Zelfstandigen zonder personeel worden niet gauw zelfstandigen met personeel. Erik Stam, hoogleraar Entrepreneurship in Utrecht, snapt dat wel. De meeste zzp'ers zijn al blij dat ze in hun eigen inkomen kunnen voorzien, en het starre arbeidsrecht kan personeel tot een loden last maken. Dat en meer, in week 5 van 2015.
Vorige week braken wij hier de staf over Henk Volberda, hoogleraar Strategic Management and Business Policy aan de Rotterdam School of Management. Die had een rapport geschreven waaruit moest blijken dat Nederland te veel zelfstandigen zonder personeel had en te weinig echte ondernemers. In opdracht van het World Economic Forum, waar multinationals lid van kunnen worden als ze een jaaromzet hebben van minimaal vijf miljard dollar.
Maatschappelijk onverantwoord
Wat was het probleem met die zzp'ers? Dat ze geen ambities hadden, niet innovatief waren, en geen werkgelegenheid creëerden. En wat was het probleem met de professor die dat schreef? Dat hij de begrippen die hij gebruikte niet definieerde of ze in elk geval alleen maar zo vaag omschreef, dat hij alles kon roepen over zzp'ers wat hij maar wilde – zonder dat iemand hem ergens op kon vastpinnen.
Wij vonden dat behalve weinig wetenschappelijk ook nog eens maatschappelijk onverantwoord. De positie van zzp'ers staat volop ter discussie. Voor de crisis werden ze verwelkomd als marktvernieuwers die voor innovatie en flexibiliteit zorgden. Nu worden ze ineens afgeschilderd als marktvernielers die de sociale zekerheid ondermijnen en te weinig belasting betalen.
Kanttekeningen
Van de uitkomst van die discussie hangt veel af. Dus is het zaak dat hij zuiver gevoerd wordt, en zo veel mogelijk op basis van feiten en cijfers. Meninkjes, zeker hooggeleerde meninkjes, doen daarbij meer kwaad dan goed.
De media namen ondertussen de spin van het World Economic Forum klakkeloos over. Van het FD en de Volkskrant tot de NOS. De enige deskundige die er publiekelijk kanttekeningen bij plaatste was Erik Stam, hoogleraar Entrepreneurship aan de Universiteit Utrecht. Op BNR Nieuwsradio reageerde hij op de stelling dat Nederland echte ondernemers nodig heeft.
Ja, beaamde Stam desgevraagd, Nederland heeft inderdaad echte ondernemers nodig. Mensen die met grootschalige innovaties komen en die de bedrijven optuigen die daarvoor nodig zijn. Want dat is goed voor de economie. Zelfstandigen zonder personeel komen daar vaak niet aan toe, denkt ook Stam. Maar anders dan zijn Rotterdamse collega Volberda, bleek hij zich wel verdiept te hebben in de vraag hoe dat komt.
ZZP'ers die door willen groeien wordt het niet echt makkelijk gemaakt
Aan de ene kant, vertelde Stam bij BNR, zijn nogal wat mensen zzp'er geworden omdat ze hun baan kwijtraakten of kwijt dreigden te raken. In plaats van op de bank te gaan zitten en hun hand op te houden, zijn ze voor zichzelf begonnen. Meer ambitie dan hun eigen broek op te houden hebben die zzp'ers niet. In zoverre moest hij Volberda gelijk geven.
Maar aan de andere kant, merkte Stam op: zzp'ers die wel door willen groeien – en die zijn er ook – wordt het in Nederland niet bepaald makkelijk gemaakt. Als je iemand aanneemt en hij of zij raakt arbeidsongeschikt (al is het tijdens de wintersport) moet je twee jaar lang zijn of haar loon doorbetalen. Voor een kleine ondernemer is dat een loden last.
En als een werknemer niet goed functioneert: probeer er maar eens vanaf te komen. Het ontslagrecht wordt nu weliswaar een beetje versoepeld, aldus Stam, maar een procedure kost nog steeds meer tijd en geld dan de meeste zelfstandigen kunnen opbrengen.
Met andere woorden: het ligt dus in elk geval niet alleen aan die zelfstandigen zonder personeel dat zij geen zelfstandigen met personeel worden. In het licht van de huidige discussie is dat een belangrijk gegeven, waar Volberda in zijn rapport voor het World Economic Forum ten onrechte aan voorbij was gegaan.
VERDER IN HET NIEUWS
Deze week verschenen er eerst twee onderzoekjes over zzp'ers die vooral bedoeld leken om het bedrijf dat ze had uitgevoerd in een gunstig daglicht te plaatsen: de Freelance Markt Index van marktplaats Freelance.nl en de Jaarmonitor van payroller Tentoo. Die laten we dus maar even voor wat ze zijn. Gelukkig kwamen er later ook nog twee rapporten langs die wèl de moeite van het bespreken waard zijn.
Meer omzet voor helft van zzp'ers
De Kamer van Koophandel publiceerde nieuwe resultaten van zijn Ondernemerspanel. Daarin worden zes tot tien keer per jaar zzp'ers en mkb'ers ondervraagd over onderwerpen als omzetontwikkeling, toekomstverwachting, samenwerking, aanpassingsvermogen, en internationalisering.
Uit de KvK-rapportage over december 2014 blijkt onder meer dat de omzet van zeven van de tien zzp’ers afgelopen jaar stabiel is gebleven of gegroeid. Bijna de helft had een groeiende omzet. Ruim de helft is van plan om de komende twaalf maanden die omzet verder te vergroten, en dan met name in bestaande markten. Internationalisering is voor de meesten een brug te ver.
Zelfstandige van 56 vraagt èn krijgt hoogste tarief
Kennisbemiddelaar HeadFirst sloeg de handen ineen met de Universiteit van Tilburg om samen betrouwbare gegevens te gaan publiceren over zelfstandige professionals in de zakelijke dienstverlening. Hugo-Jan Ruts van ZiPconomy legde de eerste editie van hun ZP Facts op de pijnbank, en concludeerde dat de kwaliteit daarvan gunstig afsteekt bij die van vergelijkbare initiatieven.
Enige verwarring ontstond er over de melding van ZP Facts dat het tarief van zelfstandige professionals stijgt tot hun 56e levensjaar en daarna weer afneemt. In de media werd dat uitgelegd als: zp'ers van 56 verdienen het meest. Ruts wees er terecht op dat dat niet was wat er stond, en dat een zp'er niet altijd hoeft te krijgen wat hij of zij vraagt.
Wij gingen terug naar de bron en legden de kwestie voor aan HeadFirst. Volgens woordvoerder Bart van der Geest hadden de onderzoekers geconstateerd dat de gerealiseerde tarieven en de gevraagde tarieven heel dicht bij elkaar lagen. Naar beneden en naar boven bedroeg de marge amper een procent. Daarom was besloten daar in het rapport niet op in te gaan. Achteraf was het beter geweest om dat wel te doen, aldus Van der Geest.
EN DAN NOG DIT
Twee weken geleden begon bij YournalismNL de crowdfunding voor een journalistiek onderzoek naar de belangenstrijd die wordt uitgevochten over het hoofd van de zzp'er. Een team van negen freelance onderzoeksjournalisten probeert een startkapitaaltje van 5000 euro bij elkaar te brengen. Afgelopen zaterdag hadden zij al ruim 4000 euro opgehaald. Voor de resterende 1000 euro hebben zij nog drie weken de tijd.
Donateurs krijgen gratis toegang tot de serie artikelen, ontvangen gratis het e-boek, en zijn eregast bij een discussie over de resultaten. Meer informatie (en een doneer-knop) op de projectpagina.
Pierre Spaninks schrijft iedere zondag over zzp’ers in TPO Magazine. Hij is ook hoofdredacteur van het hierboven genoemde crowdfunding project.
