Ik heb daarop mijn eigen plan getrokken. In mijn optiek heeft Marleen zichzelf buitenspel geplaatst.’ Ron Meerhof vertelt dat de politica een half jaar van haar à propos was door dit politieke spelletje. ‘Marleen had een geweldige campagne gevoerd en kon hem niet verzilveren. Dat was zeer teleurstellend.’
Vakbondsvrouw
Barth hervindt zichzelf, gaat weer keihard aan de slag -Marleen doet nooit iets half- en wordt bestuurder bij de CNV Onderwijsbond. Albayrak: ‘Marleen zag dat de politiek niet de enige manier is om je doelen te bereiken.’ Maar ook haar carrière als vakbondsvrouw is geen lang leven beschoren. Het waarom en hoe hiervan is onduidelijk, want haar voormalige CNV-collega’s willen niet meewerken aan dit profiel, en anderen houden zich op de vlakte als hier naar wordt gevraagd.
Barth switcht van het onderwijs, -haar specialisatie, want ook als journalist hield zij zich daar al mee bezig-, naar de geestelijke gezondheidszorg en wordt in 2008 voorzitter van GGZ Nederland. Ook daar gooit zij zich met hart en ziel in, memoreert Bert Bakker. Als voorzitter van Meer GGZ, een platform van ondernemende instellingen in de geestelijke gezondheidszorg, ontmoet hij Barth regelmatig. ‘Dan zie ik een boeiende spanning; een liberale GGZ-voorzitter die voor marktwerking is. En een politica wier partij besluiten over dat soort vernieuwingen altijd voor zich uit heeft geschoven. Ik vind dat boeiend om te observeren.’
Fractievoorzitter
In 2011 keert Barth terug in de politiek. En hoe! Ze wordt fractievoorzitter in de Eerste Kamer voor de PvdA. Iets wat niemand had gedacht. Ook mede-kandidaat Kim Putters niet. ‘Marleen heeft een heldere boodschap, en was de enige vrouwelijke kandidaat. Ik denk dat dat voor veel PvdA-ers de doorslag heeft gegeven.’ Putters en Barth vormden tot Putters naar het SCP vertrekt, een stevig duo in de Eerste Kamer. Putters was lovend over zijn fractievoorzitter. Hij noemt haar loyaal, strategisch heel sterk, sturend, enthousiasmerend, aanwezig, vasthoudend en betrokken. ‘En Marleen is een geweldige coach voor Eerste Kamerleden die het politieke handwerk nog moeten leren.’
En ze is een geweldige netwerker. ‘Ze heeft contacten tot hoog in de regering’, weet Bakker. ‘Contacten die zelfs Tweede Kamerleden niet altijd hebben. Dat maakte haar tot een goeie lobbyist/voorzitter van GGZ Nederland.’ Ook anderen roemen Barth’s netwerk. ‘Marleen zorgt dat ze een korte lijn heeft met de wereld waar de beslissingen worden genomen’, vertelt Ron Meerhof. ‘Ze heeft een feilloos instinct om daar te zijn waar het gebeurt’, vult studievriend Hans Nooter aan.
Dat instinct liet haar deze week in de steek. Barth was haar telefoon vergeten tijdens het debat in de Eerste Kamer, en zag daarom de berichten van premier Rutte niet waarin hij haar opriep om voor een derde termijn te gaan. Ook wist ze blijkbaar niet wat er binnen haar eigen fractie broeide. Grote vraag is of Barth na de Statenverkiezingen in maart terug zal keren als PvdA-aanvoerder in de Eerste Kamer.
