Het Thaise leger heeft vanmiddag om 12.00 uur Nederlandse tijd een staatsgreep gepleegd ‘om de vrede en orde in het land te herstellen.’
Eerder deze week al was de staat van beleg uitgeroepen. Die was bedoeld om de rivaliserende politieke partijen en hun aanverwante protestgroepen aan tafel te krijgen. Maar opperbevelhebber Prayuth Chan-ocha liet vanmiddag tijdens gevorderde tv-zendtijd weten dat het niet lukt de betrokkenen op een lijn te krijgen.
De leiders van de regerende partij, de grootste oppositiefractie en de twee grote groepen demonstranten zijn afgevoerd met een vrachtwagen, nadat het overleg met de generaal op niets uit liep. De premier was niet aanwezig, maar kreeg telefonisch te horen dat hij is afgezet.
Arrestatie na vrijgeleide
De aanwezige leiders van de twee actiegroepen hadden een vrijgeleide gekregen om het gesprek met de generaal bij te wonen. Ze worden voor verschillende overtredingen van noodwetten vervolgd. Maar volgens journalisten die aanwezig waren, is in elk geval leider Suthep van de al maanden demonstrerende anti-regeringsbetogers in handboeien geslagen door een groep politiemannen. Die deden dat op voordracht van de militairen.
De opperbevelhebber had alle demonstranten al eerder gevraagd naar huis te gaan. Zowel de anti-regeringsbetogers als de roodhemden die de regering steunen, hadden daar ten tijde van het uitroepen van de coup nog geen aanstalten toe gemaakt. Soldaten zijn de bivak van de roodhemden binnengevallen. Volgens dagblad The Nation zijn daarbij schoten gevallen. Alle demonstranten moesten op de grond gaan liggen.
TV-zenders uit de lucht
Informatie is moeilijk te krijgen. De nationale tv-zenders zenden verklaringen van het leger uit en liederen die het vaderland bezingen. Andere radio- en tv-stations waren al eerder gedwongen om met uitzenden te stoppen. Ook op diverse krantenredacties zijn soldaten aanwezig. Verschillende landen, waaronder de VS en de EU, hadden eerder deze week juist opgeroepen de persvrijheid in acht te nemen.
Generaal Prayuth liet in zijn toespraak weten dat het voor de vrede en orde van het land nodig is dat het leger ingrijpt. Omdat de rivalen het niet met elkaar eens werden, was hij bang dat het geweld anders zou groeien.
Roodhemden dreigden met burgeroorlog
De roodhemden lieten eerder weten dat een burgeroorlog dreigt, als het leger de democratisch gekozen regering aan de kant zet en geen nieuwe verkiezingen uitschrijft.
De waarnemend premier, aangewezen nadat premier Yingluck recent moest opstappen vanwege ‘een corrupte benoeming’ van een hoge ambtenaar, was en daarmee eens. Vanmorgen nog liet hij weten dat de regering zijn democratische en wettige taak voortzet. Actieleider Suthep bleef daarentegen herhalen dat hij tegen verkiezingen is, omdat die de volgens hem corrupte regeringspartij weer aan de macht brengt.
De opperbevelhebber roept de Thai op het leven op een normale manier voort te zetten – ‘doe de dingen die je normaal ook altijd doet’.
Uit een onderzoek van vanochtend bleek dat driekwart van de Thai het eerdere ingrijpen van het leger steunt omdat het rust brengt. Maar slechts een kwart denkt dat het leger de al zo lang onoverbrugbare politieke tegenstellingen definitief kan oplossen.
De anti-regeringsdemonstraten die al een half jaar in Bangkok actie voeren, hadden op grond van de krijgswet hun voor eind deze maand aangekondigde ‘finale slag’ uitgesteld.
De roodhemden, die de regering steunen, kondigen aan desondanks hun bivak in de stad niet op te geven. Ze zouden in actie komen mocht het kabinet alsnog worden afgezet. ‘In het belang van alle Thai.’
Generaal dreigde kleur te moeten bekennen
Generaal Prayuth liet afgelopen week bij het uitroepen van de staat van beleg weten dat het leger ingrijpt in het belang van alle Thai, wat hun politieke voorkeur ook is. Toch zou hij zelf snel kleur moeten bekennen als de rivalen ook onder zijn leiding niet tot een aanvaardbaar compromis kwamen.
Zonder een totale machtsgreep, waarvoor nu is gekozen, had de generaal twee andere mogelijkheden.
1: Als de orde is hersteld, roept het leger nieuwe verkiezingen uit. De huidige anti-regeringsbetogers en de oppositie zijn daar fel op tegen. Ze achten de kans groot dat opnieuw ‘de populistische en corrupte’ partij van biljonair Thaksin wint dankzij de steun van ‘anti monarchistische’ krachten in Chiang Mai en ‘domme boeren’ in het noorden. Ze eisen eerst een niet gekozen volksraad, die politieke hervormingen doorvoert.
2: Op weg naar het herstellen van de orde ontneemt het leger het zittende kabinet z’n bevoegdheden – een voor een of van de ene op de andere dag. De roodhemden accepteren dit niet en kondigen dan een burgeroorlog aan. Ze zijn ook voor politieke hervormingen en met name tegen aanpak van corruptie, maar dan wel via een democratisch gekozen regering.
Bloedvergieten slecht voor karma
Opperbevelhebber Prayuth heeft een coup lang uitgesteld. Eind dit jaar gaat hij met pensioen. Daarom heeft hij geen zin in geweld. Dat weet iedereen in Thailand. Verantwoordelijk zijn voor bloedvergieten is slecht voor je karma – en zie dat in de laatste fase van je leven nog maar goed te maken.
De afgelopen zes onrustige maanden deed de generaal via de radio steeds opnieuw een hartstochtelijke beroep op de strijdende politieke partijen en gelieerde protestgroepen: Ga alsjeblieft met elkaar in gesprek. Blijf kalm!
Maar de druk op ingrijpen nam toe. Zeker toen een gerespecteerde groep van oud-staatslieden en dito militairen hem publiekelijk vroeg op te treden. Het leger heeft sinds de komst van de constitutionele parlementaire democratie in 1932 al 18 keer ingegrepen. Waarom nu niet?
Via de fluwelen tussenstap van een militair beleg, heeft de generaal nu – vooralsnog – zonder bloedvergieten alsnog een staatsgreep gepleegd.
Grimmigheid nam snel toe
Al een jaar lang is het Land van de Glimlach op een grimmige manier in het nieuws.
Politici achtervolgen elkaar met moties van wantrouwen en juridische procedures. Verkiezingen zijn ongeldig verklaard en nieuwe geboycot en uitgesteld. De premier en negen ministers moesten opstappen, een vleugellam demissionair kabinet achterlatend. Het parlement is uitgerangeerd; de senaat valt ruziënd uiteen. De koning is oud.
Rood-wit-blauw als oorlogskleuren
Anti-regeringsbetogers – die zich vroeger als geelhemden manifesteerden en nu het rood-wit-blauw van de Thaise vlag als oorlogskleuren gebruiken – blokkeren in Bangkok al maanden kruispunten en overheidsgebouwen. Ze maken via acties verkiezingen onmogelijk, omdat zonder voorafgaande ‘politieke hervormingen’ de regeringspartij Pheu Thai weer zal winnen.
De tegenpartij – de roodhemden die de regering steunen – dreigen met een veldslag ‘om de democratie te verdedigen’. Zij beschuldigen de Thaise elite in Bangkok ervan de macht niet te gunnen aan de kiezers in het verre noorden en noordoosten van het land.
Een compromis is onmogelijk, leerde de oppositieleider toen hij dat voorstelde en zelfs door z’n achterban werd weggehoond.
Thai worden steeds venijniger
De politieke tegenstellingen snijden diep in de samenleving. Thaise kennissen praten steeds venijniger over ‘die anderen’. Op Facebook worden dagelijks vriendschappen opgezegd. Collega’s spreken niet meer met elkaar.
De taxichauffeur, afkomst uit het regeringsgezinde noordoosten, vertelt boos kijkend geen betogers meer in zijn auto te willen. En journalisten verdacht van sympathie voor de verkeerde partij, worden openlijk bedreigd.
Thai hebben niet geleerd om het oneens te zijn
‘Thai denken in goed en slecht’, verklaarde psychiater Kavi al eerder. ‘Ze hebben niet geleerd het gewoon over iets oneens te zijn.’
‘Thuis, op school en op het werk wordt niet gediscussieerd. Als er al een verschil van mening lijkt te ontstaan, dan leg je je bij voorbaat neer bij het standpunt van de machtigste in het gezelschap. Je ouders, je leraar of je baas. Op die manier leer je de standpunten van een ander niet begrijpen. In tegendeel. Het onbegrip neemt alleen maar toe. Daarom: Hoe langer de acties duren, hoe groter de haat.’
‘Politici en betoger moeten zich ontspannen’, aldus de psychiater. ‘Zo niet, dan is hun beroemde glimlach weg en slaat de stress om in paniek en agressie. Dan moet je je bergen, leert de Thaise geschiedenis.’
Trotse Thai schamen zich voor de chaos
Hoe groot haat en in elk geval onbegrip over en weer ook zijn, de meeste Thai zijn het er na zes maanden wel over eens dat de ellende eindelijk moet stoppen.
Ze zijn het zat, aan welke kant ze ook staan. Toerisme en economie zakken in. Klanten blijven weg. Banen verdwijnen.
En erger nog: Trots als ze zijn, schamen zich voor de chaos. Vooral ten opzichte van omliggende landen als Laos en Cambodja, waar ze zich vaak zo laatdunkend over uit laten.
Pijn deed het toen uitgerekend de premier van directe buur Myanmar – tot voor kort nog het door generaals bestuurde Birma – alle partijen in Thailand opriep om tot een vreedzame en democratische oplossing te komen. Een tv-presentator was er even stil van.
Een coup om de democratie te redden?
De Thai schamen zich zo voor hun buren in Zuidoost Azië, dat ze afkeurende internationale reacties op een militaire coup voor lief nemen.
De Verenigde Staten lieten recent nog weten het zich niet te kunnen voorstellen dat de oudste bondgenoot in Azië zou afglijden naar een militaire dictatuur. Belangrijke handelspartners als Japan, China, Australië en ook Europa lieten zich eerder op een zelfde wijze uit.
‘Ik weet dat westerse regeringen een coup ondemocratisch vinden’, zegt een lokale journalist. ‘Maar misschien is er hier eentje nodig om de democratie nieuw leven in te blazen. En dan komen de buitenlandse investeringen van zelf weer.’
Een coup is slechte reclame
‘Een militaire coup is in eerste instantie natuurlijk slechte reclame op toeristisch gebied’, zegt een touroperator in Bangkok. ‘Maar veel hebben we niet meer te verliezen. Toeristen denken door alle negatieve nieuwsberichten dat in het hele land al een burgeroorlog woedt.’
‘Het toerisme is al met dertig procent ingestort, al komen de Nederlanders nog wel gewoon. Direct na een coup valt het natuurlijk helemaal dood. Maar tegelijkertijd brengt dat wel de rust die we nodig hebben om weer toeristen te werven.’
De onrust van nu – hoewel volgens veel Nederlandse en Belgische expats, zo blijkt op social media, niet gevaarlijk voor toeristen – wordt in het buitenland toch geassocieerd met beelden uit 2010 van een geblokkeerd vliegveld en een schietpartij waarbij negentig doden vielen. ‘Maar zover laat niemand het in Thailand meer komen. Daar hebben we met z’n allen van geleerd.’
Moet je Bangkok mijden?
Westerse ambassades, die van Nederland voorop, hebben de reiswaarschuwingen voor Thailand aangescherpt. Mijdt Bangkok, is het dringende advies.
De ambassade gaat daarmee verder dan twee maanden geleden, toen anti-regeringsdemonstranten grote blokkades hadden opgeworpen op plaatsen waar ook veel toeristen komen – bij stations van de skytrain en grote shoppingmalls. Toen was de waarschuwing alleen die demonstraties te ontlopen.
Het afgelopen half jaar heeft de boosheid zich geen enkel moment gericht op buitenlanders. De sfeer was vaak zo ontspannen, dat toeristen zich met plezier mengden met glimlachende betogers. Dat was niet verstandig: Vooral ’s nachts, maar soms ook overdag, werd op demonstraties geschoten. In totaal vielen 28 doden.
‘Buitenlanders hebben niets te vrezen’
De Thaise hotelindustrie is deze week bijeen in Bangkok om te bezien hoe toeristen terug te winnen. Nu al bieden hotels hoge kortingen en de verwachting is dat die nog hoger worden. Daarbij komt dat de Thaise Baht, de nationale munt, fors in waarde daalt. Thailand wordt zo voor toeristen een erg goedkoop land.
De generaal liet in zijn toespraak nadrukkelijk weten dat buitenlanders in Thaikland niets te vrezen hebben.
(Dit artikel is en wordt zo nodig geactualiseerd; zie voor het laatste nieuws http://www.facebook.com/typischthailand)
