Suiker is acht keer zo verslavend als cocaine, keilt de documentaire Fed up aan, de even geleden op de Nederlandse tv was te zien. De film is een schotschrift tegen ons favoriete zoete voedingsmiddel: suiker wordt er verantwoordelijk gehouden voor bijna alle moderne gezondheidsproblemen, van overgewicht, via diabetes tot kanker. In de documentaire worden beelden vertoond van MRI-scans van het brein, waaruit zou blijken dat de delen die bij cocaïne oplichten, nog heftiger oplichten als mensen suiker krijgen voorgeschoteld. Zie daar hoe verslavend suiker is!
Nu staat Fed Up niet alleen in dat verhaal: suiker wordt breeduit gezien als dé duivel van deze tijd. Bestsellerboeken als Broodbuik van de populaire Amerikaanse cardioloog William Davis en, dichterbij, de Voedselzandloper van arts Kris Verburgh beweren allemaal dat het leven beter wordt als we niet zo veel suiker- en zetmeelrijke producten zou binnen krijgen. Was vet in de jaren 90 de boeman, nu is dat suiker.
Opgelichte hersenen
Maar wat klopt er van? Maakt het inderdaad niet uit welk witte poeder we tot ons nemen? Het hersendeel dat in de documentaire oplicht onder de scanner, is de nucleus accumbens, het beloningssysteem van ons brein. Dat systeem zorgt ervoor dat we de dingen die essentieel zijn voor ons overleven, ook daadwerkelijk leuk vinden en blijven doen. Het gaat dan voornamelijk om eten, drinken en seksen. Drugs als cocaïne zijn in staat om dit systeem te kapen, en het brein te laten denken dat het in het rijtje essentiële randvoorwaarden van het leven hoort.
Dat suiker en cocaïne hetzelfde gebied laten oplichten is dus in zijn geheel niet gek. Met dat verschil dat de beloning die uitgaat van suiker wel functioneel is. Suiker is immers een belangrijke bron van calorieën, de energiebron van ons lichaam. Het oplichten van het beloningscentrum zegt echter niks over of een stof verslavend is. Het zou namelijk beteken dat het drinken van water bij dorst dat ook is. Of dat iedereen verslaafd aan seks, omdat de plezierigheid daarvan terug te zien is in de hersenen.
Hoe zit het dan wel? Daarvoor is het belangrijk te beseffen dat een verslaving veel complexer is dan dat één bepaalde stof, die bij iedereen een bepaald effect bewerkstelligt. Een verslaving wordt veroorzaakt door een waaier aan oorzaken, waarbij zowel iemands genetica als iemands omgevingsfactoren, zoals het type vrienden of de leeftijd, aan bijdragen. Hoezeer drugs ook een slechte naam hebben, een verslaving is nog altijd eerder uitzondering dan regel. Van de mensen die cocaïne gebruiken, raakt minder dan 10 procent verslaafd en zelfs het beruchte heroïne komt niet boven de 30 procent uit.
Verwaarlozing
Ook voor suiker zou dus moeten gelden dat maar een fractie van de mensen die het gebruikt, er daadwerkelijk verslaafd aan zou raken. Tot dusver lukt het wetenschappers echter niet om suiker te koppelen aan karakteristieke kenmerken van een verslaving. Zo zijn er geen mensen die zo naar suiker verlangen dat ze er destructief van worden en zichzelf totaal verwaarlozen om aan een kick te komen. In 2014 lieten Schotse wetenschappers van de Universiteit van Edinburgh zien dat een klein percentage mensen wel verslaafd is aan eten in het algemeen, maar dat het voor deze morbide obese personen niet uitmaakte wat het voedsel was. Suiker is op basis van de huidige kennis dus niet verslavend.
Waarom we dan wel met zijn allen zo dik worden? Omdat ons brein niet in de wieg is gelegd voor overdaad. Onze hele evolutie hebben we te stellen gehad met voedseltekorten, en zodra er voedsel beschikbaar was, moesten we daar vol in op gaan. Dat gedrag vertonen we nog steeds en met de constante beschikbaarheid van voedsel maakt dat dat we te veel innemen. Om minder te wegen, moet ons hele dieet en onze omgeving op de schop. De focus op een voedingsstof als root of all evil leidt alleen maar af van een echte oplossing.
